oyuncain ve baka farelerin olduu) yetien
fareler, bir kafeste (laboratuar ortami) yetien
farelere göre labirent görevlerinde daha baa-
rilidirlar; bellek ve görme ilevlerinin temelini
oluturan beyin alanlarinda alan baina düen
sinaps sayilari daha fazladir.
el parmaklarini eitmeleri sonucu somatosen-
soriyel korteks alani müzisyen olmayan ama her
iki elini kullanan kiilere göre daha genitir.
reket eitimi alindiinda hareket becerilerinin
iyilemesine neden olan hareket korteksinin
komu alanlarini da iyiletirdii bilinmektedir.
raki birkaç yilda ortaya çikmaktadir. Bununla
birlikte, davranisal deiikliklerin temelinde
yatan birbirine bali geni alarin oluumu bu
dönemden sonraki birkaç yil içinde ortaya çi-
kar. Daha da önemlisi, plastisitenin birçok biçi-
mi yaam boyu devam eder.
Standart Geliùimsel
Deöerlendirme ve
¾zlem Araçlar¿
Çeviri: Derya Gümüù Doöan
lemek için bir firsattir. Muayenehanede ya da
hastanede, vizitlerde, acil serviste ya da yatan
hasta servisinde ve telefon konumalarinda
davrani örüntüleri ve geliimsel sürece odak-
lanmi gözlemlerin yapilmasi, her pediatrik
görümenin tamamlayici bir parçasi olmali-
dir. Dikkatli gözlemler, geliim basamaklari ve
davranilarla ilgili bilgi edinmek uzmanlarin
çocuk ve ailesi hakkinda klinik bir anlayia sa-
hip olmasini salar.
imsel yetilerinin önde giden yanlarini sürekli
kazandiklari becerileri üzerinde çaliirlar, yeni
ve zorlayici olan bir etkinlikle ya da oyuncak-
la ilgilenmekten zevk alirlar. Uzman günde-
mi oluturmali, sahneyi hazirlamali ve sonra
oyunun balamasina izin vermelidir. Bu süreç
uzmanin nereye bakacaini, ne soracaini ve
çocuk ve ailesine nasil hizli ve basit manevralar
yapacaini bilmesine balidir.
DAVRANIøSAL ¾ZLEM
davranisal izlemin devamlilii olan bir süreç
olmasidir. Birinci basamak pediatrik bakim
hizmetinin içinde oluan esnek ve uzunlamasi-
na bir süreçtir. Geliimsel izlem kendiliinden
salikli geliimi destekler, anne baba eitimini
salar ve geliimsel gecikmesi ve davrani so-
runlari açisindan risk altinda olan çocuklari
belirler. zlemin ana bileenleri, dorudan so-
rular sorarak anne babanin kaygilarini ortaya
çikarmak, geliimsel öykü almak, çocuu göz-
lemlemek (ve çocuk-anne baba etkileimini),
riskleri ve koruyucu etmenleri belirlemek ve
bulgulari tibbi kayitlara geçirmektir.
babaya dorudan "Çocuunuzun geliimiyle
ya da davraniiyla ilgili herhangi bir kayginiz
var mi?" diye sormaktir. Kaygi kelimesi üzeri-
ne vurgu yapan bu açik uçlu sorunun, birçok
farkli dilde doru bilgi saladii gösterilmitir.
Bu stratejinin baarisi hizlica bir sonraki soruya
geçmeden önce anne babaya yeterli zamani sa-
lamasina balidir. Anne babaya kendi öyküleri-
ni anlatmalari için gerekli zamani tanir. Anne
babanin kaygisi genellikle uzmani dier sorula-
ra ya da yapilandirilmi deerlendirme testleri-
ne yönlendirecek balangiç noktasini belirler.
dikkat etmek gerekmektedir. Etkili bir görü-
menin özellikleri, karilikli güvenin gelitiril-
mesi, empati, bilgi ali veriini engelleyen kay-
gilari kisitlamayi ve Bölüm 3 ve 4'de tartiildii
gibi anne babanin aktif katilimini içermektedir.
izlem gelitirilebilir. Herhangi bir zamanda
çocuklarin birçok alandaki geliim süreci göz
önünde bulundurulduunda, her ya döne-
minde bir çok büyük deiiklii kapsayan be-
lirli bir konu bulunmaktadir. Her muayenede
geliimsel ya da davranisal bir konu kullan-
mak uzmanin sorularini düzenlemesini, göz-
lem yapmasini, muayenesini belirlemesini ve
belirli bir konu hakkinda kendisinden bekle-
nen rehberlii vermesini salar. Bu yolla, belirli
yaparak daha kapsamli bir gözlem yapilabilir.
Bir konu ile desteklenen klinik aratirma, bir
çocuun ve ailesinin hizli bir ekilde anlail-
masini salar. Çocuun yaamindaki olaylar ile
bireysel dönüm noktalari arasindaki balanti-
lari kefederek geliimsel konulari kullanmak,
klinik görümelerin içeriini zenginletirir.
Salikli çocuk muayenesi sirasinda kullanila-
bilecek geliimsel izlem konularina örnekler
aaida verilmitir:
zorlama
tarama, genellikle anne babalar tarafindan dol-
durulan standart bir soru formu kullanilarak
yapilir. Birkaç geliimsel tarama araci belirli
görevler için çocuu deerlendirmeyi içerir.
Çou geliimsel tarama araci Gesell'in gelii-
min olgunlama teorisi temel alinarak geliti-
rilmitir.
belirli bir zamanda ortaya çikan hareket, dil,
sosyal ve bilisel beceriler ile dorulanir.
duuna inanmilardir. Amerikan Pediatri Aka-
demisi ilk üç yata izlem yapmaya ek olarak
her salikli çocuk muayenesinde standart bir
geliim deerlendirme aracinin üç kez (9., 18.
ve 30. aylarda) uygulanmasini önermektedir.
si, duyarlilik, özgünlük, geçerlik, yordayicilik
deeri ve yeniden üretilebilirlik gibi uygun
psikometrik özellikleri taimasi anlamina gel-
mektedir. Belirli alanlarda geliimsel kazanim-
larin doru deerlendirilebilmesi için erken
geliimin ilk üç yili seçilmitir; 9. ayda kaba
ve ince hareket becerileri, yabancilari yadirga-
ma ve erken nesne devamlilii; 18. ayda otizm
spektrum bozukluuna (Bölüm 92'ye bakiniz)
ilikin fikir veren dil ve sosyal kariliklilik; 30.
ayda ifade ve alici dil (özellikle "geç konuan"
çocuklarin %15-20'si 30. ayda normal geliim
gösterebilmektedir (Bölüm 86'ya bakiniz).
im, hareket geliimi ve otizmi deerlendirme.
Her kategorideki deerlendirme araçlarina ili-
kin bilgiler