2008
KISIM 28: Endokrin Sistemin Bozukluklar¿
eksiklie neden olur. 1-hidroksilaz geninde
fonksiyon kaybina yol açan bir mutasyon sonu-
cu gelien ve otozomal resesif kalitim gösteren
riketsli olgular bu duruma bir örnektir. Bu has-
talarda enzim eksikliinden dolayi 25-OH D
3
vitamini daha aktif bir form olan 1.25-(OH)
2
D
3
vitaminine çevrilemez.
76,77
Bir baka ihtimal, aktif hormon üretiminin
normal olmasina karilik, hormon metabo-
lizmasinin bozuk olmasidir. Böyle bir durum
nonthyroidal illness sendromu (NTIS) veya
hasta ötiroid sendromu olarak bilinen ve plaz-
ma düük T
4
, düük T
3
ve artmi reverse T
3
(rT
3
) düzeyleri ile karakterize olan bozuklukta
görülür. Temel sorun T
4
'ün T
3
'e deiyodinasyo-
nunu salayan hepatik tip 1 iyodotironin dei-
yodinaz enzimindeki inhibisyondur. Böylece,
plazma T
3
düzeylerinde azalma, rT
3
'ün yikimi-
ni engellemektedir.
77
Bazen bir "endokrin bozucuya" maruz kal-
manin sonucunda, hormonun sentezi, salgi-
lanmasi ve metabolizmasi bozulur.
78
Bu ekso-
jen bileikler endojen bir hormonun etkisini
taklit edebilir veya engelleyebilirler. Endokrin
bozucular içinde en sik karilailan neden
çevresel östrojenlerdir. Bunlar hem kendileri-
ne münhasir özelliklerine hem de maruziyet
dozuna bali olarak östrojenik, antiöstrojenik
veya antiandrojenik aktivite gösterebilirler. Bir-
çok bitki fitoöstrojen içerir. Vertebrali organiz-
malar bu molekülü östrojen olarak tanir.
Q BEZDEN KAYNAKLANAN
KUSURLAR
Hormon üretiminden sorumlu olan bezdeki
bir kusur hormon eksikliine neden olabilir.
Tiroid agenezisi veya disgenezisine bali kon-
jenital hipotiroidizm vakasinda olduu gibi,
endokrin bir bez doutan yok ya da displastik
olabilir. Bezin yapisi edinsel olarak da bozu-
labilir. Otoimmün hastaliklar adrenal bezleri
(Addison hastalii), pankreas- hücresini (tip
1 diyabetes mellitus) ve tiroid (Hashimoto
tiroiditi) bezini içeren birkaç endokrin orga-
ni etkiler. Enfeksiyon hastaliklari da endok-
rin bezlerin yapisini bozabilir. Meningokok
(Waterhouse-Friderichsen sendromu) veya
tüberkülozun neden olduu adrenal yikim bu
duruma örnektir.
Bezden kaynaklanan bozukluklar hormon
fazlaliina da yok açabilir. Bazi neoplaziler ai-
ri hormon üretir. Örnein, adrenal tümörler
seks steroidlerini (periferik puberte prekoks)
ve glukokortikoidleri (Cushing hastalii) airi
miktarda üretebilirler. Nadiren, hormonu sal-
gilamaya hazir halde depo eden beze yönelik
bir travma, o hormonun kontrolsüz bir biçim-
de dolaima geçmesine neden olabilir. Hashi-
moto tiroiditine yol açan otoimmün yikim si-
rasinda tiroid bezinden dolaima geçen T
4
'ün
yarattii klinik tablo (Hashitoksikozis) bu du-
ruma örnek olarak gösterilebilir.
Q KAN DOLAéIMI/BA´LAYICI
PROTE¶N KUSURLARI
Bazen ölçülen total hormon düzeyi hormon
balayici proteinlerin anormal düzeyine bali
olarak, normal sinirlarin diinda bulunabilir.
Tablo 520-2.
Hormon Sistemlerindeki Kusurlar·n Hastal·k Geliêimine Dair Yol Aêmalar·na Ait Mekanistik Yaklaê·mlar
Özellikler
Örnekler
Hormon Sistemindeki
Mekanizma
Etkilenen Hormon Komponenti
Ortaya Ç·kan Hastal·k
Komponent
Hormon üretimi
Genetik mutasyonlar
BH1 geni
Familyal BH eksikliöi
1-
_-hidroksilaz geni
Rikets
Bozulmuù hormon metabolizmas¿
¾yodotironin deiyodinaz
NTIS veya hasta ötiroid sendromu
Endokrin
bozucular
Fitoöstrojenler
Hipospadias
Bez kökenli hormonal
Doöumsal (geliùimsel) kusurlar
Tiroid bezi
Konjenital hipotiroidizm
yetersizlik
Otoimmün y¿k¿m
Adrenal bezler
Addison hastal¿ö¿
Pankreas¿n beta hücreleri
Tip 1 diyabetes mellitus
Enfeksiyonlara ikincil y¿k¿m
Adrenal bezler
Waterhouse-Friderichsen sendromu
Bez kökenli hormon fazlal¿ö¿
Neoplaziler
Adrenal tümörler
Virilizasyon; Cushing hastal¿ö¿
Travmaya ikincil serbestlenme
Hipofiz sap¿
Uygunsuz ADH sendromu
Otoimmün
serbestlenme
Tiroid
Hashitoksikozis
Baölay¿c¿ proteinlerde deöiùiklikler
Genetik
Tiroid-baölay¿c¿ globülin (TBG)*
Düùük veya yüksek total T
4
ancak normal
serbest T
4
Reseptör kusurlar¿
Fonksiyon kayb¿na yol açan gen
GHR
Laron tipi cücelik veya BH duyars¿zl¿ö¿
mutasyonlar¿
Fonksiyon art¿ù¿na yol açan gen
LHR
Ailesel erkek-s¿n¿rl¿ puberte prekoks
mutasyonlar¿
Nükleer reseptör gen mutasyonlar¿
Androjen reseptörü
Androjen duyars¿zl¿k sendromu
D vitamini reseptörü
Herediter D vitamini dirençli rikets
Postreseptör sinyal kusurlar¿
¾kincil habercide fonksiyon kayb¿na
G-protein G
_
s
subünit (GNAS geni)
McCune Albright sendromu
yol açan mutasyonlar
¾kincil habercide fonksiyon art¿ù¿na
G-protein G
_
s
subünit (GNAS geni)
Pseudohipoparatiroidizm; AHO
yol açan mutasyonlar
STAT5b
BH duyars¿zl¿ö¿ veya immün yetmezlik
¾kincil habercinin regülasyon kusurlar¿
Protein kinaz A (PRKAR1A gen
Karney kompleksi
mutasyonlar¿)
Yolak düzenleyicilerinde veya
¾nhibitör yolakta fonksiyon art¿ù¿na
Protein tirozin fosfataz (PTPN11 geni)
Noonan sendromu ve LEOPARD sendromu
çapraz etkide kusurlar
yol açan mutasyonlar
Çapraz etki yolaö¿nda fonksiyon art¿ù¿
Adrenal ve over kaynakl¿ steroid
PCOS (hiperandrojenizm)
üretimini etkileyen hiperinsülinizm
Çapraz etki yolaö¿nda fonksiyon kayb¿
Doygunluk hormonlar¿n¿ etkileyen
Obezite
yüksek yaöl¿ diyet
*TBG mutasyonlar¿ laboratuvar test sonuçlar¿n¿ deöiùtirir ancak hastal¿öa yol açmaz. NTIS, non-thyroid illness syndrome; AHO, Albright'¿n herediter osteodistrofisi; PCOS, polikistik over
sendromu. Daha geniù kapsaml¿ liste ve bilgi www.nursa.org adresinde mevcuttur.