background image
2132
KISIM 29: Sinir Sistemi Bozukluklar¿
alt birimlere bölünür. Telensefalondaki bölge-
sel özellik ve morfogenez proramlari en az 3
yapisal merkez tarafindan salgilanan deiik
moleküller ile idare edilir.Vertikal telensefalon
ve hipotalamus sonik engeli (Shh) oluturur.
Dorsal orta hat boyunca, kemik morfogenetik
protein ve Wnt kümesi gibi salgilanan molekül-
ler hipokampus ve neokorteksin eklini kont-
rol eder. Telensefalonun ön kenarinda, Ggf8 ve
Fgf17 telensefalik büyümeve bölgesel oluu-
mu düzenler.Yapisal merkezler proliferasyon,
migrasyon ve balanti için hücresel program-
lari kontrol eden transkripsiyon faktörlerini
üretim bölümünde çaliir. Serebral korteksin
dorsoventral ve rostrokaudal aksi boyunca
Focg1(BF1), COUPTF1, Emx2, Lef1, Lhx2,
Sp8 ve Pax6 gibi transkripsiyon faktörlerini
kodlayan bir çok gen gösterilmitir.
2,3
Q NÖROGENEZ
Serebral hemisferlerin erken geliimi esnasinda
hücre ölümünde kademeli azalma oluur, kök
hücreler diferansiasyonda esas rolü oynar. Se-
rebral korteksin bölgesellemesi ile rastlantisal
olarak, telensefalik ventriküler alandaki proli-
fere edici hücrelerden nöronlar oluur.Termi-
nal mitotik bölünmeden sonra genç nöronlar 6
tabakali neokr-orteksi oluturmak üzere radial
glial lifler boyunca kortikal tabakanin içine
ilerler. Proliferasyonla ilgili kantitatif çalima-
lar ventriküler bölge hücrelerinin progenitör
havuzu geniletmek için nörogenez öncesi
simetrik olarak bölündüklerini göstermitir.
Nörogenez balayinca, progenitörler hizli bir
ekilde asimetrik olarak bölünür ve asimetrik
bölünme sonucu oluan parçalanma ürünleri
nöronlara diferansiye olabilir. Nörogenez sona
ererken progenitörler glialari oluturmaya ba-
lar. Nörogenez esnasinda iinsal (radial) glialar
vardir ve iinsal (radial) migrasyon için nöro-
nal prekürsörler olarak ilev görürler.
Q M¶GRASYON
Nöronlar ventriküler bölgede olutuktan son-
ra sinir sistemi içersinde son pozisyonlarina
gelmek için göç etmek zorundadir. Neokor-
teksin eksitatör (glutamerjik) nöronlari dorsal
ventriküler bölgede oluturulur ve radial glia
boyunca dia dotu göç eder ve olgun neokor-
teksi tanimlayan 6 tabakali di-iç yapi kurar. lk
olarak VI ve V katmanlar göç eder. II ve IV kat-
manlar daha sonra göç eder ve neokorteksteki
son pozisyonlarini almak üzere oluan hücreler
boyunca geçer. Buna zit ekilde, hem inhibitör
(GABAerjik) nöronlar hem de oligodendro-
sitler ventral telensefalon germinal zonunda
oluturulur ve neokorteksteki son yerleimle-
rini alana dek çok sayida yüzeysel migratuar
yolu takip eder. Genellikle, kökeni ve nörot-
ransmitter tipi ne olursa olsun ayni gün oluan
nöronlar serebral neokortekste ayni tabakaya
ulair. Serebral kortkeste yerleen bir çok nö-
ron 10-18. Gebelik haftalari arasinda göç eder
ve nöronlarin hepsinin tamamlanmasi 20. haf-
ta sonunu bulur.
BEYN¾N ¾DARES¾
Q D¶FERENS¶ASYON
Gebeliin ikinci yarisi postmitotik nöronlar
arasinda balanti kurulmasi ile karakterizedir.
Migrasyon tamamlandiktan sonra, nöronlar
kutuplair, aksonlar ve dendritler fark edilir
hale gelir. Nöronlar, aksiyon potansiyelini arti-
ran tek, uzun bir akson ve sinaptik girdiyi alan
çok sayida kisa dendritten oluan yüksek oran-
da kutuplami hücrelerdir. Bu kutuplami
yapinin olumasinda ilk basamak nöritlerden
birinin akson olarak tanimlanmasidir. Bu i-
lem hipokampal nöron kültürlerinde ayrintili
olarak incelenmi ve bir çok aamaya bölün-
mütür.
4
Tabakalamadan hemen sonra, nö-
ronlar kisa lamellapodia uzantisi verir ve sonra
nörit olarak adlandirilan kisa çikintilar oluur.
Yirmi dört saat içerisinde nöritlerden birisi
dierlerinden daha hizli uzar ve akson haline
dönüür. Sonraki birkaç gün içinde, geri kalan
nöritler dendrite dönüür. Dendritler, aksonlar
ve sinapslar son derece hizla oluur ve beyin
boyutunda hzili artia neden olur.
Q APOP¶TOZ
Dikkat çekici ekilde, imdiye kadar oluan
nöronlarin yarisi normal geliim basamainin
bir parçasi olarak bu noktada birer birer ölür.
Apopitoz olarak adlandirilan hücre ölümü aktif
ve proramli bir hücresel ölüm ile gerçekleir.
Santral sinir siteminin ilk aamada neden bu
kadar hücre ürettii halen açik deildir. Apo-
pitozisin, sinirli miktardaki trofik faktörler
için rekabet edemeyen bazi nöronlarin yaniti
olduu düünülmektedir. Bu kisitlayici olay
boyunca sadece uygun sinaptik balanti yapan
nöronlar geride kalir.
Q AKSON KILAVUZLU´U
Aksonlar santral sinir sitemindeki son hedefle-
rine göz alici yada itici iaretlerin etkileimi ile
ulair.
5
Bu iaretlerin bazilari etkisi bir süre de-
vam eden sekrete edilen moleküller ve dierleri
akson ve kilavuz hücreler arasinda balanti ku-
ran membran-balantili moleküllerdir. Büyü-
me konisi, büyüyen aksonlarin ucundaki özel-
lemive nöronlar ve hedefleri arasindaki kesin
balantinin oluturulmasi için zorunlu bölge-
dir. Bir uzanmi akson ucu uçlarda düzleerek
diken benzeri uzantilarla bölünen (filodopia)
yelpaze eklinde bir tabakaya (lamelladopia)
dönüür ve her iki yapida aktin skeletinden
olumutur. Gezici büyüme konlari, netrin,
slit,semaforin ve efrininde olduu ancak bun-
larla sinirli olmayan karmaik bir ekstraselüler
yönlendirme ile hedeflerine ulairlar. Aksonla
büyüme iaretlerine antikor kullanan insan
neokorteks çalimalarina göre, aksonlar kon-
sepsiyondan sonraki 21-64. Haftalar arasinda
dramatik olarak büyür ve postnatal 17. ayda
erikin haline eriir.
Q S¶NAPS OLUéUMU VE
KISALMA
Nöronlar arasindaki bilgi iletimi sinaps olarak
adlandirilan özellemi bölgelerde meydana
gelir. Santral sinir sistemindeki sinapslarin
çou kimyasal sinapslardir ve presinaptik nö-
ron membran potansiyelinde deiiklii post-
sinaptik nöron aktivitesini deitirebilecek
kimyasal sinyale dönütürür. Kimyasal sinaps-
lar; presinaptik yumru sinaptik yarik ve postsi-
naptik resepsiyon aparatindan meydana gelen
asimetrik selüler balantilardir. Sinapslar ges-
tasyonun 28. haftasinda görsel kortekste görü-
lebilir. Ancak, bu dönemde sinaptik younluk
erikindekinin %'2'si kadardir ve doumda ise
erikindekinin %17'sidir. Sinaptogenezde en
büyük arti postnatal 2.5-8. ayda olur, benzer
bir arti 2-4. ayda da görülür. Nöronlarin fazla
üretimine benzer ekilde sinapslarda çok sayi-
da üretilir.
8,9
Çok sayidaki sinapslar ilk olarak
beynin balangiç balantilarini oluturmada
kullanilir ancak olgun, kusursuz nöral devre-
nin oluumu için selektif eliminasyon ve uygun
olamayan sinapslarin ayrilmasi gerekir.
Q MYEL¶NASYON
Myelin aksonlari ayiran yali bir kiliftir. Perife-
rik sinir sisteminde Schwann hücreler ve sant-
ral sinir siteminde oligodendrositler tarafindan
üretilir ve aksonlarin çevresini sarar. Son yil-
larda difüzyon tensor görüntülemenin kulla-
nilmasi ile insan beynindeki myelinasyon daha
hassas, non invaziv bir yöntem ile görüntüle-
nebilir hale gelmi ve daha önce otopsi örnek-
lerinden elde edilen bilgiler desteklenmitir.
10
Beyinde ilk olarak gestasyonun 30. haftasinda
primer sensorial ve motor bölgeler myelinlenir.
Hayatin ilk yilinda hizli bir myelinasyon olur
ancak balanti bölgelerindeki myelinasyon
doumdan sonra gerçekleir ve yillarca devam
eder.
OLGUN BEY¾N ANATOM¾S¾
Spinal kord her biri gövdeye dorsal (sensorial)
ve ventral (motor) köklerle balanti segment-