background image
776
KISIM 14: Allerjik Hastal¿klar
Allerjik rinit, çocukluk çainda erkeklerde
daha siktir ancak erikin dönemde kadinlarda
daha sik görülür. Mevsimsel allerjik rinit pre-
valansi çocuk ve ergenlerde daha yüksek iken,
pereniyal allerjik rinitin erikinlerdeki preva-
lansi daha yüksektir.
PATOGENEZ
Allerjik rinokonjunktivit (ARK) patogenezi,
dier allerjik hastaliklarda olduu gibi, ayni
immün mekanizmalara olumaktadir. Bu du-
rumda, genetik yatkinlii olan bireylerde hava
kökenli allerjenlere maruziyet; enflamatu-
ar sitokinler, kemokinler ve allerjen-spesifik
IgE üretimini yöneten TH2 eilimli allerjen-
spesifik T hücrelerin lokal aktivasyonuna se-
bep olan bir seri olaylari balatir.
3
Ayni aller-
jenle tekrar maruziyet üzerine, mast hücreleri
yüzeyine FceR-bali IgE köprüleme ile bala-
narak önceden olumu mediatörlerin salinimi
tetikler. Mast hücrelerinden salinan histamin;
hapirik, kainti ve burun akintisi gibi ARK
ile ilikili ani semptomlardan büyük ölçüde
sorumludur. Geç yanitlar ise nazal mukozaya
enflamatuar hücrelerin (eozinofiller, T hücre-
ler ve bazofiller) toplanmasi ile karakterizedir.
Uygun allerjenlerle deri prik testi pozitif sonuç
verir ve nazal sürüntü ve lavaj veya mukoza bi-
yopsisi sonuçlari eozinofillerin varliini göste-
rir ancak nötrofiller de siklikla mevcuttur.
TANI
Q H¶KAYE
Hastanin yakinmalarinin nedeninin allerji
olup olmadiini belirlemede detayli klinik ve
çevresel hikaye yardimcidir.
3
Sorular yalniz-
ca semptomlarin (hapirik, tikaniklik, nazal
akinti, kaintili akintili gözler) ekli ve sikliini
ve herhangi tanimlanmi tetikleyicileri deil
ayni zamanda fark edilen maruziyet ile allerjik
reaksiyonla uyumlu semptomlarin gelimesi
arasindaki zamansal ilikiyi de ele almalidir.
Klasik saman nezlesi veya kedi allerjisi olan bir
hastada bu belirgin olabilir ancak pereniyal bu-
run tikaniklii ve öksürük ve/veya malazi ika-
yetleri olan bir çocukta bu iliki kolayca görü-
lemeyebilir ve allerjik rinokonjunktivit (ARK)
tanisi atlanabilir. Gürültülü nefes alma ve hor-
lama ARK'li küçük çocuklarin aileleri tarafin-
dan bavuru yaptiklari sik bir ikayettir ve bu
ya araliinda itah azlii da ARK'nin bir belir-
tisi olabilir. Daha büyük çocuklarda baarisi
öne çikabilir; davrani problemleri ve düük
okul performansi ise tedavi edilmemi respira-
tuar allerjilere sekonder uyku bozukluklarinin
sonucu olabilmektedir.
4
Birinci derece akraba-
larda solunum allerjileri öyküsü olmasi gibi,
atopik dermatit, besin allerjileri veya astim gibi
elik eden veya geçmite olan allerjik durumlar
allerjik etyolojiyi akla getirebilir. Aksine gele-
neksel antiallerjik ilaçlara yanitta yetersizlik
çou zaman nonallerjik nedenlere iaret eder.
Q F¶Z¶K MUAYENE
Atopik çocuklarin belli bir görüntüsü yoktur
ve mevsimsel ARK'si olanlarin polen mevsimi
diinda fizik muayeneleri tamamen normal
olabilir. Respiratuar allerjilerin klasik iaretle-
ri allerjik mor halka, allerjik selam ve allerjik
çizgiyi içermektedir. Bunlar atopik çocuklarda
siklikla gözlenmekle birlikte mevcudiyetleri
ne allerji varliini dorulamakta ne de dila-
maktadir. Nazal kavitenin incelenmesi allerjik
nedenleri nonallerjik nedenlerden ayirmada
yardimci olabilir: Soluk, konkalarda genileme
ve berrak akinti siklikla ARK'nin bulgusu iken
eritemli mukozada kalinlami sekresyonlar
dier nedenleri akla getirir. Eer nazal polip-
ler varsa kistik fibrozis veya büyük çocuklarda
aspirin hipersensitivitesi ayirici tanisi için ha-
rekete geçilmelidir. Göz kaintisi, konjunktival
kizariklik ve ilik, akinti; ARK'nin allerjik kon-
junktivit kisminin sik görülen semptomlaridir.
Çocuklarda, dental maloklüzyon, yüksek da-
mak ve üst dudak elevasyonu erken-balangiçli
veya uzun süredir devam eden hastalii akla
getirebilir. Posterior farinkste kaldirim-tai
manzarasi ARK'li hastalarda siklikla bulunur.
Q LABORATUAR ÇALIéMALARI
Spesifik IgE'nin belirlenmesi (1) hastanin
semptomlari için allerjik temelin kanitinin sa-
lamasi (2) hasta semptomlarinin üphelenilen
nedenlerinin dorulamasi veya (3) sakinma
önlenmeleri ve/veya allerjen immünoterapisi
için belli bir allerjene kari duyarliliinin de-
erlendirilmesi için gerekli olmaktadir. Deri
testlerinin sayisi ve deri testi için seçilecek
allerjenler hastanin yai, hikayesi ve çevresel
maruziyetlerin temeline dayanarak belirlen-
melidir. Perkütan deri prik teknii; basitlii,
ucuz maliyeti ve hizli sonuçlari nedeniyle ter-
cih edilmektedir. Karilatirilabilir sonuçlar
serum spesifik IgE seviyeleri araciliiyla elde
edilebilir. Doru uygulandiinda allerjik du-
yarlanmayi saptamada her iki teknik de yüksek
sensitivite ve spesifisite sergilemektedir. Ancak
bulgular klinik hikaye balaminda yorumlan-
malidir çünkü allerjik duyarlanma her zaman
klinik allerji ile balantili deildir. Belirli vaka-
larda, adenoid vejetasyon veya sinüzit gibi bu-
run tikanikliinin dier sebeplerini dilamak
için gerekli olmaktadir. Polisomnografik test,
obstrüktif uyku apnesinin tanisinin dorulan-
masinda gerekli olabilir (bakiniz bölüm 509).
AYIRICI TANI
Kronik ve rekürren burun ve göz semptom-
larinin birliktelii kuvvetle allerjik etyolojiyi
düündürse bile, kronik rinitin ayirici tanisi
çok genitir ve hastanin yaina balidir. rritan
ve toksinler non-IgE aracili mekanizmalarla
nazal mukozayi direkt etkilemekte ve allerjik
rinite benzer ekilde nazal semptomlari arttir-
makta ve temas sonrasi meydana gelmektedir.
Nonallerjik rinitin dier örnekleri enfeksiyöz
rinit (siklikla viral nedenlidir ve sütçocuu ve
oyun çocukluu döneminde vakalarin %90'in-
dan fazlasindan sorumludur), vazomotor ri-
nit, nonallerjik rinit ile eozinofilik sendrom
(NARES)'dur. Bu sendrom, allerji deri testi ile
gösterilen atopinin yokluunda olan rinit ve
nazal sitolojide >%20 eozinofil ile karakteri-
zedir.
5
Besin veya alkollü ürünlerin alinmasi
sonrasi ortaya çikan burun tikaniklii ve akin-
tisi vagal araciliklidir ve besin allerjisi belirtisi
deildir. Kronik burun tikaniklii, anjiotensin
dönütürücü enzim inhibitörü, NSAID ve di-
er ilaçlari kullanan hastalarda mevcut olabilir
ve hormonal rinit kiz adölesanlarda düünül-
melidir. Rinit bir yana, nazal polip ve allerjik
rinokonjunktivit yani sira burun ve yüzün
yapisal anormallikleri gibi üst havayollarinin
daralmasi ile sonuçlanabilen durumlar allerjik
rinokonjunktiviti taklit edebilir.
YÖNET¾M
Çocuklarda allerjik rinokonjunktivitin en
uygun yönetimi allerjen maruziyetini en aza
indirmek için koruyucu önlemler ile birlikte
semptomlari azaltmak için farmakolojik ajan-
larin akilci kullanimi, çocuun yaam kalitesi-
nin yükseltilmesi ve ideal olarak uzun dönem
komplikasyonlarinin önlenmesini gerektirir.
6
Allerjik rinokonjunktivitin kronik bir hastalik
olmasi sebebiyle, hasta eitimi; uyumu destek-
leme ve tedavi sonuçlarini en iyi hale getirmede
anahtar unsurdur.
ÇEVRESEL KONTROL
Allerjenden sakinma allerjik rinokonjunk-
tivitin kontrolünde etkili iken, tam sakinma
mümkün hatta pratik olmayabilir. Ev tozu aka-
ri maruziyeti; akarlari öldüren veya düüren
veya havadan gelen fekal tanecikleri önleyen
önlemler yoluyla azaltilabilir. Evcil hayvan
tüyü tetikleyici olduu zaman, evcil hayvanin
evden uzaklatirilmasi en güvenli seçenektir
ama aileler hayvansiz evdeki düük allerjen
younluuna ulailmasindan önce birçok haf-
ta gerekebileceinin bilincinde olmalidir. Al-
ternatif olarak, HEPA filtrasyon ile halisiz bir