28
KISIM 2: Saöl¿ö¿n Desteklenmesi ve Hastal¿klar¿n Önlenmesi
maktir. Bunun yapilabilmesi; sorun çözümü
ve uygun yaklaim; sorun önleme, saliin iyi-
letirilmesi, özel gereksinimi olan çocuklarin
bakiminin koordinasyonu gibi birbiri ile ilikili
ve iç içe çeitli aktiviteleri gerektirir. Geleneksel
tani ve tedavi odakli yaklaim, artik asempto-
matik toplumda hastaliklarin ve öncül bulgu-
larin taranmasi eklinde geniletilmitir. Pedi-
atristler ailama programlari gibi koruyucu ve
önleyici programlarin deerini uzun süre önce
anlamilardir. Bu konuda yollarina, düzenli
salik kontrolleri, aileye ileriye yönelik rehber-
lik hizmeti verilmesi, toplum tabanli koruyucu
stratejiler de dahil olmak üzere pek çok koruyu-
cu programlara ön ayak olarak devam etmekte-
dirler. Üzerinde en çok durulan görü optimal
saliin ve salikli olmanin olumlu bir ekilde
desteklendii, saliin tevik edilmesidir.
Çocuun geliimsel düzeyi her ziyarette,
ziyaretin içeriini ve hastaya olan yaklaimi
belirler. Pediatride, tedavi ve yaklaim için
kurulacak ibirliinde hem çocuk hem de aile
yer alir. Bu nedenle aileyle karilikli güvene da-
yanan uzun süreli bir iliki kurulmasi oldukça
önemlidir .
Amerikan Pediatri Akademisi'nin Aydinlik
Gelecekler (Bright Futures): Bebekler, Çocuk
ve Adolesanlarin Salik Kontrolü için Rehberle-
ri salik personeli için hazirlanmi olup salik
izlemleriyle ilgili pek çok rehberin biraraya
getirilmesiyle oluturulmutur. Bu rehberler
standart bakimla ilgili en son kanitlara ve uz-
man görülerine dayanmaktadir ve birinci ba-
samakta salik izlemleri yapan salik çalianla-
rina yeni bir yol haritasi önermektedir.
Q AYDINLIK GELECEK'LERDEK¶
YEN¶L¶KLER
Deneyimli salik çalianlari salam çocuk zi-
yaretlerini çocuklarin ve ailelerin saliini ve
esenliini gelitirmek için bir firsat olarak gör-
mektedir. Bununla birlikte salik çalianlarinin
çou, ziyaret sirasinda mevcut kisitli zaman
içerisinde çocuun saliinin ve ailesinin onun
salikli geliimini sürdürebilme kapasitesinin
deerlendirilmesini içeren bir salik hizme-
ti vermeye çaliirken stres altinda olduklarini
bildirmitir.
Bu stresin giderilmesi ziyaretin baarisi için
önemlidir; ailenin ve salik uzmaninin mem-
nuniyeti için anahtar rol oynamaktadir. Aydin-
lik Gelecekler salam çocuk bakimi ve klinik
yaklaimlarin organizasyonunda iyileme için
çözümler önerir. Aydinlik Gelecekler döküman-
larini kullanarak, salik çaliani hastaliklarin
tanisi, önlenmesi, ve saliin tevik edilmesi
konularinda birlikte çalitii salik personeliy-
le etkili görümeler yapabilir.
Aydinlik Gelecekler'in üçüncü versiyonu her
öneriyi destekleyen kanitlarin dikkatle incelen-
mesi ve birinci basamakta verilen salik hizmeti
formatinin gelitirilmesi hedefiyle yeniden göz-
den geçirilerek hazirlanmitir (bkz.
Tablo 10-1
).
Tablo 10-1.
2007 Amerikan Pediatri Akademisi Koruyucu Çocuk Saël·ë· Bak·m·'nda Yap·lan
Deëiêikliklerin Özeti
Ziyaretlerin Zamanlamas· ve S·n·fland·r·lmas·
Her çocuk doöumundan 3-5 gün sonra veya hastaneden taburcu edildikten sonra 2 ila 4 gün içerisinde
deöerlendirilmelidir.
1 yaù¿ndaki bebekler, bebeklik dönemi yerine ùimdi erken çocukluk dönemi içinde deöerlendirilmektedir.
Daha önce önerilen yaù-dönemi ziyaretlerine ek olarak, saöl¿kl¿-çocuk ziyaretleri ùimdi 30 ayl¿k bebekler, 7
yaù¿ndaki ve 9 yaù¿ndaki çocuklar için de önerilmektedir.
Ölçümler
Vücut kitle indeksi ùu anda 2 yaù¿nda ve 2 yaù¿ndan daha büyük olan tüm çocuklar için önerilmektedir.
Boya göre aö¿rl¿k art¿k 2 yaù ve üzerindeki tüm çocuklar için deöerlendirilmelidir.
Kan bas¿nc¿ ölçümü için, doöumdan 30 ayl¿k olana kadar olan çocuklarda risk deöerlendirmesi yap¿lmas¿
(yüksek risk grubunda olduöu düùünülen çocuklarda) önerilmektedir.
Duyusal Tarama
Görme ve iùitme sorunlar¿ için risk deöerlendirmeleri ùimdi 7 ve 9 yaùlar¿ndaki çocuklar için de
önerilmektedir.
Geliêimsel/Davran·êsal Deëerlendirme
Geliùimsel tarama art¿k geliùimsel izlemden ayr¿lm¿ùt¿r. Geliùimsel tarama (yap¿land¿r¿lm¿ù) 9 ayl¿k, 16 ayl¿k ve
30 ayl¿k çocuklarda önerilmektedir. Geliùimsel izlem diöer tüm yaùlar için önerilir.
Otizm taramas¿ 18 ayl¿k ve 24 ayl¿k çocuklarda önerilir.
Psikososyal/davran¿ùsal deöerlendirme tüm hasta ziyaretlerinde ve tüm yaùlarda önerilmektedir.
Uyuùturucu ve alkol kullan¿m¿ risk deöerlendirmesi 11'den 21 yaù¿na kadar tüm yaùlarda tüm ziyaretlerde
gerçekleùtirilmelidir.
Fizik Muayene
Fizik muayene, 30 ayl¿k, 7 ve 9 yaùlar¿nda iken önerilen yeni ziyaretler de dahil olmak üzere tüm yaùlarda
yap¿lmal¿d¿r.
Uygulamalar
Kal·tsal/metabolik tarama art¿k metabolik/hemoglalobinopati taramas· olarak adland¿r¿l¿r ve 2 ayl¿k
çocuklar da dahil olmak üzere bu yaùa kadar tüm çocuklarda önerilmektedir.
Aù¿lanma ùimdi 30 ayl¿k, 7 ve 9 yaùlar¿ da dahil olmak üzere tüm yaùlarda önerilmektedir.
Hematokrit veya hemoglobin taramas¿ art¿k 12 ayl¿k iken önerilmektedir. Risk deöerlendirmeleri 4
ayl¿k, 18 ayl¿k, 24 ayl¿k, 3 yaù ve üzerindeki çocuklarda yap¿lmal¿d¿r. 15 ayl¿k veya 30 ayl¿k iken risk
deöerlendirmesine gereksinim duyulmamaktad¿r. Sadece adet gören adolesanlar için y¿ll¿k deöerlendirme
önerisinin yerini art¿k 11'den 21 yaù¿na kadar tüm çocuklar için önerilen risk deöerlendirmesi almaktad¿r.
Art¿k herhangi bir yaùta rutin idrar tekikine gerek duyulmamaktad¿r.
Kurùunla ilgili risk deöerlendirilmesi ùimdi 6,9,12,18, ve 24 ayl¿k ve 2,3,4,5, ve 6 yaù¿ndaki çocuklar için
önerilmektedir. Kan kurùun testi yap¿lmas¿ halen yüksek-prevalans bölgelerinde yaùayan veya t¿bbi yard¿m
alan 12 ayl¿k ve 24 ayl¿k çocuklarda önerilmektedir.
Tüberküloz taramas¿nda 1 ayl¿k ve 6 ayl¿k çocuklar için risk deöerlendirmesi eklenmiùtir. 15 ayl¿k yaù
grubundan da silinmiù olup 30 ayl¿k çocuklar da art¿k risk deöerlendirmesine dahil edilmemektedir.
Kolesterol taramas· ùimdi dislipidemi taramas· olarak adland¿r¿lmaktad¿r. Risk deöerlendirmesi 2, 4, 6, 8 ve
10 yaùlar¿nda ve 11'den 17 yaù¿na kadar da y¿ll¿k olarak uygulanmal¿d¿r. Dislipidemi taramas¿, 18'den 21
yaùlar¿ aras¿ndaki dönemde, tercihen 20 yaù¿nda, bir defa uygulanmal¿d¿r.
Pelvik muayene ùimdi servikal displazi taramas¿ olarak adland¿r¿lmaktad¿r. 11'den 21 yaùlar¿ aras¿nda
cinsel aktivitenin baùlamas¿ndan sonraki ilk 3 y¿l içinde veya 21 yaù¿nda, hangisi önce gelirse, bir risk
deöerlendirmesi uygulanmal¿d¿r. 18'den 21 yaùlar¿na kadar çocuklarda rutin pelvik muayene ve pap-
smear kald¿r¿lm¿ùt¿r.
Aë·z Saël·ë·
Dië ile ilgili yönlendirmeler ùimdi aì·z saìl·ì· olarak adland¿r¿lmaktad¿r. 6 ve 9 ayl¿k çocuklarda bir
risk deöerlendirmesi uygulanmal¿d¿r. 12,18,24 ve 30 ayl¿k iken bir aö¿z ve diù saöl¿ö¿ merkezine
yönlendirme yap¿lmal¿d¿r. Eöer bu yaùlardaki çocuklar için eriùilebilir bir merkez yok ise, aö¿z saöl¿ö¿ risk
deöerlendirilmesi yap¿lmal¿d¿r. Eöer birincil su kaynaö¿ florid bak¿m¿ndan fakir ise, oral florid desteöi
yap¿lmas¿ düùünülmelidir
3 ve 6 yaù¿nda gerçekleùtirilen ziyaretlerde, hastan¿n gittiöi bir aö¿z ve diù saöl¿ö¿ merkezi olup olmad¿ö¿
öörenilmelidir. Eöer yok ise, hasta bir aö¿z ve diù saöl¿ö¿ merkezine gönderilmelidir.
Not: En güncel periyodik ziyaret program¿na http://brightfutures.aap.org/pdfs/AAP%20Bright%20 Futures %20Periodicity
%20Sched%20101107.pdf adresinden eriùilebilir.
Kaynak: Hagan J, Shaw J, Duncan P, editörlerin izni ile. Bright Futures: Health Supervision Cuidelines for Infants, Children
and Adolescents. 3rd ed. Elk Grove Village, IL: American Academy of Pediatrics; 2007:210, table 1'dan yeniden
bas¿lm¿ùt¿r.