background image
758
KISIM 13: ¾mmünolojik Hastal¿klar
maglobulinemi gibi izole B hücre bozuklukla-
rinda T hücre fonksiyonu bozulmamitir.
A¼IR KOMB¾NE
¾MMÜN YETMEZL¾K
Air kombine immün yetmezlik (SCID) hem
hücresel hem de hümoral adaptif baiikliin
bozulmasiyla karakterizedir. Rapor edilmi in-
sidansi 1/100,000'dir.
6,7
Air kombine immün
yetmezlik primer veya sekonder olarak B hücre
tutulumuyla birlikte air T hücre eksiklii veya
fonksiyon bozukluu ile sonuçlanan bilinen en
az 15 genetik anormallikten oluan heterojen
bir grup hastaliktir. Yakin zamanda SCID için
az sayida corafi bölgede tarama balatilmitir.
Timüs genelde çok küçüktür, Hassal cisimcikle-
ri ve timositlerden yoksundur. Periferal lenfoid
doku genelde çok küçüktür ve lenfositten yok-
sundur. Air kombine immün yetmezlik hasta-
liklari lenfosit alt gruplarinin (T, B ve NK hüc-
reler) varlii veya yokluuna göre siniflandirilir.
Örnein T
-
B
-
NK
+
air kombine immün yetmez-
lii (T
-
B
-
NK
+
SCID) olan bir hastada ön planda
T ve B hücreleri azalmitir veya yoktur, NK hüc-
reler ise korunmutur. Böyle bir siniflama altta
yatan genetik bozukluk yönünden ipucu verir.
Air kombine immün yetmezlik bakteriler,
virüsler, funguslar ve protozoalarin neden ol-
duu enfeksiyonlar nedeniyle ani ölüm riski
taimaktadir. Akcierin inatçi enfeksiyonlari,
kronik ishal ve kilo kaybi klinik özelliklerin ba-
inda gelir. Orofarinks, özefagus ve ciltte kan-
dida enfeksiyonlari siktir ve hastaliin erken
bulgulari arasindadir. Rotavirüs enfeksiyonlari
inatçi olabilir ve bairsak dii bölgelere yayila-
bilir, respiratory syncytial virüs enfeksiyonlari
dev hücreli pnömoni ile sonuçlanabilir. Vari-
sella, herpes, kizamik ve adenovirüs enfeksi-
yonlari siklikla öldürücü olabilir. Air kombine
immün yetmezlik hastalarinin kronik ilerleyici
pnömoniye neden olan Pnömosistis jirovecii
ve sitomegalovirüs enfeksiyonlarini da içeren
firsatçi enfeksiyonlara yatkinlii vardir. Air
kombine immün yetmezlik hastalarinda kiza-
mik virüsü veya mikobakter Bacillus Calmette-
Guerin gibi canli ai vektörleri ile ailanma
sonrasinda öldürücü enfeksiyonlar görülebilir.
rradiye olmami kan ürünleri ile transfüzyon
air graft versus host hastaliina neden olur.
Air kombine immün yetmezlikli çocukla-
rin çou doumdan sonraki aylar içinde acil
tibbi bakima ihtiyaç gösterir. Fakat hastaliin
balama yai ve klinik özellikleri farkli hasta-
lar arasinda ayni tip hastalia sahip hastalar ve
ayni ailede etkilenmi bireyler de dahil olmak
üzere deikendir. Altta yatan anormallie göre
bazi air kombine immün yetmezlik hastalari
hayata normal baiiklik fonksiyonu ile balar
ve hemen sonrasinda ilerleyici immün yetmez-
lik ortaya çikar.
T
­
B
­
A¼IR KOMB¾NE ¾MMÜN
YETMEZL¾K
Retiküler Disgenezis
T
-
B
-
SCID normal eritroid ve megakaryositik
hücre geliimi varken lenfoid ve miyeloid hücre
serilerinin geliiminde yetmezlikle karakterize
olan nadir görülen bir air kombine immün yet-
mezliktir. Mitokondriyal adenilat kinaz 2 genini
kodlayan gendeki mutasyondan kaynaklanir.
(bakiniz
ekil 188-1
).
8
Klinik olarak etkilenmi
yenidoanlarda alenfositoz, agranulositoz ve
sensorinöral tipte iitme bozukluu vardir. Süt
çocukluu döneminde kemik ilii transplantas-
yonu yapilmazsa hastalik öldürücüdür.
T ve B Lenfosit Antijen Reseptör
Yeniden Düzenlenmesini
Etkileyen Bozukluklar
Antijen reseptör yeniden düzenlenmesinde yet-
mezlik nedeniyle olan T
-
B
-
NK
+
SCID, T ve B
hücre reseptör çeitlendirilmesinde görev alan
genlerde delesyondan kaynaklanan bir grup
otozomal resesif bozukluktur. T ve B hücrelerin
geliiminin tüm basamaklarinda T ve B hücre-
lerin yokluu veya azalmasiyla karakterizedir.
Buna karin NK hücreleri tipik olarak korun-
mutur çünkü bu hücrelerde antijen reseptör
yeniden düzenlenmesi olmaz ve bu hücrelerin
farkli geliimsel yollari bulunmaktadir.
Antijen reseptör çeitlenmesi ilemi V(D)
J rekombinasyonu sirasinda lenfoid spesifik
rekombinasyon aktive edici genler (RAG) 1
ve 2 tarafindan kodlanan protein ürünlerinin
faaliyeti sonucu çift sarmalli DNA kiriklari-
nin oluumunu içermektedir. Bu DNA kirik-
lari bir sonraki aamada `non homolog end
joining' isimli DNA tamir mekanizmasiyla
tamir edilir. RAG genleri V(D)J rekombinas-
yonunu balatmada görev alirken her bir gen
ürünündeki eksiklik bu ilemi sonlandirir ve
T
-
B
-
SCID görülmesine neden olur.
9
DNA çap-
raz balantili tamir 1C (DCLER1C, ARTEMIS)
ve nonhomolog end joining faktör 1 (NHEJ1,
CERNUNNOS)'i de içeren `non homolog end
joining' mekanizmasi elemanlarina etki eden
mutasyonlar da T
-
B
-
SCID fenotipi ile sonuç-
lanir. Non homolog end joining mekanizmasi
elemanlarindan biri olan DNA Ligaz 4 geninin
(LIG4) etkilendii mutasyonlarda hafif immün
yetmezlikten T
-
B
-
SCID'e kadar deien feno-
tiplerde hastalik olabilir.
RAG genleri sadece lenfoid dokularda ekspre-
se olduundan eksiklikleri lenfoid dokular di-
indaki dokularda kendini göstermez. Fakat non
homolog end joining mekanizmasindaki gen
bozukluklari baiiklik sistemini aarak yaygin
radyasyon hassasiyeti (farkli dokularda radyas-
yonun yarattii DNA kiriklarini tamir edeme-
me durumundan dolayi) yaratir. Cernunnos ve
DNA ligaz 4 gibi bazi non homolog end joining
bozukluklari da mikrosefaliyle sonuçlanir.
Omenn Sendromu, RAG1/2 ve ARTEMIS
eksikliklerinin bir varyantidir. Bu genleri et-
kileyen hipomorfik (kismi inaktivasyon) mu-
tasyonlardan kaynaklanir.
10
Klinik olarak bu
Lenf Nodu
HSC
CSR
SHM
CD40L
CD40
NEMO
AID
UNG
IgM
TACI
XLA
CD79
HC
IGLL1
BLNK
PreB
ProB
Kemik lii
mmatür
B Hücresi
Matür
B Hücresi
CD40L
ICOS
SAP
"Switched
B Hücresi
IgG
IgA
IgE
Tfh
øEK¾L 188-2.
B hücre geliùimi ve farkl¿laùmas¿ndaki anormalliklerden kaynaklanan B hücre immün
yetmezlikleri AID: Aktivasyon indüklenmiù sitidin deaminaz; BLINK: B hücre baölay¿c¿ protein; CD: Farkl¿-
laùma dizisi; CSR: izotip dönüùümü; HSCs: Hematopoietik kök hücreler; IGLL1: ¾mmünoglobulin lambda
benzeri polipeptid-1; HC: Ig membran aö¿r zinciri; NEMO: NF-
gB esansiyel modülatör; preB: pre-B
hücreler; ProB: Pro B hücreler; SHM: somatik hipermutasyon; TACI: transmembran aktivatör ve CAML
interaktör; Tfh: T foliküler helper B hücre; UNG: Urasil DNA glukozilaz; XLA: X'e baöl¿ agamaglobulinemi.