background image
793
Romatolojide Öykü ve Fizik Muayene
oysa sicak havalar genellikle ikayetleri hafif-
letmektedir. Özellikle gece arisi veya hareketle
ari gibi tipik olmayan semptomlarda, klinik
olarak eklem artriti yapan birtakim alternatif
tanilarindan üphelenmek gerekmektedir.
Q MEKAN¶K A´RI
Mekanik arinin zamanlamasi enflamatuar
ari modelinin ayna görüntüsüdür. Bu çocuk-
lar tipik olarak sabahlari kendilerini iyi hisse-
derler, halbuki bunlar koucu dizi diye adlan-
dirilan kondromalazi patella'da olduu gibi çok
aktif olup, çok fazla rahatsizlik duyarlar. Enf-
lamasyona benzemekle birlikte mekanik ari
genellikle çocuu uykusundan uyandirmaz.
Aktivite ve sicakliin aksine dinlenme ve souk
uygulamayla mekanik semptomlar hafiflemeye
eimlidir ve tipik olarak artritten ayirt eder.
Çocukta semptoma neden olan geni kategori
belirlendikten sonra mevcut airi kullanimin
tipi ve incinme dikkatli öykü ve fizik muaye-
ne ile saptanabilmektedir. Demografik bilgiler
de yardimcidir: basketbol oynayan adolesan
erkekteki diz arisi siklikla Osgood-Schlatter
sendromu ile ilgili olabilmekte, oysa kros taki-
mindaki 12 yaindaki kizda bu durum iliotibial
band sendromu ile ilikili olabilmektedir. Ra-
hatsizliin kesin nedeni bilinmese de, arinin
özellikleri mekanik sorunu düündürdüünde,
romatolojiden önce ortopedi konsültasyonu is-
tenmesi siktir.
Q KEM¶K A´RISI
Arinin nedeni kemik ise sürekli olma eili-
mindedir ve aktivite ile belirgin deiiklik ol-
maz. Kemik arisi, enfeksiyon, travma, tümör
kaygisini arttirmaktadir. Bununla birlikte enfla-
masyon ve mekanik ari genellikle çocuu gece
uykudan uyandirmaz, kemik arisi ise özellikle
lösemi veya dier tümörlerle ilikiliyse uyandi-
rir. Sonuçta gece uyani öyküsü ortaya çikaril-
diinda olasi onkolojik nedenler açisindan özel
dikkat gerektirmektedir. Lösemide tipik olarak
sitopeni görülmekle birlikte normal kan sayimi
bu olasilii tamamen dilayamaz. Sarkoma, me-
tastatik nöroblastom gibi dier tümörler daha az
yaygin olmakla birlikte kemik arisi ile uyumlu
çocuklarda, bunlar da dikkate alinmalidir.
NÖROPAT¶K A´RI
Günlük faaliyetlere odaklanma çocuun dikka-
tini daittii için, sinir arisi yatmadan önce en
kötü olma eilimindedir. Hissi tanimlayabilen
büyük çocuklarda, nöropatik ari genellikle
bir yanma veya biçaklama karakterine sahip-
tir. Bu, ayrica siklikla normal yumuak dokuyu
kaplayan ciddi duyarlilik artii olan allodini ile
de genellikle ilikilidir. Eklem tutulabilmesine
ramen, nöropatik ari genellikle eklem dii
alanlari kapsar ve bir dermatomal daitimi ta-
kip edebilir. Aktivite, nöropatik ariyi belirgin
etkilemez. Nöropatik arinin en fazla karakte-
ristik özellii, kronik ari sendromu ile ilikili
ikayetlerin olmasidir. Eer ari keskin veya
yayilan özellikte olup travma, tümör, nöropa-
ti veya vaskülit ile tanimlanmi ilikisi yoksa
fibromiyalji veya refleks sempatik distrofi gibi
ari sendromlari kabul edilir. Ari sendromlari
geleneksel dilama tanisi olarak konulmasina
ramen bu sonuca varmak için istenmeyen
ve yeterli olmayan bir yoldur. Yapilan bir dizi
test ve çalima aile tarafindan bu ikayetlerin
klinisyenin anlayamadii, nadir olan durum-
lardan kaynaklandii üphesini tastiklemekte-
dir. Yine uzatilan organik etiyoloji aratirma,
semptomlarin artmasina ve güçlenmesine ei-
lim yaratabilmektedir. Böylece ari, geçici veya
belirgin fonksiyon bozukluunun elik ettii
anatomik yapiyla uyumlu görünmüyorsa ari
sendromu, tani olanaklari listesinin en üstüne
çikmalidir. Dier aile üyelerinin ariya uygun
yanit vermemesi (örnein küçük travma sonra-
si uzami hareketsizlik veya ciddi fibromiyalji
vakalari veya irritabl bairsak sendromu) gibi
ari sendromlarini destekleyen durumlar hiz-
landirilmi tani ve tedaviye olanak salar (Bö-
lüm 113 ve 207'ye bakiniz).
F¾Z¾K MUAYENE
Kas-iskelet ikayetleri olan çocuklarda genel
muayene ve tüm kas-iskelet sisteminin deer-
lendirilmesi yapilir. Bir çocukta enflamatuar
durumu gösteren birçok eklem tutulumu var-
sa enflamatuar bairsak hastalii ve sistemik
lupus eritematozus gibi sistemik hastaliklarin
belirtileri aranmalidir. Bunun tersine tek eklem
tutulumu mekanik, enfeksiyon veya proliferatif
durumu iaret eder.
Siklikla çocuu odada veya koridorda ko-
turarak balamak yararlidir. Çocuklarda bu
beklenmedik ve elenceli durum stresi hafif-
letir. Dahasi, bilinçli olarak hareketlerini de-
itiren çocuklarin, komaya zor odaklandii
görülür, bundan dolayi gerçek patoloji ortaya
çikar. Bunun tersine siklikla durumun farkinda
olan çocuklar yürümesi söylenince potansiyel
olarak hareketlerini deitirir ve bu da yanilti-
ci olabilmektedir. Özellikle büyük çocuklarda
komayi mutlak reddetme, ikayet içeriinin
fonksiyonel veya istemli olarak önemli kazanç
saladiini iaret edebilir.
Koan bir çocuu gözlemlerken adim atma-
nin, insan gibi gezen iki ayakli bir varlik için
en etkili ve kolay deimeyen bir yol olduunu
unutmamak gerekir. Kiinin yürüyüünün de-
imesi için, güçlü önemli güçlüklerin bir yol
bulunmasi gerekir. Bunlar anatomik (kemik ki-
rii, salam olmayan iskelet) veya duyu (denge
veya algilama kaybi) kaynakli olabilir. Çocuk-
larda ari, en sik yürüyü bozukluu nedenidir.
Farkli tip patolojiler, çocuklarin hareket-
lerinde deiikliklerle sonuçlanabilmektedir.
Romatolojik hastaliklarda en sik alt ekstremite
tutulmaktadir ve bu nedenle özellikle yürüyü-
ü deerlendirmek faydalidir. Bununla birlikte
biçimsel yürüyü analizi gerekmeyip belirli
bozukluklari tanimlamasi, spesifik durumun
belirlenmesini ve yerinin tesbit edilmesini
kolaylatirmaktadir. Örnein pelvis içi, kalça
veya üst femur çocuklarda en sik tutulan yer
olup burada olan olaylarda pelvis kemikleri
ile desteklenmek yerine ilgili tarafa eilmeye
neden olur ve genellikle üst bacak kalçadan
fleksiyondadir yada pelvis kaslarinda kontrak-
siyon mevcuttur. Bu, kalçada sirkumdiksiyon
ve/veya Trendelenburg yürüyüüne neden
olur. Sonuç olarak böyle bir yürüyüe sadece
proksimal femur veya pelvis içindeki patoloji
sebep olur. Aksine diz tutulumu, dizde eks-
tansiyon ve tamamen fleksiyon kaybina neden
olur ve yürürken karakteristik 30 derece diz
fleksiyonu olur. Benzer patolojiler (
Tablo 199-
2
)'de sunulmutur.
Çocuun yürümesi gözlendikten sonra ek-
siksiz ve sistematik muayene yapilmalidir. Nor-
malden farkli bir durumu saptamada en duyarli
araç gözlemdir, böylece sa ve sol arasindaki
hafif asimetriler fark edilir (
ekil 199-1
). Hare-
Tablo 199-1.
Kas-iskelet Aër·s· S·n·fland·rmas·
Sabah
Akêam
Gece
Aktivitenin Belirtilere Etkisi
Enflamatuar (ör. artritler)
+++
+
­
Düzelir
Mekanik (aù¿r¿ kullanma
±
++
±
Kötüleùir
sendromlar¿)
Kemik (ör. tümörler)
++
++
++
Deöiùiklik yok
Nöropatik (ör. nöropati)
+
++
+++
Deöiùiklik yok
Fonksiyonel
+++ +++ +++ Fizyolojik
patern
yok