background image
752
KISIM 13: ¾mmünolojik Hastal¿klar
mmün sistem, ilevsel olarak yabanci anti-
jenleri tanima yetenei olan hücreleri muhafa-
za ederken, kendine reaksiyon veren reseptör-
leri taiyan hücreleri repertuvardan çikarmali-
dir; bu ekilde otoimmüniteden sakinilir. Ge-
limekte olan immün sistemin bu ana vazifesi
eitim olarak tanimlanir ve asil olarak timusta
olur.
Multipotent kök hücreler timusa gestasyo-
nun sekizinci haftasinda girer. Timik korteks-
ten medullaya göçleri sirasinda birçok olgun-
lama olayi gerçekleir. Timik epitelin etkisi
altinda, timositlerin bir kismi T-hücre ailesine
katilir ve bunu takiben her biri T-hücre reseptö-
rünü oluturacak olan genlerin yeniden düzen-
lenmesi ilemi gerçekleir. Bu rekombinasyon
olaylari rekombinaz-ilikili genlerin ilevine
baimlidir ve yokluunda T hücre geliimi-
nin durur veya air ekilde bozulur. T hücre-
lerinin matürasyonu, timik kortekste bir seri
geliimsel evre ile devam eder (
ekil 186-5
).
Düük düzeyde CD4 ekspresyonu ve T-hücre
reseptör genlerinin yeniden düzenlenmesiy-
le T-hücre serisine geçi balar. Sonraki aa-
mada timositler düük düzeyde CD8 eksprese
ederler. Bunu pre-T-hücre reseptörünün hücre
yüzeyinde ekspresyonunu salayacak olan T
hücre reseptör lokusunun rearanjmani izler.
Pre-T-hücre reseptörünü eksprese edemeyen
hücreler apoptozisle ölür, bu durum seleksi-
yon olarak adlandirilir. Sonuçta, pre-T-hücre
reseptör zincirinin yerini T-hücre reseptör
zinciri alir ve antijen-spesifik T-hücre reseptörü
oluur. Bu ara-evre ve geç-evre progenitörleri
düük düzeyde T-hücre reseptörü ile CD4
ve CD8 eksprese ederler. T-hücre reseptör
hücrelerinde de buna paralel çizgide bir geliim
gerçekleir.
9
Bu CD4, CD8 "çifte pozitif " hücrelerin bu
evreye kadar olgunlamasi, her bir double-
pozitif timosit üzerindeki özgün T-hücre re-
septörü ile timik epitel hücresi üzerinde eks-
prese olan self-peptid/majör doku uygunluk
kompleksi (MHC) arasindaki etkileimin afi-
nitesine balidir. Eer T-hücre reseptörü ile
peptid/ MHC kompleksi arasindaki etkileim
"zayif " ise hücreler pozitif bir sinyali alamadik-
larindan ihmal sonucu ölürler. Eer etkileim
çok "güçlü" ise, hücreler "aktivasyon ile uyaril-
mi hücre ölümü" ile ölürler (negatif seleksi-
yon). Bu ikinci ilem self-reaktif T-hücrelerin
repertuvardan elendii primer mekanizmadir.
Son olarak, eer etkileim "uygun" ekilde ise,
bu timositler yaam sinyali alirlar ve CD4 pozi-
tif veya CD8 pozitif hücrelere dönümek üzere
olgunlairlar (pozitif seleksiyon).
Daha sonraki olaylar, timik medullada mey-
dana gelen santral immünolojik toleransin ya-
pilandirilmasinda önemlidir.
10
Medüller timik
epitel hücreleri, periferal dokularda eksprese
edilen self-antijenleri eksprese ederler. Bu an-
tijenleri eksprese eden tek-pozitif timositler
yokedilmesiyle santral toleransin etkinlii
daha da artar. Timustaki self-antijen ekspres-
yonu kismen AIRE geniyle kontrol edilir. AIRE
mutasyonlari sonucu santral tolerans bozulur
ve otoimmün poliendokrinopati-kandidiazis-
ektodermal displazi (APECED) hastalii ile
sonuçlanir. Self-antijenlerin timik medullada
Hassal cisimcikleri olarak bilinen özellemi ya-
pilarda dendritik hücrelerce tekli pozitif (single-
pozitif) timosit alt grubuna sunulduu ve bu
hücrelerin doal regülatuvar T hücrelere (Treg
hücreleri) farklilatii düünülmektedir. Treg
hücreleri FoxP3 transkripsiyon faktörünü eks-
prese ederler ve immün cevaplari baskiladiklari
yer olan perifere tainir, "periferal" immün to-
leransa katkida bulunurlar. FOXP3'teki genetik
defektler, dier bir otoimmün sendrom olan X'e
bali immün poliendokrinopati-enteropati ola-
rak bilinen sendroma neden olurlar.
12
Periferal T-hücre çoalmasi ve hafiza T hüc-
relerinin geliimi T hücre geliiminin son dö-
nemleridir. T-hücre reseptörleri antijeni do-
rudan tanimazlar. Bunun yerine, T-hücre
reseptörü taiyan T-hücreleri mikroplara ait
peptidleri kendilerine ait bir yapiyla, bir MHC
molekülü ile tanir. Hücre içi peptidler Sinif I
MHC molekülleri ile tainip CD8
+
T hücrele-
rince taninirlarken, hücre dii peptidler antijen
sunan hücreler (aaida tanimlandi) denilen
özellemi hücrelerce içeri alinir, proteolitik
olarak parçalanir ve sinif II MHC molekülleri
ile CD4
+
T hücrelerine sunulurlar. T hücresinin
antijen-spesifik reseptörü, antijen sunan hücre
yüzeyinde eksprese olan ve MHC molekülüne
bali olan özgün bir peptid ile balandiinda,
membrandaki sinyal iletim moleküllerinin tek-
rar düzenlenmesini ve hücre içi sinyal iletimini
içeren bir "immünolojik sinaps" balami olur.
Naif T hücrelerinin aktivasyonu, T-hücre re-
septörü aracilii ile salanan sinyalden baka
bir ikinci sinyale ihtiyaç duyar. Naif T hücre
yüzeyindeki en iyi tanimlanan kostimülatuvar
molekül CD28'dir. CD28 antijen sunan hücre
yüzeyindeki B7-1 ve B7-2'ye balanir ve hücre
içi tirozin fosforilasyonunu artirir. `' eklinde
T-hücre reseptörü taiyan T hücreleri peptid-
leri MHC aracilii ile tanimaz. Bunun yerine
isi-ok proteinlerini tanirlar ve mukozal yü-
zeylerde farkli ekilde sunulan antijene cevap
verebilir.
Naif T-hücreleri, aktive olduklarinda
T-hücre büyüme faktörü olan IL-2'yi salgilar-
lar. CD4
+
T hücreler birkaç günlük bir dönem
sonunda ve özgün transkripsiyon faktörlerinin
kontrolü altinda daha da farklilairlar ve kendi-
ne özgü sitokin salinim profilini içeren özelle-
mi efektör fonksiyonlar kazanirlar. Bu T-hücre
alt gruplari, her biri özellemi bir immün gö-
revi olan Th1, Th2, Th17 ve uyarilmi Treg
hücrelerini içerirler (
ekil 186-6
).
13
T-hücre alt
gruplari arasindaki dengesizlikler insanlardaki
çeitli hastaliklarla ilikilidir. Primer immün
cevapla oluturulan çou T hücresi apoptotik
hücre ölümüne gider. Buna ramen, az sayida
T hücresi, balangiçtaki antijenik yük ve klo-
nal arti miktarina bali olarak, bilinmeyen
mekanizmalarla hayatta kalir ve hafiza hücre-
lerine farklilair. Genelde hafiza hücreleri, ai
ile uyarilan baiikliin temelinde olan daha
Dendritik Hücre
Erken
Öncü Hücre
Pre-T
Hücresi
mmatür
CD4
ük
TP
Erken ÇP
ÇP
Pozitif
Seleksiyon
Matür
CD4-TP
veya
CD8-TP
T Hücresi
T Hücresi
NK Hücresi
X
X
Neg
lect
Neg
atif
Seleksiy
on
CD34
CD4
CD8
Pre-TCR
?
øEK¾L 186-5.
Timusta gerçekleùen T-hücre geliùim evreleri. Yatay bar grafik dört önemli T-hücre re-
septör/koreseptörlerinin hücre yüzeyindeki ekspresyonunu kök hücre belirteci CD34 ile iliùkili olarak
göstermektedir. Renk yoöunluöu ekspresyonun derece ve zamanlamas¿n¿ belirtmektedir, koyu k¿rm¿z¿
daha yüksek seviyeyi göstermektedir. TP, tekli pozitif; ÇP, çiftli pozitif.