background image
1915
Akciöer Fonksiyonlar¿n¿n Fizyolojik Temeli
Bu ilikilerden birçok önemli noktalar çikar-
tilabilir. lk olarak, yariçaptaki küçük deiik-
likler rezistansta büyü deiiklikler meydana
getirir. Örnein, 2.5 mm'lik endotrakeal tüp
3.0 mm'lik tüp ile deitirildiinde rezistans-
ta ortaya çikan deiiklii düünün. Yariçapta
sadece 0.5 cm'lik bir farka ramen, küçük tüp,
büyük tüpten iki kat daha fazla rezistansa sa-
hiptir! kincisi, tüpün uzunluundaki dei-
iklikler o kadar belirgin deildir, fakat uzun
endotrakeal tüpler (veya ventilatöre balanan
uzun tüpler) rezistansi artirir. Üçüncüsü, ga-
zin viskozitesindeki deiiklikler de rezistansi
etkiler.
Yukaridaki denklemler, tek bir hava yolun-
dan akima kari olan resiztansi tanimlar. Solu-
num aaci paralel olarak birbirine bali birçok
hava yollarindan olutuu için, rezistans birçok
hava yoluna bölünür. Bu yüzden, hava yollari-
nin herhangi bir jenerasyonunda toplam rezis-
tans, bu rejenerasyondaki dallarin sayisina ve
toplam enine kesitsel alanina balidir. Bu ne-
denle, ilk rejenerasyondaki (trakea) rezistansin
orani, ondokuzuncu jenerasyon hava yollarin-
daki (terminal broniyoller) rezistanstan daha
fazladir, çünkü binlerce broniyol vardir ve
ondokuzuncu jenerasyonda total enine kesitsel
alan daha fazladir. Bu nedenle, broniyolit veya
astimda olduu gibi periferal hava yollarinda
rezistansin iki katina çikartilmasi, total hava
yolu rezistansi üzerine sadece küçük bir etki
yapabilir.
Hava Yolu Fonksiyonu: Hava
Yolu Çap· (Maksimal ak·mlar,
spirometri, RV-RTC/iRFT), re-
aktivite (egzersiz dahil çalenç
testleri), hava yolu rezistans·/
kondüktans (Raw, Gaw, IOS)
Hava yolu rezistansi birçok teknikle ölçülebi-
lir; bunlarin en sik kullanilani kiinin, kapak
önce açikken sonra da kapaliyken, küçük ha-
cimli "panting" manevrasi yaptii vücut ple-
tismografidir. Pletismograf, alveolar basincin
ölçümünü ve takiben, gaz akimini ölçmek için
kullanilan bir alet olan pnömotakometre ile
ölçülen akimi elde etmek için oluturulan ba-
sinç farkinin hesaplanmasini salar. Rezistans,
"interrupter" teknii ve "impals" osilometri-
nin de dahil olmak üzere dier tekniklerle de
ölçülebilir.
5
Son teknik, bir aizlik içerisinden
hava yolu açilmasina kari oluan birçok ses
frekansinin uygulanmasini ve hava yolu ceva-
binin (rezistansin da bir komponent olduu
impedans olarak adlandirilan) deerlendiril-
mesini içerir. Teknik, çocuklar için potansiyel
olarak caziptir çünkü ölçümler tidal solunum
sirasinda yapilir (ve böylece çocuk tarafindan
özel manevralara gereksinim duyulmaz). Bir
bronkokonstrüktör (örnein metakolin) ya da
bronkodilatör inhalasyonundan sonra rezis-
tans ölçümünde deiiklikler, hava yolu reakti-
vitesini deerlendirmenin için bir yoludur.
Spirometri, bir maksimum zorlu nefes ver-
me sirasinda hava akimi ölçümüdür.
6
Test ay-
dinlaticidir, çünkü hava akimi hizlari, yukarida
belirtildii gibi, hava yolu çapi üzeri dört ile
ters orantilidir; küçük ya da tikanmi hava yol-
lari azalmi hava akimi hizlari ile sonuçlanir.
Birçok sik görülen akcier hastaliklari (astim
ve kistik fibrozis) yapi olarak obstrüktift ir ve
azalmi hava akimlari ile karakterizedir. Ay-
rica, küçük hava yollarinda, maksimum akim
hizina ulamak için minimum efora ihtiyaç
vardir. Testler ayni kiilerde tekrarlanabilir ve
bu da zaman içinde tedaviye cevabi deerlen-
dirmede faydali olmalarini salar.
Kii, burun klipleri takilyken bir pnömota-
kometreye bali bir aizlia solur. Kiiye total
akcier kapasitesine kadar inhalasyon yaptik-
tan sonra akcierler boalana kadar hizla ve
kuvvetlice nefes vermesi söylenir. Kiilere en az
6 saniye nefes vermeleri söylenir; daha küçük
çocuklarda (10 yatan küçük çocuklarda) daha
kisa nefes verme (3 saniye) kabul edilebilir. Bu
manevralardan birçok parametre hesaplanabi-
lir. lk olarak, total ekshale edilen hacim, zorlu
vital kapasite (FVC) olarak adlandirilir. Birinci
saniyede ekshale edilen hacim FEV
1
olarak ad-
landirilir. Ekshale edilen hacmin %25 ile %75'i
arasindaki zorlu ekspiratuar akim FEF
%25-%75
(veya nadiren maksimal orta ekspiratuar akim,
MMEF) olarak adlandirilir. Dier anlik akim
hizlari da deiik bir ekshale edilen hacim (ör-
nein FEF
50
, FEF
75
) referans alinarak hesapla-
nabilir. Bu parametrelerin paterni obstrüktif
bir bozukluu ya da restriktif bir bozukluu
düündürebilir (
Tablo 503-1
). Restriktif hasta-
lii doru ekilde tanimak için akcier hacim-
lerinin ölçümünün gerekli olmasina ramen,
FEV
1
/FVC orani obstrüktif hastaliklari rest-
riktif hastaliklardan ayirmaya yardimci olabilir.
Akim, ekshale edilen hacim karisina iar-
telendiinde (
ekil 503-1A
), ortaya çikan eri,
akim kisitlanmasinin herhangi bir yerini be-
lirleyebilir. ntratorasik obstrüktif bozukluklar
(astim, kistik fibroziste görülen), hacim aksina
konkav bir eri oluturur (
ekil 503-1B
). Daha
nadir restriktif bozukluklar (örnein pulmoner
hipoplazi), daha az ekshale edilen hacim nede-
niyle, genellikle daha dar olan normal ekillli bir
eriye sahiptirler (
ekil 503-1C
). Santral hava
yolu obstrüksiyonu, eer lezyon deiken ve
ekstratorasik ise, inspiratuar bacakta düzleme
olarak kendini gösterebilir. Sabit obstrüksiyon-
lar (örnein, intraluminal tümörler, subglottik
stenoz) erinin inspiratuar ve ekspiratuar ki-
simlarinda düzleme ile sonuçlanabilir.
Obstrüktif bir defekt gösterilirse, spirometre
kullanilarak reversibilite de deerlendirilebilir.
Bronkodilatör uygulanmasini takiben, 15-20
dakika sonra test tekrarlanir. Siklikla, FEV
1
'de
%12 arti, belirgin cevabin göstergesi olarak
kabul edilir. Benzer ekilde, hava yolu hiperre-
aktivitesinden üphelenilen hastalarda, meta-
kolin, souk hava veya egzersizin de dahil ol-
duu provokatif ajanlardan önce ve sonra spi-
rometre yapilabilir.
7
Benzer ekilde, kademeli
egzersiz (bir tredmil ya da bisiklet kullanarak)
veya souk hava ile hiperventilasyon bronkos-
pazm cevabini provoke etmek için kullanila-
bilir. Egzersiz testlerinin özgüllüü, genellikle
duyarliliindan daha yüksektir; bu da u anla-
ma gelir, anormal bir test genellikle hava yolu
reaktivitesi ile ilikilidir, fakat normal bir test
bunu dilamaz.
Yukarida tarif edilen birçok test, maksimum
eforun istemli olarak ortaya çikarilmasinda
belirgin zorluklarla birlikte, bebeklere adapte
edilmitir. Bebekler, genellikle kloral hidrat ile
sedatize edilirler, ve aizdaki hava akimi ve ba-
sinci ölçmek için aiz ve burun üzerine konul-
mu bir maske ile sirtüstü yatarlar. Bu teknikler
için, birçok solunum fonksiyon laboratuarinda
bulunmayan özel aletler gerekir.
GAZ ALIøVER¾ø¾
Q YAPILAR/F¶ZYOLOJ¶
Alveoller, Pulmoner Damarlar,
V/Q Uyumu
Gazlar, aizdan respiratuar broniyollere küt-
le akimiyla hareket ederler, fakat difüzyon,
gazlarin alveolu çapraz geçtii ve kana girdii
süreçtir. Membrandan difüzyon hizi, Fick ka-
nunu ile idare edilir: V (sol/mw) x (A/T) x
(P1-P2), ve bu nedenle enine kesit alani (A),
membran kalinlii (T), ve membran içinden
parsiyel basinçlar (P1, P2), moleküler airlik
(mw) ve gazin çözünebilirlii (sol) ile belirle-
nir. CO
2
oksijenden çok daha çözünebilir oldu-
u için yaklaik 20 kat daha hizli nüfuz eder.
Pediatride nadir olmasina ramen, membran
Tablo 503-1.
Parametre Obstrüktif
Restriktif
FVC
Düùük (normal olabilir)
Düùük
FEV
1
Düùük
Düùük
FEV
1
/FVC Düùük
Normal
FEF
%25-%75
Düùük
Düùük
Spirometri kullan¿larak obstrüktif akciöer hastal¿ö¿n¿n rest-
riktif akciöer hastal¿ö¿ndan ay¿r¿m¿. FVC, zorlu vital kapasite;
FEV
1
, birinci saniyede ekshale edilen hacim; FEF, %25 ile
%75 aras¿nda zorlu eksipratuar ak¿m.