background image
1352
KISIM 20: Aö¿z Boùluöunun Hastal¿klar¿
Q ERGEN VE KALICI
DENT¶SYONLAR
Ergen veya erken kalici dentisyon, genellikle
10-13 yalar arasinda son süt diinin dümesi
ile balar. Bu dönemde, daimi ikinci azi dii
birinci azinin arkasindan sürerek azilarin ok-
luzyonunda küçük deiikliklere neden olur.
Vertikal ve sagital yönde devam eden iskelet-
sel (özellikle mandibular) geliim, okluzyon
ve profilde deiikliklere neden olabilirken,
çenelerin birbirleri ile olan ilikisi de deierek
ileride daha da iddetlenebilecek iskeletsel Si-
nif III (alt çene protrüzyonu) veya açik kapani
gibi problemlerin gelimesine yol açar. Çeneler,
tüm iskeletsel geliim tamamlandiktan sonra
bile gelimeye devam edebilirler. Üçüncü azi
(yirmi ya) dilerinin sürmesi daha çok gençlik
yillarinda görülmekle beraber, hayatin üçün-
cü dekadinda da sürebilirler. Üçüncü azilar,
siklikla geç ergenlik döneminde alt çenede gö-
rülen di çapraikliindan sorumlu tutulmak-
tadir. Ancak literatüre göre çapraikliin asil
nedeni mandibuladaki geç büyüme atiliminin
gerçeklememesi olup, bu duruma bali çapra-
ikliklar üçüncü azilarin eksikliinde de görü-
lebilmektedir.
11
Q YÜZ ANAL¶Z¶
Bir çocuun okluzyonunun deerlendirilme-
sinde yüz analizi önemli bir yer tutar. Bu analiz,
yüz iskeletini oluturan kemiklerin arasindaki
ilikinin deerlendirilebilmesinin yaninda,
herhangi bir anteroposterior uyumsuzluk, ver-
tikal displazi, fonksiyonel kayma veya kranio-
fasiyal büyüme probleminin tespit edilebilme-
sini de salamaktadir. Pediatrist, kafa kaidesi,
maksilla ve mandibula'daki bazi yumuak doku
landmarklarini kullanarak, rutin muayene si-
rasinda yüz analizini rahatlikla yapabilir. Bu
landmarklar sirasiyla burun sirti, burun kökü
ve çene ucudur. Bu noktalar arasinda iki düz-
lem oluturularak fasiyal profilin dibükey, düz
veya konveks eklinde tanimlanmasi müm-
kündür (
ekil 376-4
). Dikey problemlerin
tanimlanmasinda ayni noktalar kullanilarak
yüzün burun tabani ile çene ucu arasindaki
bölümünün (alt yüz yükseklii) toplam yüz
yükseklii (Burun sirtindan çene ucuna kadar)
ile orantli olup olmadii belirlenebilir. Normal
alt yüz yükseklii, toplam yüz yüksekliinin
%55'ini oluturur. Fasiyal simetrinin tespitinde
en uygun baki açisi posterosüperior konum
olup, çene ucunun yüz orta hattiyla ayni düz-
lemde olmasi ile belirlenir. Burun veya çene
ucunun hafif (birkaç mm'lik) asimetrileri, nor-
mal sinirlarda kabul edilir.
12
Hem profil, hem
de simetri mandibula normal konumunda iken
belirlenmeli, muayene sirasinda çocuklarin
yanli kapani verebilecei unutulmamalidir.
MALOKLUZYONLARIN
TEDAV¾S¾
Amerikan Ortodontistler Birlii, her çocuun
7 yai geçmeden muayene edilmesini önermek-
tedir.
13
Bunun nedeni, 7 yainda birinci kalici
azilarin sürmesiyle beraber posterior okluzyo-
nun kurulmu olmasi ve buna bali olarak ok-
luzyonun anteroposterior ve transvers yöndeki
ilikilerinin yani sira, mandibulada olasi bir
fonksiyonel kaymanin tespit edilebilmesidir.
Ayrica kalici kesici diler de sürmeye bala-
diindan, çapraikliklar, anterior ve posterior
ters kapanilar, açik kapani, kötü aiz alikan-
liklari, maksiller protrüzyon ve bazi fasiyal asi-
metrilerin tespiti de mümkün olabilmektedir.
Zamaninda deerlendirme erken tedavi ansini
arttirirken, ebeveynlerin kukularini da orta-
dan kaldirir. Çocuklari zamaninda yönlendire-
bilen pediatristler, ebeveynler tarafindan bilgili,
dikkatli ve çocuklarinin saliini tüm yönleriy-
le deerlendirebilen kii olarak taninmalari da
salar. Malokluzyonlarin tehisi ve temel teda-
vileri, bunu takip eden bölümlerde özetlenmi-
tir. Daha detayli bilgiler ise kitap DVD'sinde yer
almaktadir.
Q D¶é ÇAPRAéIKLI´I
Çapraiklik, karma, ergen ve kalici dentis-
yonlarda malokluzyonlarin en sik rastlanilan
tipi olup, 6-11 ya arasi çocuklarin yaklaik
%40'ini; 12-17 ya arasindaki çocuklarin ise
%85'ini etkilemektedir.
11
Di çapraikliinin
etyolojisi multifaktöryel olup, di-çene boyutu
uyumazliklari, arayüz çürükleri veya erken süt
dii kayiplarina bali ark boyutu kaybi, dilerin
ektopik sürmesi veya süpernümere dilerden
kaynaklanabilir.
3,10,11
Süt dilerinin, özellikle
de süt azilarin erken kaybinda sabit veya ha-
reketli yer tutucu apareylerinin kullanilma-
siyla çapraikliin önlenmesi veya iddetinin
azaltilmasi mümkündür.
14
Dental arklardaki
boluklarin korunmasi, çocuk dihekimi (pe-
dodontist) ve ortodontistin temel görevlerin-
dendir. Bunun yapilmamasi halinde aiz hiyje-
ninin salanmasi güç hale gelirken, daimi di
çekimi veya daha uzun ve karmaik ortodontik
tedavi ihtiyaci doabilir (
ekil 376-5
). Salikli
ve tam bir süt dilenmenin varlii, daimi diler
için gerekli olan yerin korunmasinda anahtar
rol oynamaktadir. Çürük nedeniyle erken kay-
bedilmi, doutan eksik veya çürük süt dileri
olan bir hasta, problem tespit edilir edilmez bir
çocuk dihekimi veya ortodontiste yönlendiri-
lerek tedavisi salanmalidir.
3
Tedavi seçenekleri, karma dentisyondaki yer
tutucu uygulamalarindan bazi kalici dilerin
çekimini gerektirebilecek kompleks ortodontik
tedavilere kadar deiiklik gösterebilmekte-
dir.
15
Pediatristler, çapraiklii olan hastalarin
karma dentisyondayken deerlendirilmesini
salayarak, çekimli veya çekimsiz tedavi seçe-
neklerinin korunmasina katkida bulunmali-
dirlar. Gecikmi deerlendirme, çou vakada
çekim gerektiren tedavilere neden olmakta-
dir.
10,14,15
Q ANTER¶OR ÇAPRAZ KAPANIé
Anterior çapraz kapani, bir veya birden fazla
maksiller anterior diin karit mandibular an-
terior dilere göre daha lingualde konumlan-
masi ekilde tanimlanir (
ekil 376-6
). Anteri-
øEK¾L 376-3.
Karma diùlenmede kal¿n maksil-
ler labial frenulum.
øEK¾L 376-4.
Profildeki varyasyonlar, üç yumu-
ùak doku landmark¿ kullan¿larak tespit edilebilir.
Burada bir konkav profil örneöi izlenmektedir.
øEK¾L 376-5.
Karma diùlenmede çapraù¿kl¿k.