fektadir. Dolayisiyla pleitropi, ürünleri farkli
dokular ve organlarda benzer roller oynayan
genlerin bir özelliidir. Protein ürünleri farkli
geliimsel programlarda deiik roller oynayan
genler de pleitropiye neden olabilir. Örnein,
kampomelik displazisi olan bireylerde bazen
sex reversal bulgusunun da elik ettii bir iske-
let displazisi vardir. Kampomelik displazi SRY-
ilikili HMG-BOX 9 (SOX9) adi verilen bir gen-
deki mutasyonlarla ortaya çikar, bu gen iskelet
geliimi ve cinsel farklilama üzerinde önemli
bir düzenleyici rol oynar.
veya daha air ekspresyon gösterirler. Bu etkiye
antisipasyon denir. Bazi aratiricilar antisipas-
yonun daha iyi gözlem yapmanin ve günümüz
klinisyeninin ulaabildii etkin tanisal araç-
larin bir artifakti olduunu savundular: daha
önceki dönemlerde 60 yainda taninabilen bir
bozukluk bugün 40 yainda taninabilir. Geçti-
imiz 10 yilda, bazi hastaliklarda antisipasyo-
nun biyolojik bir temeli olduu gösterilmitir.
TEK GEN HASTALIKLARI
allel çift inin sadece bir kopyasinda deiiklik
olmasi hastalik fenotipinin ortaya çikmasi için
yeterlidir. Otozomal dominant kalipla kalitilan
genetik hastaliklar insanlarda tanimlanmi en
sik tek gen hastaliklaridir. Birer birer düünül-
düünde ise otozomal dominant hastaliklarin
her biri nadirdir. Dolayisiyla etkilenmi çocuk-
larin çou, etkilenmi bir bireyin etkilenmemi
bir kiiyle evlilii veya de novo bir mutasyon
sonucunda görülür. Otozomal dominant bir
hastaliktan etkilenmi bir birey, çocuuna
normal alleli veya deiiklie urami alleli
aktarabilir. Bunlarin her birinin olasilii 0.5'tir.
Dolayisiyla, ortalama olarak, çocuklarin yarisi
deiiklie urami allel bakimindan hete-
rozigottur ve hastalii sergiler, dier yarisi da
normal allel için homozigottur. Ayni otozomal
dominant hastaliktan etkilenmi kiilerin e-
lemesi ise nadirdir.
lii yaklaik eit oranlarda gösterirler ve eit
oranda aktarirlar. kinci olarak, hiçbir kuak
atlanmaz. Etkilenmi herkesin etkilenmi bir
ebeveyni vardir. Üçüncü olarak, babadan oula
geçi gözlenebilir. Otozomal dominant kaliti-
min ortaya konmasi için babadan oula kali-
tim art olmamakla birlikte, varlii bazi dier
kalitim ekillerini dilar (örn., X'e bali ve mi-
özellii çocuklarinin ortalama yarisina aktarir.
na ulailmadan önce letal seyreden otozomal
dominant durumlar için (örn., tanatoforik
displazi), de novo mutasyonlar hastaliin en sik
nedenidir. Bazi otozomal dominant durumlar
için (örn., akondroplazi, Marfan sendromu)
babanin yai ve çocuuna yeni bir mutasyon
aktarmasi olasilii arasinda pozitif bir korelas-
yon vardir. Bazen, etkilenmemi bir ebeveynin
otozomal dominant bir hastaliktan etkilenmi
birden fazla çocuu vardir. Yakin dönemdeki
çalimalar böyle ailelerde, annenin veya baba-
nin germ hücrelerinde (sperm veya yumurta
üreten hücrelerinde) en az biri deiiklie
urami bir allel içeren- iki veya daha fazla
hücre hatti olduunu göstermitir. Bu kavrama
germ hücre mozaisizmi denir. Germ hücre mo-
zaisizminin bazi hastaliklarda daha sik olduu
anlailir (örn., osteogenezis imperfekta) ve bu
da otozomal dominant durumlarin üreme ça-
indan önce letal olmasinin bir baka nedeni-
dir. ki veya daha fazla hücre hatti bir bireyin
somatik hücrelerinde de bulunabilir (somatik
mozaisizm). Somatik mozaisizmi olan birey-
lerde etkilenmi kiilerdeki özelliklerin tama-
mi bulunabilir, ya da anormal bulgular sadece
mutant hücre dizisiyle sinirli kalabilir veya bu
bireyler etkilenmemi de olabilirler.
nin ortaya çikmasi için bir lokustaki allel çift i-
nin her iki kopyasinin da deiiklie urami
litilan genetik hastaliklar birçok toplumda oto-
zomal dominant hastaliklardan daha nadirdir.
Yine de, resesif durumlar için heterozigot ta-
iyicilar etkilenmi homozigotlardan çok daha
siktir. Dolayisiyla, otozomal resesif durumlar-
dan etkilenmi bireylerin anneleri ve babalari
genellikle heterozigot taiyicilardir.
sif hastaliklar genellikle ailenin bir veya daha
fazla çocuunda gözlenir, ancak genellikle di-
er kuaklarda görülmez. kincisi, otozomal
dominant durumlara benzer ekilde, kizlar
ve erkekler eit oranlarda etkilenirler, hastalik
oluturan mutasyonu eit oranda aktarirlar.
Üçüncüsü, iki heterozigot taiyicinin çocuk-
larinin ortalama %25'i etkilenmi olur. Son
olarak soyaacinda akrabalik, otozomal resesif
hastaliklarda otozomal dominant hastalikla-
ra göre daha sik görülür. Akrabalik birbirine
yakin akraba bireylerin elemesine denir, bu
kiilerin bir hastalia neden olan mutasyonu
taimalari olasilii, ortak bir atadan kalitim ne-
deniyle daha fazladir.
re cinsiyet baimli genler denir. Y kromozomu
insan kromozomlarinin en küçüüdür (yakla-
ik 70 Mb) ve nispeten az sayida gen barindirir.
Y kromozomu üzerindeki önemli bir gen sex-
determining region Y (SRY) genidir. SRY mutas-
yonlari, kiilerde normal dii di genitalyasi ve
gonadal disgenezis (yani gonadlarin anormal
oluumu) ile sonuçlanabilir. Ancak bu, insan-
erkeöe kat¿t¿m¿n varl¿ö¿na ve hiçbir kuùaö¿n atlanmad¿ö¿na dikkat edilmelidir.