background image
140
KISIM 4: ¾stismar, ¾hmal, øiddet
kanamaya yol açan) köprü venlerinin yirtilma-
sina bali intrakraniyel kanama ile ve genel-
likle retinanin birçok tabakasini tutan, yaygin,
perifere uzanim gösteren retinal hemoraji ile
sonuçlanabilir (bkz. Bölüm 587).
stismara bali kafa travmasi olan çocuklar
nöbet, kafa içi basinç artii bulgulari, koma,
apne ya da kardiyak arest ile bavurabilirler.
Siklikla, çocuk istismarinin çürükler ya da
iyilemekte olan kiriklar gibi dier bulgulari
da mevcuttur. stismara bali kafa travmasi ile
birlikte kosta kiriklari da görülebilir; bu kirik-
lar bebein torakstan tutulup sikilmasina bali
anteroposterior sikima ve posterior rotasyon
sonucu meydana gelir.
37
Yaralanmadan 10-14
gün sonra kallus oluumu balayincaya kadar
kosta kiriklari akcier grafilerinde genellikle
görülemeyecei için akut kafa travmasi ve iyi-
lemekte olan kosta kirii varlii, çocuun en
az 2 kez zarar görmü olduunu belirtir.
stismar nedenli kafa yaralanmalarinda kli-
nisyeni doru taniya yönlendirecek net bir cid-
di kafa travmasi öyküsü genellikle bulunmaz.
Halbuki çocuklar kazara meydana gelen iddet-
li intrakraniyel yaralanmaya maruz kaldiklarin-
da yaralanmayi açiklayacak net bir öykü mev-
cuttur ve retinal kanamalar çok daha nadirdir.
90 santimetreden daha alçak bir seviyeden ger-
çekleen hafif dümelerin çounda ciddi kafa
yaralanmasi görülmez, ancak kafatasi kiriklari
ile bazen kirik çevresinde küçük, geçici, lokalize
subdural kanama alanlari ve epidural kanama
meydana gelebilir. Skalp hematomlari, istisma-
ra bali kafa travmasi geçiren çocuklara kiyasla
kazara düen çocuklarda daha siktir.
36
Kemik kiriklari, küçük çocuklarda dier sik
görülen istismar yaralanma türüdür. Kirii
olan üç ya alti 215 çocuk serisinde, %24'ünün
istismara bali olduu düünülmütür.
38
s-
tismara bali kiriklarin en sik görüldüü ya
grubu bir yaindan küçük çocuklardir. Dep-
rese, dallanan ya da diastatik kafatasi kiriklari
fiziksel istismar ile ilikilidir; ancak istismar
sonucu (hem de kazara yaralanmalar sonucu)
en sik görülen kafatasi kirii dorusal parietal
kemik kiriidir.
38,39
Humerus (özellikle korpus
ortasi ve proksimal) ve femur (özellikle 1 ya
alti çocuklarda) kiriklari istismar açisindan
üphe uyandirmalidir. Bunun aksine, 2 ya da 3
yaindaki bir çocukta uzattii kolunun üstüne
düme sonucu suprakondiler humerus kirii
ya da düüp dönme sonucu spiral femur ya
da tibia kirii görülebilir. Kiriin spiral ya da
transvers olmasi tek baina istismar için tani-
sal deildir. Aksine, yaralanmanin iddeti ve
özellikleri, yaralanmanin anlatilan mekaniz-
masi ve çocuun geliimsel becerileri dikkatli
bir deerlendirmeye alinmalidir.
40
stismar için
daha özgül iki tür kirik klasik metafiz kova
sapi kiriklari ve özellikle posteriorda omurga
komuluundaki kosta kiriklaridir. Birçok ça-
limada, küçük çocuklarda kardiyopulmoner
resüsitasyon sirasinda kosta kirilmasi olasilii
düük bulunmutur.
41
stismar yönünde üphe uyandirmasi gere-
ken dier yaralanma türleri bilinçli zehirlen-
meler ve abdominal yaralanmalardir (kara-
cier, dalak ya da barsak laserasyonlari gibi).
Abdominal travmali çocuklar, eer internal ya-
ralanmalar fark edilmez ve künt travma öyküsü
bakici tarafindan verilmez ise özellikle hipovo-
lemik ok ve ölüm riski altindadirlar. Çoklu
abdominal yaralanma, yaralanmanin iddetli
olmasi ve tibbi yardim aramada gecikme, istis-
mar için özellikle üphe uyandirmalidir.
42
Fark edilmesi zor olan dier bir istismar türü
de ebeveynin (genellikle annenin) vekaleten
hasta rolünü yüklemek amaciyla, kapsamli bir
tibbi inceleme gerektiren hastalik belirtileri
oluturmasi ya da çocuu zehirleyerek ya da
baka bir yola bavurarak (intravenöz yoldan
kontamine sivi enjekte etmek gibi) çocuu
hasta etmesi eklinde görülen tibbi çocuk is-
tismaridir. Hasta çocuk sahibi olmanin verdii
tatmin için çocuu tibbi olarak istismar eden
bakicilar psikiyatrik olarak Munchausen send-
romu "by proxy" (MSBP) ya da yapay bozukluk
"by proxy" tanisi alirlar. Tanisal incelemeler ço-
cuk üzerine younlatii ve çocua bakan ki-
ide MSBP genellikle çok geç fark edildii için
tibbi çocuk istismarinin fatalite hizi yüksektir.
Tibbi çocuk istismarinin en sik görülen ba-
vuru belirtileri nöbet, apne, ishal ve atetir.
43,44
MSBP üzerine yapilan çalimalar, boulma ve
boazlanma gibi istismar davranilari sonucu
oluabilecek iki baka durum üzerine de -yaa-
mi tehdit eden olay ve ailelerde çok sayida ani
bebek ölümü sendromu görülmesi- younla-
mitir. Britanya'da yapay bozukluk üphesi ile
sevk edilen 2-44 ay arasi 39 çocuun incelendi-
i bir çalimada çocuklarin 36'si yaami tehdit
eden olay ile bavurmutur. Bu 39 ailede ani-
den ölen ve ani bebek ölümü sendromu tanisi
alan 12 çocuk saptanmitir. Hastanede gizli vi-
deo kayitlari 33 olguda istismar görüntülenmi
olup bu çocuklarin 30'unda boulma belgelen-
mitir. Boulma olgularinin 11'inde burun ve/
veya aizdan kanama vardir.
45
Bir ailede birden
fazla bebek beklenmedii halde ölmü ve ani
bebek ölümü sendromu tanisi almi ise çocuk
istismari ve metabolik nedenler gibi dier tani-
lar düünülmelidir. Sonradan MSBP tanisi alan
anne babalarin örenme güçlüü, davrani so-
runlari ya da psikiyatrik hastalik belirtileri de
oluturduu görülmütür.
46,47
Q ¶HMAL
hmale urayan çocuklar, anne babalarinin
yeterli bakim verme ya da uygun tibbi bakim
ve eitim salamada kronik baarisizliklari ya
da yetersiz gözetim nedeniyle yaralanip ya da
bir ey yutup doktora bavurmalari sonucu fark
edilebilirler. Endie uyandiran öyküler çocuun
temel ihtiyaçlari ile ilgilenmenin yetersiz oldu-
una yönelik kanitlar ile yetersiz gözetim ve
hekime bavurmada gecikmeyi içerir. Ancak,
ihmalin daha az belirgin türlerininin taninma-
sinin çok zor olabilecei de belirtilmelidir.
48
Bebeklerde ve küçük çocuklarda ihmalin sik
görülen bir belirtisi, yetersiz gida alimi ve ye-
tersiz uyaran sonucu büyüme ve gelime gerili-
idir. Organik olmayan büyüme yetersizlii ta-
nisi alan bu çocuklar ilk olarak kilo alimi azlii
ya da büyüme erisinde düüklük sonucu fark
edilirler. Balangiçta çocuun boyu ve ba çev-
resi göreceli olarak korunmu olabilir, ancak
gida yoksunluu devam ettikçe bu paramet-
reler de etkilenir. Nedeni ne olursa olsun gida
aliminda azalmaya bali büyüme geriliinde en
çok airlik, en az ba çevresi etkilenir; bu özel-
lik, büyüme parametrelerini 50. persentil eri-
sine yerletirerek ve çocuun bu noktalardaki
yaini belirleyerek (örnein, çocuun "airlik
yai") saptanabilir. Büyüme yetersizlii nedeni
ihmal olan çocuklarin çounda ayni zamanda
özellikle dil becerilerini ve sosyal etkileimleri
etkileyen gelime gerilii de mevcuttur. Bu ço-
cuklar kayitsiz görünebilir, künt duygulanim
ve geliigüzel balanma davranilari gösterebi-
lirler. hmal edilen daha büyük yataki çocuk-
lar ise genellikle duygusal olarak muhtaç görü-
nümdedirler. Davranilari depresif ya da ken-
dilerine bakmayi örenmi olmalari nedeniyle
erikin benzeri olabilir. Cisim yutma, yanik,
düme sonucu yaralanma gibi akut sorunlar
ihmal edilen çocuklarda sik görülen bavuru
belirtileridir ve istismardan ve kaza sonucu ya-
ralanmalardan ayirt edilmelidir.
Q C¶NSEL ¶ST¶SMAR
Cinsel istismar edilen çocuklar genellikle çocu-
un rahatsizlik veren bir deneyimini bir eri-
kine anlatmasi (ör. "Amcam orami elliyor ama
ben sevmiyorum"), anne ve babanin çocuun
davranilari (ör. cinsel rol yapma) ya da belirti-
lerinden (ör. vajinal akinti) rahatsizlik duymasi
ya da fizik muayenede genital ya da anal bir
sorun görülmesi ile klinisyenin dikkatine gelir.
Çocuun cinsel istismara urami olduuna
dair en açik belirtilerden biri çocuun kendi
ifadesi olsa da çok küçük bir çocuk ne oldu-
unu anlatmakta zorlanabilir, büyük bir çocuk
ise nispeten açikça ifade ettiklerinin aile için
ne kadar üzücü olduunu fark etmeye baladi-
inda ifadesini geri çekebilir. Velayet ve ziyaret
hakki anlamazliklari gibi özel durumlarda aile
içi ilikilerin karmaikliindan dolayi çocuun