verilen 3 kalin kas demetini oluturur.
GEL¾ø¾MSEL B¾YOLOJ¾
köken alan bileenlerden oluan bir yapidir. ç
epitel tabakasi endodermden, onu saran dier
tabakalar ise mesoderm ve ektodermden kö-
ken almaktadir. Gastrointestinal sistemin olu-
umu birbirinden farkli evrelere bölünebilir:
endodermin oluumu, bairsak tüpünün mor-
fogenezi ve paternizasyonu, organ morfogenezi
ve son farklilama.
sirasinda endodermin olumasi üç tabakali bir
diskin ortaya çikmasina yol açar.
tüm canlilarda korunmutur; bunlar arasinda
blastomerlerin bir alt grubunu endoderm se-
risine yönlendiren Nodal sinyalizasyon faktör-
leri de yer almaktadir. Bu faktörler transforme
edici büyüme faktörü (TGF)- ailesine ait mo-
leküllerdir. Bu moleküller MIX ailesi içindeki
homeobox transkripsiyon faktörlerinin eks-
presyonunu yönetirler. Nodallerden sonraki
basamaklarda yer alan dier transkripsiyon fak-
törleri GATA4, GATA5, GATA6, homeobox fak-
tör SOX17, forkhead transkripsiyon faktörleri
FOXA1, FOXA2 ve FOXA3'dür.
oluur.
leri nedeniyle, içe katlanmasi sonucunda tüpün
iç kismi endoderm ile döeli, embriyonik di
yüzeyi ise ektoderm ile kapli hale gelmektedir.
Endoderm ile döeli tüp tamamen kapanarak
bukko-farengeal membranda sonlanan ön ve
oluturur. Tüpün orta bairsak kismi gestasyo-
nun altinci haftasina kadar yolk kesesine açik-
ken, bu sürenin sonunda yolk kesesinin boynu
ince bir yapi olan omfaloenterik (vitellin) kanali
oluturmaktadir. Omfaloenterik kanalin kay-
bolmamasi omfaloselden balayip daha sik gö-
rülen Meckel divertikülüne kadar uzanan yelpa-
zede ciddiyeti deien anomalilere neden olur.
tomik bölgeye ayrilabilir; ön bairsak, orta ba-
irsak ve son bairsak. Ön bairsaktan yutak,
solunum yolu, ösefagus, mide ve proksimal
duodenum oluur. Gestasyonun yaklaik ola-
rak 3. haftasinda respiratuvar divertikulum ya
da akcier tomurcuu ön bairsain ventral
yüzünde diari doru uzanan bir kese eklin-
de belirir. Bu sirada ön bairsakta oluan bir
septum trakea ile ileride ösefagus olacak yapiyi
birbirinden ayirir. Bu evredeki kusurlar ösefa-
gus atrezisi ya da trakeoösefageal fistül gelii-
minden sorumludur.
büyümesi sonucunda midenin büyük ve kü-
çük kurvatürleri oluur. Mide ve karacierin
kraniyo-kaudal bir eksen etrafinda dönmesi
nedeniyle gestasyonun sekizinci haftasinda
midenin büyük kurvatürü karin boluunun
sol tarafinda karacier ise sa tarafinda yer alir.
Karacier, safra kesesi ve ventral pankreatik
tomurcuk ileride mide olacak yapinin hemen
kaudalinde yer alan ventral bir bölmeden geliir
(
mun rotasyonu pankreatik tomurcuklarin bir-
leerek tek bir pankreas dokusu oluturmasina,
ardindan da altinci haftada pankreas ve safra
reçlerin baarisiz olmasi sirasiyla anüler pank-
reas ya da pankreas divisum ile sonuçlanabilir.
bairsaktan köken almakta ve superior mezen-
terik arter tarafindan kanlanmaktadir. Orta
bairsak uzadikça periton boluunda yeterli
yer olmadii için umbilikal kordon araciliiyla
embriyo-dii çöloma (coelom) doru herniye
olur.
etrafinda 270 derece dönmektedir. En sonun-
da karin boluuna geri dönen bairsaklar,
mezenter araciliiyla arka karin duvarina, sol
üst kadrandan sa alt kadrana doru uzanan
çapraz bir ekilde tutunur. Orta bairsain ro-
tasyonu ya da karin duvarina sabitlenmesinin
gerçeklemedii durumlar bairsain superior
mezenterik arter etrafinda volvulusuna zemin
hazirlayan malrotasyona neden olur.
gelir. Kloaka geçici bir yapi olup ilkel son bair-
sain son bölümünden oluur. Dört ile altinci
haftalar arasinda kloaka lümeni önde ürogeni-
tal sinüs arkada rektum olacak biçimde ikiye
bölünür. Ürogenital sinüsten mesane, üretra ve
vajenin vestibülü geliir. Rektum, ektodermde
çöküntü eklindeki bir yapi olan anal çukur ile
komudur. Bu çukur açilarak rektumun endo-
derm tabakasiyla anüsün ektoderm tabakasi-
nin birlemesini salar.
enterositlerin çoalmasiyla ilgili birçok farkli
moleküler yolak tanimlanmitir. Bunlar ara-
sinda Wnt, TGF-, hedgehog yolaklari sayila-
bilir. Bunlarin yani sira gata, forkhead, kaudal-
ilikili (CDX) ve HOX ailelerinden transkripsi-
yon faktörleri de bairsak geliiminde rol oy-
namaktadir. Bunlar DVD'deki ek metinde daha
ayrintili olarak tartiilmitir.
laris mukoza, iç dairesel tabaka ve di uzunla-
masina tabakadan olumaktadir. Her kas taba-
kasinin kalinlii gestasyon boyunca ve doum-
dan sonra arti gösterir. Dairesel iç kas tabakasi
3-8 hücre kalinliinda, aralarinda çok sayida
balanti noktasi bulunan özellemi fibroblast
ve kas hücrelerinden meydana gelir. Cajal'in
interstisyel hücreleri olarak da adlandirilan bu
tabaka gastrointestinal sistemin temel elektrik
ritmini, yava dalgalari, üretir.
Damarlari
Bez