Büyüme ve Geliùim
Çeviri: Ak¿m Üzümcügil
olarak kaba ve ince motor geliimi, belki do-
umdan iskelet olgunluuna kadar büyüklük,
komplekslik ve sofistike olmasinda çok ente-
lektüel geliiminin gölgesinde kalmitir. Post-
natal geliim yolu ile ifade edilen bebeklik, ço-
cukluk çai ve adölesan dönemdir. Basit haliyle
uzun kemiklerin büyüme plaklari (fizis) iskelet
geliiminin motorudur. Ortopedik olarak ba-
kildiinda fiziksel karakterleri ve fonksiyonlari
çocukluk çai ve ergenlii ayirmada yardimci
olur. Bu bölümde , kisaca kas iskelet sistemi
embriyolojisi, postnatal kas iskelet sistemi ge-
liimi ve büyüme plaklarinin yapilari ve fonksi-
yonlari gözden geçirelecektir.
EMBR¾YOLOJ¾S¾
düünülmelidir:organ sistmlerinin varolup or-
ganize olmaya baladii embriyonik dönem ve
organ sistemlerinin büyüyüp maturasyon ka-
zandii gestasyonun 12. Haftasindan balayan
fetal dönem.
ik fertilizasyonun 26. gününde, ektoderm ta-
rafindan çevrili mezenimal hücre kabariklii
gövde duvarinda belirir. Bu ektodermal kat-
manlar, hizli proliferasyonu olan ve farklila-
mami mezenimal hücrelerin oluturduu
(ilerleyen alan) in altinda kalinlaarak apikal
ektodermal kabariklii oluturur. Alt uzuvlari
tomurcuu üst tarafinkinden 2 gün sonra olu-
ur ki bu belirme, organizasyon ve maturasyon
açisindan üst tarafa göre gecikmenin nedeni-
dir. Büyüme ve geliim devam ettikçe kond-
rojenik çekirdek proksimalden distale doru
olacak ekilde olumaya balar(üst ve alt uzuv-
larin olumasinda karakterisitik).bu kondroje-
nik çekirdek 7.haftada oluan distal falankslar
hariç üst uzvun iskelet elemanlarina geliir(alt
uzuv 8.haftada geliir.). Kondrojenik iskelet ya-
pilarinin geliimi sonrasinda uzuvun sinir in-
vazyonu takibinde de iskelet kas dokusu geliir.
Eklemler programli kondroejnik hücre ölüm-
lerinin (apopotozis) kondrojenik iskelet üze-
rinde yaptiklari yariklanmalarla oluur. leriki
salikli eklemlerin gelimesi inerve olmu kas
iskeletlerinin geliimi ve maturasyonunun sa-
ladii harekete balidir. 8'nci hafta civarinda
uzuvlarin major doku farklilamasi tamamlan-
mi olup geriye kalan fetal dönem büyümeye
adanmitir. Kas iskelet sisteminin mükemmel
detayli gözden geçirimi mümkündür.
POSTNATAL BÜYÜME
mie sertliini veren inorganik matriksi(bata
hidroksiapatit) içeren kompozit bir dokudur.
Kemik 2 yoldan biriyle meydana gelir: Intra-
membranöz ve enkondral kemikleme. Intra-
membranöz kemikleme fibröz primitif ba
dokusunun dorudan kemiklemesi ile ka-
ramembranöz olarak oluur. Intramembranöz
kemikleme esnasinda mezenimal hücrelerin
koyu nodulleri kapillerlere osteoblasta döner.
Bu osteoblastlar oluumu sonrasinda hemen
mineralize olan osteoidleri salgilarlar. Mezen-
imal hücrelerin osteoblastlara dönüümü ise
daha net deil.
kondrol ossifikasyonla meydana gelir. Doru-
dan osteoblasta dönüüm yerine mezenimal
hücre kümeleri kikirdak-kemik salgilayan
kondroblastlara dönüürler. Uzun kemikler
anatomik olarak merkezi aft (diafiz), iki taraf-
ta daha geni olarak yayilarak metafiz ve tipik
olarak eklem kikirdai kapli ikinlikler olarak
son bulduklari epifizleri ile karakterizedirler
(
basltalar yerlerini osteoblastlara birakirlar ve
ossifikasyonun birincil merkezini olutururlar.
Kikirdak taslainin kemiklemesi ise merkez-
kaçli olarak devam eder. Özellikle tek kemik-
lerde olmak üzere, geliimin farkli evrelerinde
epifizler vasküler invazyona maruz kalirlar ve
sonucunda ossifikasyonun ikincil merkezleri
oluur. Ossifikasyonun ikincil merkezlerinin
ortaya çikmasiyla, kikirdak büyüme plakla-
ri (fizis) radyografik olarak kemik metafiz ve
epifiz arasinda radyolusen bir disk olarak gö-
rülebilir hale gelir. Çeitli ikincil ossifikasyon
merkezlerinin görülmeye balamasi tipik ola-
rak dar bir ya araliinda olur, böylece varolup
olmamalari fetus veya infantin yaini hesapla-
mada kullanilabilir. Fizisler iskelet maturite-
sine ulaildiinda görülemez olur (kapanir);
fiziyel kapanmanin zamani her fizise, yerine
ve cinsiyetine balidir. Büyümenin daha ileri-