background image
2007
Hormonlar¿n Etki Mekanizmalar¿
daki IGF'nin %90'dan fazlasini balar. Geri ka-
lan IGF'nin büyük bir kismi birbirinden farkli
IGFBP'ler ile birleerek kompleksler oluturur.
Böylece, dolaimda IGF'nin çok küçük bir mik-
tari serbest halde bulunur.
Q RESEPTÖRÜN UYARILMASI
Daha önce hormon reseptörleri bahsinde anla-
tildii gibi, bir hormon reseptörüne balandii
zaman alinan hücresel yanit, sinyal iletimini et-
kileyen moleküller ve birbiri ile etkileen hüc-
resel yolaklar tarafindan deitirilebilir. Birçok
hormon reseptörü birden fazla sinyal yolaini
kullanarak uyari balatir. Sinyal yolaklarinin
aktivite düzeyi, hormon uyarisina verilen yani-
ti deiebilir.
SA¼LIKTA VE HASTALIKTA
HORMONLARIN ETK¾S¾
Hormon sistemleri organizmadaki homeosta-
zisin devamini salar. Bunun yanisira, büyüme
ve üreme bata olmak üzere tüm metabolik i-
levleri de koordine eder. Hormon üretim ilemi,
kritik hormonlarin yeterli düzeyde tutulmasini
salayan ve deiik geri besleme sistemleri bu-
lunan oldukça hassas bir süreçtir. Prenatal ve
erken perinatal dönemde oluan "geliimsel
proramlama", spesifik bir hormona olan ma-
ruziyetten kaynaklanir. Bu iki dönem oldukça
kritik bir periyot olup, belirtilen zaman dilimi
diinda ayni hormona verilen yanitlar dei-
mektedir. Örnein, rhesus maymunlari prena-
tal olarak yüksek dozda eksojen bir adrojene
maruz birakilirsa, adölesan dönemde polikistik
over sendromu'na (PCOS; polikistik overler,
hipernadrojenizm ve oligomenore) benzeyen
bir klinik tablo gelimektedir.
74
Endokrin sis-
tem bozukluklari birkaç mekanizmayla oluur
ve insanlarda çeitli hastaliklara neden olur.
Hormon etkisinin farkli basamaklarinda görü-
len bozukluklarin hangi spesifik hastalia özgü
bir fenotiple sonuçlandii
Tablo 520-2
'de göste-
rilmi ve aaida açiklanmitir.
Q HORMON KUSURLARI
Hormonun kendisini kodlayan gendeki mutas-
yonlar, gen ekspresyonunu inhibe eden epige-
netik etmenler veya hormonun salgilanma ve
metabolizmasindaki deiiklikler dolaimdaki
hormon düzeyini deitiren faktörlerdir. Hor-
monu kodlayan gende frame shift, nonsense ve
splicing mutasyonlar ölçülen hormonun yok-
luuna veya oldukça düük düzeyde bulunma-
sina yol açar.
75
DNA üzerindeki sitozin bazla-
rinin metilasyonu gibi epigenetik deiiklikler,
DNA ekspresyonunu ve buna bali hormon
üretimini baskilar. Bazen bir hormonun resep-
törüne balanmadan önce metabolize edilerek
aktif forma dönütürülmesi gerekir. Bu reaksi-
yondan sorumlu enzimi kodlayan gende olu-
an bir mutasyon, hormonun aktif formunda
øEK¾L 520-5.
Klasik nükleer reseptörlerin sinyal mekanizmas¿. (
A
) Tip I reseptörler ligandlar¿na si-
toplazmada baölan¿r. Reseptörler ancak bir ligandla kompleks oluùturduklar¿ zaman palindromik DNA
tekrar dizilerine baölan¿rlar. Tip I reseptörler hormona baölanmadan önce "ùaperon" ad¿ verilen mole-
küller taraf¿ndan tutulur. Bu moleküller nükleer transkripsiyon promoterinin aktivasyonunu inhibe eden
¿s¿-ùok proteinleridir. Reseptörü aktive etmek için ligand¿n hidrofobik ligand baölay¿c¿ cep domainine
s¿k¿ùt¿r¿lmas¿ gerekir. Bundan sonra ligandlar reseptör proteini taraf¿ndan bir kapsül içine al¿n¿r ve çekir-
deöe ulaùt¿r¿l¿r. Hormon reseptöre baöland¿ö¿ zaman inhibitör kompleksler çözülür, reseptör fosfatlan¿r
ve reseptör-ligand kompleksi çekirdeöe diffüze olur. Reseptör nükleusta homodimer yap¿dad¿r ve gen
promoter dizisinde spesifik hormon cevapl¿ elementlere (HCE) baölan¿r. Nükleusta, dimer yap¿daki re-
septör önce mRNA ve daha sonra protein sentezine yol açan multiprotein transkripsiyonal kompleksinin
bir parças¿n¿ oluùturur. (
B
) Tip II reseptörler ligand yokluöunda direkt dizi tekrar¿n¿ içeren DNA-cevapl¿
hedef elementlere baölan¿r ve promoter aktiviteyi susturabilirler.
70
Tip II reseptörler nükleusta bol mik-
tardad¿r. Bunlar retinoid-X-reseptörü (RXR) ile heterodimer yap¿da bulunurlar. Ligand¿n baölanmas¿ndan
sonra reseptörde yap¿sal bir deöiùiklik oluùur ve korepresörler transkripsiyon iùleminin baùlamas¿ için
ortamdan uzaklaùt¿r¿l¿r.
Hormon
Hormon
Hormon
aperon
aperon
Reseptor
Reseptor
Reseptor
Reseptor
+
HCE
Hedef Genler
A
Hormon
Hormon
Reseptor
Reseptor
HCE
HCE
Hedef Genler
RXR
B