de kar>n travmalar> nedeni ile laparotomi gerekmektedir.
Künt kar>n travmalar>na s>kl>kla kafa travmas>n>n efllik etme-
si, travma hastalar>nda alkol ya da baflka maddelerin kullan>-
m> nedeni ile s>k görülen bilinç de¤ifliklikleri, efllik eden spinal
travmalar, retroperitoneal yaralanmalar>n muayene bulgusu
vermemesi gibi nedenlerle kar>n travmalar>n>n fizik muayene
ile de¤erlendirilmesi yetersiz sonuçlar verebilmektedir. Bu ne-
denle kar>n travmas> hastas>n>n yönetiminde tan>sal periton
lavaj> (TPL), ultrasonografi (US), bilgisayarl> tomografi (BT)
ve tan>sal laparoskopi (TL) s>kl>kla kullan>lan tan>sal yöntem-
lerdir. Bu yöntemlerin herbirisinin avantajlar> ve dezavantaj-
lar> mevcuttur. Son üç on y>ld>r modern görüntüleme tekno-
lojisinin, özellikle BT'nin geliflmesi ile hem künt, hem de pe-
netran travma hastalar>nda konservatif tedavi gittikçe daha
yayg>n bir flekilde kullan>lmaya bafllam>flflt>r.
düflmeler ve darp künt kar>n travmalar>n>n en s>k nedenleri-
dir. Sivil penetran travmalar ise genellikle düflük enerjili ateflli
el silahlar>, delici-kesici yaralanmalar ve daha nadir olarak saç-
ma yaralanmalar>ndan kaynaklanmaktad>rlar. Ateflli silah ya-
ralanmalar>nda kar>n içi organ yaralanmas> riski çok yüksek
oldu¤undan, pek çok merkezde bu hastalara rutin olarak lapa-
rotomi yap>lmaktad>r. Ancak travma literatüründe hemodi-
namik olarak stabil seyreden, periton irritasyon bulgusu ol-
mayan, tanjansiyel ve yüzeyel yaralanmalar> olan ateflli silah
yaralanmal> hastalarda seçici konservatif yaklafl>mla ilgili ya-
y>nlar giderek artmaktad>r. Buna karfl>n, delici-kesici kar>n
travmalar>nda kar>n içi organ yaralanmas> ihtimali oldukça
düflüktür. En s>k yaralanan organlar ince barsaklard>r ve peri-
tona ulaflan kesici-delici alet yaralanmalar>n>n yaklafl>k
%50'sinde ince barsak yaralanmas> gözlenmektedir. Bu ne-
denle hemodinamisi stabil ve akut kar>n bulgular> geliflmeyen
kesici-delici alet yaralanmalar>nda rutin laparotomi yerine da-
ha seçici bir konservatif yaklafl>m giderek yayg>nlaflm>flt>r.
belirlenmesinde büyük önem tafl>maktad>r. Yaralanma meka-
nizmas> ayr>nt>l> olarak ö¤renilmelidir. Motorlu araç kazala-
r>nda araç içi yerleflim, emniyet kemeri kullan>m>, araçta bu-
lunan di¤er kiflilerde yaralanma olup olmad>¤>, araçta meyda-
na gelen hasar> derecesi, araçtan f>rlama olup olmad>¤> ayd>n-
lat>lmal>, yüksekten düflmelerde düflüfl yüksekli¤i ö¤renilmeli,
ö¤renilmelidir. Örne¤in, "emniyet kemeri" iflareti olan hasta-
larda kar>n içi organ yaralanmas> insidans> %20'ye kadar ç>k-
maktad>r. Sadece bu iflaret %5 civar>nda ince barsak perforas-
yonuna efllik eder (1). Bu tip yüksek riskli hastalar çok dikkat-
li takip edilmeli ve laparotomi efli¤i düflük tutulmal>d>r.
çok genç travma hastas>nda kan hacminin %30'una kadar olan
kanamalar rahatl>kla kompanze edilebilir. Kar>n içinde kana-
mas> olan hastalarda periton irritasyon bulgular> geliflmeyebi-
lir. Bunun tersine, kar>n içi yaralanmas> olmayan bir hastada
kot ya da vertebra k>r>klar> nedeni ile geliflen irritasyon nedeni
ile istemli ya da istemsiz defans tablosu oluflabilir. Üstelik yük-
sek enerjili travmalarda s>kl>kla karfl>lafl>lan retroperitoneal ve
pelvik yaralanmalar sadece fizik muayene ile ekarte edilemez.
Tüm bu nedenlerle kar>n travmas> olan hastalarda fizik
muayeneye en az bir objektif tan>sal yöntem eklenmelidir. Kul-
lan>lacak testlerin seçimi hastan>n hemodinamik tablosuna ve
fizik muayene bulgular>na göre de¤iflkenlik gösterecektir.
dirilmesinde US ya da BT genellikle yeterlidir. Hastada içi bofl
organ perforasyonunu düflündürecek periton irritasyon bul-
gular>n>n olmas> laparotomi karar>n> verdirmelidir. Ancak, efl-
lik eden kot ve vertebra k>r>klar>n>n kar>n duvar> kaslar>nda
defansa neden olabilece¤i ak>lda tutulmal>d>r. Bu hastalarda
düflük doz opiatlar (ör: 2 mg morfin sülfat) hastan>n anksiye-
tesini ve a¤r>dan kaynaklanan kar>n duvar> defans>n> ortadan
kald>rarak fizik muayenenin güvenilirli¤ini artt>r>r. Düflük
dozlarda kullan>lan opiatlar>n a¤r>y> azaltarak hastay> rahatlat-
t>¤>, buna karfl>n periton irritasyon bulgular>n> ortadan kald>r-
mad>¤> bilinmektedir (2). Hemodinamik olarak stabil olan ve
akut kar>n bulgular> olmayan hastalar objektif tan>sal yöntem-
lerle de¤erlendirilmelidir. Hemodinamisi stabil olmayan has-
talarda ise resüsitasyon s>ras>nda US ya da tan>sal peritoneal
lavaj yap>larak kanama kayna¤>n>n kar>n içinde olup olmad>¤>
araflt>r>lmal>d>r.
yerini BT'ye b>rakmaktad>r. Akci¤er grafileri diyafragma alt>
serbest havay>, dalak ya da karaci¤er yaralanmas> iflareti olabi-
lecek alt kot k>r>klar>n> ya da diyafragma rüptürlerinde torak-
sa do¤ru yer de¤ifltiren kar>n içi organlar>n gösterebilir. Ayak-