m>fl ve 20. yüzy>l>n ilk yar>s>ndan itibaren farkl> disiplinler or-
taya ç>km>flt>r. Zamanla bu disiplinler spesifikleflmifl ihtisaslafl-
m>flt>r. Periferik sinir morfolojisi ve fizyolojisi hakk>nda ilk ça-
l>flmalar milattan önce 3. yüzy>la de¤in uzan>r. Kad>köylü He-
rophilus (M.Ö. 335-280) sinirleri omurili¤e kadar takip etmifl,
motor siniri de duyu sinirinden ay>rdetmifltir (1). Galen (MS
131-201) periferik sinir anatomisi üzerinde çal>flm>fl, sinirlerin
kopunca tekrar iyilefltirilemeyece¤ini belirtmifltir (2). Sinirle-
rin tübüler yap>s> Du Trochet (1776-1847) taraf>ndan tan>m-
lanm>fl; 1839'da ise Schwann (1810-1882) kendi ad>yla an>lan
sinir k>l>f>n> tan>mlam>flt>r. 1850 y>l>nda Waller (1816-1870)
aksonal hasar>n distalinde dejenerasyon oldu¤unu göstermifl,
bunun sonucu olarak da distal aksonun onar>m>n>n fonksiyo-
nu geri getirece¤ini ileri sürmüfltür (3-5). 17. Yüzy>l dikiflli si-
nir yaklaflt>rma tekniklerinin kullan>lmaya baflland>¤> dönem
olmufltur. G. Ferrara, Rawa, Philipeaux, Vulpian, Heuter ve
Mikulicz kendilerine has teknikler tariflemifllerdir (6,7). Heu-
ter bugün de yayg>n kabul gören epinöral sütürü 1873 y>l>nda
tariflemifltir. Sinir cerrahisindeki en önemli dönüm noktas> 1.
Dünya Savafl> olmufltur. Bu dönemde bir çok hastada farkl>
tekniklerin kullan>m> sonucu konuya iliflkin deneyim ve biri-
kim artm>flt>r. 1963-64 y>llar>nda periferik sinir onar>mnda
mikroskop kullan>ma girmifltir. Önceleri genel cerrahlarca ya-
p>lan bu giriflimler daha sonra plastik cerrahlarca ve beyin cer-
rahlar>nca yap>lmaya bafllanm>flt>r. Pozisyon verme teknikleri-
nin ortaya konmas> ve gelifltirilmesi, dikifl materyallerinin ve
di¤er biyomalzemelerin kullan>ma girmesini takiben farkl>
greftleme teknikleri ortaya konmufltur. Robson, Swan, Sed-
don, Millesi bu konuda öncü olmufltur. Huber hayvanlarda
otogreft, ksenogreft ve allogreft kullan>m>n> karfl>laflt>rm>fl ve
greftler aras> aksonal büyüme fark>n> ortaya koymufltur (8).
Nörofizyolojik incelemelerin geliflmesi ve ameliyat s>ras>nda
da kullan>labilir hale gelmesi, interfasiküler tekniklerin mo-
dernize edilmesi nedeniyle son dönemde daha iyi sonuçlar
al>nmaya bafllanm>flt>r.
merkezi sinir sisteminden perifere, periferik sinirler (PS) ara-
c>l>¤> ile tafl>n>r. Bir periferik sinir bir veya daha fazla sinir lifi
yani aksonlar demetinden oluflmufltur. Periferik sinir içinde
lan yuvarlak sinir lif fasiküllerinden oluflan bir yap>d>r (9). Bu
fasiküller, Schwann hücreleri ve fibrositler, aksonlar, myelin
tabakalar>, endonöryumun kollajen fibrilleri ve kan damarla-
r>ndan oluflmaktad>r. Fasiküller içinde yer alan myelinli ve
myelinsiz lifler "Endonörium" ad> verilen konnektif doku ta-
bakas> içerisinde yer almaktad>r. Endonöriumun kollajen lif-
lerinin Schwann hücreleri ile olan yak>n iliflki ve longitudinal
düzenlenmesi sinir rejenerasyonunda önemlidir. Endonöriu-
mu çevreleyen ve kan sinir bariyeri olarak görev alan "Perinö-
rium" ise fasikülleri dairesel tarzda çevreleyen ince ama yo¤un
bir ba¤ dokusu tabakas>d>r. Periferik sinirlerde fasikülleri ay>-
ran ve siniri çevreleyen ba¤ dokusu k>l>f> interfasiküler "Epi-
nöryum"dur. Kollajen liflerin longitudinal düzenlenmesi sini-
re bar>nak, gerilme direnci ve kan ak>m>na destek sa¤lar. Sini-
rin en d>fl>nda yer alan eksternal epinörium iç k>s>mlara göre
daha kal>nd>r.
Bir periferik sinir, sinir lifleri, ganglionlar ve duysal veya mo-
tor son plaklardan oluflur. Periferik sinirler kranyal sinirler,
spinal sinirler ve otonom sinir sistemi olarak üç bölüme ayr>l-
maktad>r. Periferik sinir gövdesinin kan deste¤i iki büyük ar-
teriyel bir küçük longitudinal arterioler sistem taraf>ndan sa¤-
lanmaktad>r (11). Birinci büyük sistem sinir üzerinde yüzeyel
olarak uzan>rken ikincisi interfasiküler epinörium üzerinde
uzanmaktad>r. Küçük longitudinal sistem ise endonörium ve
perinörium içinde uzanmaktad>r. Bu arterler barsa¤>n mezen-
terindekine benzer dallanma oluflturmak suretiyle çevre do-
kulardaki arterlerle ba¤lant> içerisindedir (12).
de¤erlendirildi¤i, altta yatan travma mekanizmas>n>n tan>m-
land>¤>, fonksiyonel sonucun önceden bilindi¤i ve uygun te-
davi plan>n>n oluflturuldu¤u 2 tip s>n>flama vard>r.
Gerçek bir rejenerasyonun olmad>¤> en hafif dereceli sinir ya-
ralanmas>d>r. Wallerian dejenerasyon yoktur. Sinir iletisi lez-
yonun proksimal ve distalinde korunmaktad>r. Nöropraksi,