pötik maddelerden birisidir. Aynen ilaçlar gibi hastalar>n ya-
flamlar>n>n belirli dönemlerinde hayatta kalabilmeleri veya da-
ha kaliteli bir yaflam sürebilmeleri için biz hekimler taraf>ndan
kullan>l>rlar. Hastalar> sa¤altmak amac>yla kullanmakta oldu-
¤umuz bu biyolojik maddelerin yine ayn> ilaçlar gibi endikas-
yonlar>, kontrendikasyonlar>, dozlar> ve yan etkileri (transfüz-
yon reaksiyonlar>) vard>r. Kan ve kan ürünleri bu kadar yay-
g>n olarak kullan>lmas>na karfl>n son derece tehlikeli madde-
lerdir. Çünkü kan ürünü bütün iyi üretim kurallar>na uyula-
rak haz>rlansa bile baz> riskleri de beraberinde tafl>maktad>r,
örne¤in bütün testleri yap>lm>fl bir kan>n hâlâ kan yolu ile bu-
laflan hastal>klar> bulaflt>rma riski vard>r, Modern kan banka-
c>l>¤> yöntemlerinin uygulanmakta oldu¤u günümüzde bile
yaklafl>k olarak 100.000 transfüzyonda bir hepatit B ve C,
1.000.000 transfüzyonda bir HIV bulafl> kaç>n>lmazd>r. Enfek-
siyöz komplikasyonlar>n yan>s>ra allerjik transfüzyon reaksi-
yonlar> ve febril transfüzyon reaksiyonlar> oldukça s>k olarak
karfl>m>za ç>kan sorunlard>r. Fatal sonuçlanan transfüzyon re-
aksiyonlar> günümüzde oldukça azalm>fl olmakla beraber hâlâ
görülmektedir ve bu reaksiyonlar>n bafll>ca nedenleri aras>nda
anafilaktik (allerjik) transfüzyon reaksiyonlar>, `transfüzyona
ikincil akci¤er yaralanmas>' (TRALI) ve hemolitik transfüzyon
reaksiyonlar> say>labilir. Hemolitik transfüzyon reaksiyonlar>
alloantikorlara ikincil olarak görülebilece¤i gibi, kifliye uygun
olmayan kan>n verilmesi sonucunda da görülebilir. Bütün
dünyada en s>k olarak karfl>lafl>lan fatal transfüzyon reaksiyo-
nu nedeni do¤ru haz>rlanm>fl kan>n yanl>fl hastaya verilmesi-
dir. Bu tür hatalar>n engellenebilmesi için, kan istemi yap>l>r-
ken hastadan uygunluk testleri için al>nan kan>n do¤ru olarak
etiketlenmifl bir tüpte ve kan istem formu eksiksiz bir flekilde
doldurulmufl olarak kan bankas>na yollanmas>, kan bankas>n-
da kay>tlar>n do¤ru tutulmas> ve transfüzyondan önce kan
torbas>n>n üzerinde yaz>l> olan bilgilerle kan> alacak olan has-
tan>n kimlik bilgilerinin uyumlu olup olmad>¤>n>n mutlaka
dikkatli bir flekilde kontrol edilmesi gerekmektedir.
hastaya transfüzyon yap>lmamas> gerekti¤i daha iyi anlafl>la-
cakt>r. Bu nedenle bir hastaya kan verilece¤i zaman mutlaka
transfüzyon endikasyonu dikkatli bir flekilde konulmal> ve ge-
reksiz transfüzyondan mutlaka kaç>n>lmal>d>r. Genel olarak
transfüzyon endikasyonlar> belli olmakla beraber, hastalar çok
de¤iflik klinik tablolar içinde baflvurabilecekleri için bu endi-
kasyonlar bütün hastalar için geçerli olacakt>r fleklinde düflün-
yap>lamam>fl olan transfüzyondur. E¤er hastaya transfüzyon
yap>lmadan hasta içinde bulundu¤u durumu atlatabilecekse
hastaya transfüzyon yap>lmamal>d>r!
lar>nda dahi bulunmayan bir üründür ve pratikte hiç bir kul-
lan>m endikasyonu yoktur. Bir ülkede tam kan ne kadar yük-
sek oranda kullan>l>yor ise o ülkedeki kan bankac>l>¤> ve sa¤l>k
hizmetleri o kadar kötü durumda demektir. Yüksek bebek
ölüm h>z>, yüksek perinatal mortalite gibi yüksek tam kan kul-
lan>m oran>, o ülkede verilen sa¤l>k hizmetinin durumunu
gösteren önemli parametrelerdir. Geliflmifl ülkelerde tam kan
kullan>m oranlar> genellikle %5'in alt>nda olup, kan %95 ora-
n>nda komponentlerine ayr>flt>r>larak kullan>lmaktad>r. Ülke-
mizde ise 2002 y>l> Sa¤l>k Bakanl>¤> verilerine göre y>ll>k topla-
nan yaklafl>k bir milyon ünite kan>n %30'u komponentlerine
ayr>flt>r>larak kullan>lmakta, kalan %70'i ise tam kan olarak
kullan>lmaktad>r ki bu oran bir çok Afrika ülkesindeki tam
kan kullan>m oran>ndan daha yüksektir.
komponentin neden olabilece¤i komplikasyonlara zemin ha-
z>rlamakt>r. Ayr>ca ikinci en büyük sak>ncas> ise fabrikalarda
üretilemeyen, sa¤l>kl> kiflilerden ba¤>fl yolu ile elde edilen, ifl-
lemler s>ras>nda yurt d>fl>ndan ithal edilen malzemeler kullan>-
lan son derece k>ymetli bir ürün olan kan komponentleri ge-
reksiz yere israf edilmekte, bu komponentler gerçek ihtiyaç sa-
hipleri yerine tam kan içinde, bu komponente ihtiyac> olma-
yan bir hastaya verilmekte ve hasta bu komponentin yol aça-
bilece¤i komplikasyonlara aç>k hale getirilmektedir. Örne¤in
yaln>zca hemoglobin yükseltmek amac> ile koagülopatisi veya
trombositopenisi olmayan bir hastaya taze tam kan verildi¤i
zaman bu hastan>n esas olarak plazman>n yol açt>¤> febril, al-
lerjik ve anafilaktik transfüzyon reaksiyonlar>n> gelifltirme
flans>, yaln>zca eritrosit süspansiyonu transfüzyonuna göre da-
ha fazlad>r. Ayr>ca bu örnekte oldu¤u gibi trombosite gereksi-
nim olmad>¤> halde trombosit süspansiyonu verilmesi trom-
bosite karfl> alloantikor sentezine yol açarak daha sonra bu
hastada trombosit süspansiyonu kullan>lmas> gerekirse trom-
bosit refrakterli¤ine yol açabilmektedir. Ayr>ca tam kan>n hac-
minin (450-500 ml) eritrosit süspansiyonunun hacminden
(250-350 ml) fazla olmas> nedeniyle oksijenizasyonu düzelt-
mek amac>yla tam kan transfüzyonu yap>lan kiflilerde hiper-
volemiye ba¤l> komplikasyonlar>n görülme riski artmaktad>r.