malarla birlikte çok çeflitli flekillerde acil servise baflvurabilir-
ler.
özellikle gö¤üs, abdomen veya santral sinir sisteminin etkilen-
di¤i hastalarda tedavi yaklafl>mlar> y>llard>r tart>fl>la gelmifltir.
Araflt>rmalar hangi hastalar>n ciddi sistemik reaksiyonlar
(akut respiratuvar distress sendromu; çoklu organ yetmezli¤i,
sepsis) ve ölüm için risk faktörlerine sahip oldu¤unu ortaya
koymaya çal>flmaktad>r. Bu hastalar>n tedavisi; geliflen tekno-
loji, yo¤un bak>m flartlar>n>n iyileflmesi ve yaralanman>n fiz-
yopatolojisinin daha iyi anlafl>lmas> ile beraber daha baflar>l>
olmaya bafllam>flt>r.
nin baz> hastalarda iyi yan>t vermeyece¤i tam tersine hastan>n
sa¤kal>m> üzerine kötü etkileri olabilece¤i yak>n zamanda gös-
terilmifltir (1,2). Hasar kontrollü ortopedik cerrahi, hastan>n
genel fizyolojik durumunun düzelmesi aflamas>nda ortopedik
yaralanmalar>n>n geçici olarak ço¤u zaman eksternal fiksatör-
ler ile tespitini içerir. Hastan>n genel durumu optimal olana
kadar major ortopedik giriflimin "ikincil vurufl" etkisinin ge-
ciktirilmesi amaçlan>r (2).
davi seçimleri ço¤u zaman "ya¤ embolisi sendromu" ndan ko-
runmak üzerinde olmufltur. 1970'lerden sonra pek çok çal>fl-
ma uzun kemiklerin erken fiksasyonunun ya¤ embolisi,
ARDS, hastanede yat>fl süresi ve mortalite oranlar> üzerinde
olumlu etkileri oldu¤unu göstermifltir. Bu bulgulardan yola
ç>k>larak erken total tedavi ortopedide yerini ald>. Bu yaklafl>m
cerrahi süresinden ba¤>ms>z olarak uzun kemiklerin ve özel-
likle de femurun mümkün oldu¤unca erken stabilizasyonunu
içeriyordu. Ço¤u hastada erken toplam tedavi baflar>l> olsa da
baz> hastalarda beklenen sonuçlar>n al>namamas> aflamal> te-
daviyi ve hasar kontrollü yaklafl>m> do¤urdu.
temik inflamatuvar yan>t bafllar. Pro-inflamatuvar sitokinlerin
artm>fl üretimi konak immun sistemi uyar>r. Immun yetenek-
li hücreler travma sahas>na toplanarak kompleman döngüsü-
nü aktive ederler. Bu immun yan>t ile beraber ço¤u hastada
buna karfl>t düzenleyici bir reaksiyonda oluflmaya bafllar ki bu
aç>klar.
yetmezli¤i veya eriflkin respiratuvar distress sendromuna ne-
den olabilir. Kona¤>n immun yan>t>nda anahtar rolü üstlenen
mekanizmalar aras>nda sitokinler, lökositler, endotel ve izle-
yen lökosit ile endotel aras>ndaki etkileflimler önemlidir. Re-
aktif oksijen radikalleri, ekizanoidler ve mikrovasküler sistem
bozukluklar> önemli rol oynarlar (2).
"tek vurufl" makrofajlar, lökositler, do¤al öldürücü hücreler
ile IL-8 ve kompleman sistemini uyarabilir. E¤er stimulus da-
ha az yo¤un ve normalde zamanla çözünebilecek derecede ise
de ancak bir "ikincil vurufl" immun yan>t>n agreve olmas>na
neden olur. Bu "ikincil vurufl" enfeksiyon, sepsis, cerrahi giri-
flimler veya yo¤un bak>mdaki bir komplikasyon olabilir (3-5).
Özellikle yap>lacak olan uzun süreli cerrahi giriflimler, uzam>fl
anestezi zaman>, hipoksi, kanama vb. immun yan>t> artt>rarak
mortaliteye katk>da bulunabilir.
Score ISS) yüksek olan hastalarda plazma IL-6, IL-8, nötrofil
L-selectin, CD11b düzeylerinin artt>¤> gösterilmifltir (6,7). Bu-
na karfl>n travma sonras>nda immunglobulin ve interferon
üretiminin azald>¤>, baz> hastalar>n anerjik duruma geldi¤i de
gösterilmifltir. Nötrofil kemotaksis defektleri, fagositoz ve li-
zozomal enzimlerin içeri¤inin de¤iflti¤i gösterilmifltir (2). Bu
travma sonras> artm>fl olan sepsis yatk>nl>¤>n> aç>klamaktad>r.
Serumda CRP, IL-1, IL-8, TNF-
lasyon gösteren belirteç IL-6 olarak bulunmufltur (8,9).
Immün durumun yaralanman>n 5 ile 10. günleri aras>nda cer-
rahi için optimum olmas> nedeniyle bu dönem"f>rsat pencere-
si" olaraka adland>r>l>r ve çoklu yaralanmal> hastalarda defini-
tif tedaviye en uygun zamand>r. 10. günden sonra ise immün
supresyon dönemi bafllar.
ile korelasyon gösterdi¤i bilinmektedir. Özellikle iki tarafl> oy-
mal> intramedüller femur çivilemesi sonras>nda masif infla-
matuvar reaksiyon ve ek bir risk faktörü olmamas>na ra¤men
Hasar Kontrollü Yaklafl>m