background image
Pankreas 70-110 gr a¤>rl>¤>nda bir organ olup bafll>ca iki fonk-
siyonu bulunmaktad>r. Pankreas hem endokrin hem de ek-
zokrin salg> fonksiyonuna sahip nadir salg> bezlerinden birisi-
dir. Langerhans adac>k hücrelerinden insülin ve di¤er hor-
monlar salg>lan>rken asiner hücrelerden sindirim enzimleri,
pankreas kanal hücrelerinden ise bol miktarda bikarbonat içe-
ren s>v> sekrete edilir. Organ>n endokrin sekresyonu (insulin
ve glukagon) yaflam>n sürüdürülmesi için mutlak gereklidir,
ekzokrin sekresyon ise sindirimi genifl ölçüde kolaylaflt>ran
sodyum bikarbonat ve sindirim enzimlerinin sal>n>m>ndan
sorumludur. Sindirim enzimleri ve bikarbonat içeren içerik
sonuçta pankreatik kanaldan duodenuma ulafl>r (1). Pankreas
sekresyonunu uyaran en önemli etken duodenumda yar> sin-
dirilmifl kimus içeri¤inin bulunmas>d>r. Kimusun içeri¤i salg>-
lanacak sekresyonun içeri¤ini belirler (2). Büyük besinlerin
intraluminal sindirimi absorbsiyon için bir zorunluluktur.
Sindirim pankreas enzimleri aras>nda hassas denge ve fonksi-
yonlar>n korunmas> sayasinde gerçekleflir.
Ekzokrin Pankreas Sekresyonunun Fiziksel
ve Kimyasal Özellikleri
Pankreas insan vücüdünda metabolik olarak en aktif olan or-
ganlardan birisidir. n>n günde 1500-2500 ml,
kokusuz, ekstraselüler s>v> ile izotonik ve alkali ekzokrin salg>-
s> vard>r. Bu sekresyonun protein içeri¤i 5-10 g/L'dir ve bu
pankreas a¤>rl>¤>n>n %5-10'na denk gelmektedir. Protein sen-
tezi serum aminoasit seviyesinde belirgin düflmeye yol açar
(3). Bikarbonat (HCO
3
­
) pankreas kanal hücrelerinden sen-
tezlenmektedir. Bu hücrelerin temel enzimi karbonik anhid-
raz tip II'dir (4).
Pankreas salg>s>n>n h>z> yemekler aras>nda 0.2-0.3 ml/dk
olup sekretin stimulasyonu ve muhtemelen normal bir yeme-
¤i takiben 4ml/dk ç>kmaktad>r. Bu salg>daki bafll>ca katyonlar
Na
+
ve K
+
olup konsantrasyonlar> plazmadakine benzerdir.
Pankreas salg>s>nda ayr>ca Ca
2+
ve Mg
2+
az miktarda bulun-
maktad>r. Bafll>ca anyonlar> ise CI- ve HCO
3
­
'dir. Bu iki anyo-
nun toplam> sabit olup 150 mEq/L'dir. Ak>m h>z> artt>kça
HCO
3
­
konsantrasyonu artar buna karfl>n Cl
­
konsantrasyonu
azal>r. HCO
3
­
konsantrasyonu sekretin ile stimulasyonu taki-
ben 145 mEq/L'ye kadar ç>kmaktad>r (5). Pankreas sekresyo-
nundaki elektrolitlerin dengesi fiekil 1'de gösterilmifltir.
Ekzokrin pankreas salg>s> bazal flartlarda 0.3 mg/ml prote-
in içerir. Bu miktar kolesistokinin (CCK) ve sekretin ile sti-
mülasyon sonras> 7 mg/ml ç>kar. Bu proteinlerin %90'>n> en-
zimler ve proenzimler teflkil etmektedir. Bu enzimler aras>nda
iki amilaz, 3 tripsinojen, 4 prokarboksipeptidaz, 1 kimotripsi-
nojen, 2 elestaz 1 profosfolipaz. 1 pankreatik esteraz, 2 kolipaz
bulunmaktad>r. Bunlar>n d>fl>nda fonksiyonlar>n>n ne oldu¤u
bilinmeyen 4 glikoprotein, trypsin inhibitörü, alkalen fosfataz,
lizozomal emzimler, DNAaz, RNAaz ve immunoglobulinler
de az miktarda gösterilmifltir. Pankreatik sindirim enzimleri-
nin ço¤u inaktif formda duodenuma ulafl>r. Bu pankreas>n
kendine hasar vermesini engelleyen en önemli korunma me-
kanizmas>d>r. Pankreas salg>s>nda sadece lipaz ve amilaz aktif
flekilde bulunur. Tüm proteolitik enzimler ve kolipaz inaktif
proenzimler halinde salg>lanmaktad>r. Bu inaktif enzimlerin
aktivasyonu duodenum mukozas>ndan sal>nan enterokinaz
enziminin tripsinojenden tripsin oluflturmas>n> ve tripsinin
s>ras> ile di¤er proenzimleri aktive etmesi ile olmaktad>r. Ek-
zokrin pankreas salg>s>n>n özellikleri Tablo 1'de gösterilmifltir.
Pankreas Salg>s>n>n Oluflumu
Pankreas>n ekzokrin salg> yapan temel ünitesini asinus (Yu-
nanca üzüm salk>m> anlam>ndad>r) oluflturmaktad>r. Bir asi-
nus temel olarak protein sentezleyip salan asiner hücreler ve
su ve elektrolit sekresyonunda rol alan duktal hücrelerden
oluflmaktad>r. Asiner hücreler pankreas>n %75-90'>n>, duktal
hücreler %4, endokrin hücreler %2, kan damarlar> %4 ve eks-
traselüler matriks organ>n %8'ini oluflturur (6,7). Asiner hüc-
reler yüksek ölçüde protein sentezleme yetene¤ine sahip olup
bu hücrelerin üzerinde sekretin, VIP, CCK ve asetil koline ait
1677
147
BÖLÜM
Ekzokrin Pankreas>n
Fizyolojisi ve Pankreas
Fonksiyon Testleri
Dr. Oktay Tekeflin, Dr. Nevin Oruç
fiEK
Pankreatik sekresyondaki elektrolitlerin dengesi.
Konsantrasyon mM
Ak>m ml/dk
K
Na
CL
HCO3