background image
SIVI­ELEKTROL
TEMEL KAVRAMLAR
Çocuklarda s>v>-elektrolit fizyolojisindeki de¤iflim ve patoloji-
lerin tan>mlanmas>nda kullan>lan temel tan>mlar, fizyolojik
tuz ve su de¤iflim süreçleri, dengenin sa¤lanmas>nda önemli
rol oynayan nöroendokrin ve böbrek etkileflimleri ve çeflitli
iyonlar>n vücut s>v>lar>ndaki dinami¤i eriflkin s>v> elektrolit
bölümünde detayl> anlat>ld>¤> için burada bahsedilmeyecektir.
S>v>- elektrolit fizyolojisinin cerrahi giriflime aday çocuklara
özgün karakteristikleri bu bölümün ana konusudur.
rl>¤>n>n %50-70'ini oluflturan su anatomik
ve fonksiyonel olarak 2 ayr> bölümde incelenir. Bu bölümler:
1) Hücre içi s>v> (Hfl> s>v> (HDS) bölümleridir.
Hücred>fl> s>v>s> kendi içinde a) plazma (intravasküler: damar
içi s>v>), b) intertisyal (ekstravasküler, ekstraselüler) s>v> olmak
üzere iki alt bafll>kta de¤erlendirilir Tablo 1 çocukluk yafl gu-
rubunda yafla göre vücut s>v> da¤>l>m>n> özetlemektedir.
Hücre <çi S>v>
Vücut a¤>rl>¤>n>n %30-40'> kadar olup büyük ço¤unlu¤u iske-
let kaslar>ndad>r. Hücre içi bölümde potasyum ve magnez-
yum ana katyonlar>, fosfat ve proteinlerin ise ana anyonlar>
oluflturur.
Hücre D>fl> S>v>
Hücre d>fl> s>v>s>n>n esas katyonu sodyum, esas anyonlar> ise
klor ve bikarbonatd>r Plazma ve hücreleraras> bölüm aras>nda
protein konsantrasyonundaki farkl>l>ktan do¤an iyon farkl>l>-
¤> vard>r. Plazmada protein içeri¤i yüksek oldu¤undan kat-
yonlar>n toplam miktar> fazlad>r ve inorganik anyonlar>n kon-
santrasyonu hücreler aras> bölümden düflüktür. Ancak pratik
ifllemlerde bu küçük farkl>l>k dikkate al>nmadan iki bölümün
de kompozisyonu eflit kabul edilir. (Tablo 2)
Plazma osmolaritesi 285±10 mOsm' olup 300 mOsm'ün
üstündeki s>v>lar vücut için hipertonik, 270'in alt>ndaki s>v>lar
ise hipotoniktir. Hücre içi ve d>fl> s>v>lar aras>ndaki iyon kon-
santrasyonu farkl>l>¤> yar>geçirgen karakterde olan hücre za-
r>yla dengelenmektedir. Her iki bölümde de osmotik olarak
aktif partiküllerin say>s> 300 mOsm'dür. Etkin osmotik ba-
s>nç, yar>geçirgen zardan geçemeyen partikül say>s>na ba¤l>d>r.
Bu nedenle plazmada çözünmeyen proteinler plazma ve hüc-
releraras> s>v> bölümleri aras>nda osmotik bas>nç fark>n> olufl-
tururlar ve oluflan bas>nç kolloid osmotik bas>nç olarak adlan-
d>r>l>r. Sodyum hücre d>fl> bölmenin ana katyonu oldu¤undan
osmotik bas>nc>n önemli bir bölümünü oluflturur. Hücre zar>
su için tamamen geçirgen oldu¤undan herhangi bir bölümde-
ki etkin osmotik bas>nç de¤iflimi, iki bölüm aras>nda suyun
yeniden da¤>l>m>na neden olur. Böylece hücre d>fl> bölümde
osmotik bas>nç artarsa, hücre içi bölümden hücre d>fl> bölüme
su geçer. Bu geçifl iki bölümde de osmotik bas>nç eflit olana ka-
dar sürer. Tersine hücre d>fl> bölümde sodyum azal>rsa, hücre
içi bölüme su geçifli olur. Sonuç olarak vücut s>v>s>ndaki ana
de¤ifliklikler hücre d>fl> bölümde gerçekleflir.
Hücre içi ve d>fl> s>v>lar> d>fl>nda vücut s>v>lar>n>n topland>-
¤> di¤er bir bölümde cerrahi hastalar>n s>v> elektrolit denge-
sinde son derece önemli bir rol oynayan üçüncü boflluktur. levsiz vücut boflluklar> yani içerilen s>v>n>n fizyolojik koflullar-
da kullan>lmad>¤> kompartmanlar üçüncü boflluk olarak ad-
land>r>l>r. Multisistemik majör travmalar, seröz boflluklarda
yayg>n s>v> toplanmas>, gastrointestinal sistemin yayg>n infla-
matuvar patolojileri ve obstrüksiyonlar>nda barsak duvar>n-
dan s>v> kayb> üçüncü bofllu¤a kay>p olarak adland>r>l>r.
2023
184
BÖLÜM
Çocuklarda S>v>
Elektrolit Dengesi
Dr. Arbay Özden Çiftçi
TABLO 1.
Çocuklarda Vücut S>v> Da¤>l>m>
0-11 gün
77.8
42
34.5
(69-84)
(34-53)
(28-40)
11 gün- 6 ay
72.4
34.6
38.8
(63-83)
(28-57)
(20-47)
6 ay- 2 y>l
59.8
26.6
34.8
(52-72)
(20-30)
(28-38)
7 y>l -12 y>l
58.2
20.5
46.7
(50-64)
(18-26)
Yafl
Toplam
%
Hücre D>fl>
S>v> (HDS) %
Hücre <çi
S>v> (HDS) %
TABLO 2.
Hücre <çi ve Hücre D>fl> S>v>larda
Elektrolit Da¤>l>m>
Katyonlar (mEq/L):
Sodyum (Na+)
142
144
10
Potasyum (K+)
4
4
150
Kalsiyum (Ca++)
5
3
-
Magnezyum (Mg++)
3
2
40
Total Katyonlar
154
153
200
Anyonlar (mEq/L)
Klorür (CI)
103
114
-
Bikarbonat (HCO-3)
27
30
10
Fosfat ve Sülfatlar
3
3
150
Organik Asitler
5
5
-
Proteinler
16
1
40
Total Anyonlar
154
153
200
Elektrolitler
Plazma Hücreleraras> S>v>
(v>)
Hücre
<çi S>v>