background image
pozisyondaki matriks ve bunlar içine gömülmüfl hücrelerden
meydana gelmifltir. Bafll>ca üç tipi vard>r.
A.Kollajen doku (Fibroblastlar taraf>ndan yap>l>r)
B. Kondroid doku (Kondroblastlar taraf>ndan yap>l>r)
C.Osteoid doku (Osteoblastlar taraf>ndan yap>l>r)
Konnektif dokunun ara maddesinin büyük bir k>sm>n>
bir protein olan kollajen oluflturur. Di¤er büyük k>s>m elas-
tin ve mukopolisakkaritlerdir (proteoglikan). Kuru kemik
a¤>rl>¤>n>n %23'ü, kemik organik matriksinin %90'> kollajen-
dir. Kemik kollajeni k>k>rdak kollajeninden aminoasit kom-
pozisyonu aç>s>ndan farkl>l>klar gösterir, büyük miktarda se-
rin ve glisin içerir. Bir kollajen molekülü üç polipeptit zinci-
rinden yap>lm>flt>r ve her birinin moleküler a¤>rl>¤> yaklafl>k
95.000 daltondur. Yap>s>nda binden fazla aminoasit vard>r.
Üçlü sarmal yap>daki kollajen molekülünün belirgin özelli¤i
her üç aminoasitte bir adet glisin aminoasidinin yer almas> ve
bolca prolin ile hidroksiprolin içermesidir. Bu polipeptit zin-
cirler kaynakland>¤> dokunun karakteristik özelliklerini tafl>r-
lar. Cilt ve kemik kollajeni iki a1 (I) (Tip 1) ve bir a2 zinciri
içerir. K>k>rdak üç benzer zincir, a1 (II) kollajeninden (Tip 2)
yap>lm>flt>r. Damarlar ve dermiste a1 (III) kollajeni (Tip 3)
vard>r.
Normal flartlarda idrarda tesbit edilen hidroksiprolin
farkl> dokulardaki kollajen y>k>m>ndan kaynaklan>r. Hiç flüp-
hesiz, idrarda hidroksiprolin miktar>ndaki art>fl kollajen y>k>m
oran>n>n artt>¤>n> göstermez. Örne¤in de¤iflik dokularda kol-
lajen yap>m> artm>flsa veya kollajen havuzu fazlalaflm>flsa y>k>m
da artar. Hipofiz hormonu yetersizli¤inde hidroksiprolin at>-
l>m> azal>r, akromegali ve hiperparatiroidide artar. Paget has-
tal>¤>nda ise afl>r> miktarda fazlalafl>r. Marfan sendromunda
idrar hidroksiprolin seviyesi yükselir.
Kollajen Doku:
Fibröz doku ad>n> da al>r. Bafll>ca kollajen
fibrillerinden oluflur ve az miktarda matriks içerir.
K>k>rdak:
Özel bir ba¤ dokusudur ve embriyonun daha son-
ra üzerinde kemi¤in geliflece¤i geçici iskeletidir. Yetiflkinlerde
ise eklemlerde, solunum yollar>nda, kaburgalarda ve kulaklar-
da bulunur. K>k>rda¤>n bafll>ca intersellüler maddesi kollajen
lifleri a¤> içine gömülmüfl protein polisakkarittir (PPS, prote
oglikanlar). PPS bir makromoleküldür ve protein bir çekir-
dek, polipeptid zincir ile proteine ba¤l> kondroitin sulfat ve
keratan sulfat zincirlerinden oluflur.
K>k>rdak dokusu avaskülerdir, beslenmesini sinovyal s>v>-
dan sa¤lar. Sinovyan>n olmad>¤> yerlerde ise beslenme peri-
kondrium veya komflu kemikteki vasküler yap>lardan difüz-
yonla sa¤lan>r. K>k>rdak dokusunda lenfatik damarlar yoktur
ve sinir yap>lar> da bulunmaz.
Üç tip k>k>rdak vard>r:
1. Hiyalin k>k>rdak
2. Elastik k>k>rdak
3. Fibröz k>k>rdak
Hiyalin K>k>rdak (Eklem K>k>rda¤>):
Yetiflkinlerde kemik-
lerin eklem yüzlerini kaplayan k>k>rdak türüdür. Solunum
yollar>ndaki ve kaburgalar>n ön uçlar>ndaki k>k>rdaklar da hi-
yalin k>k>rdakt>r. Hiyalin k>k>rdak dokusu nisbeten az miktar-
da hücre ve fazla miktarda ekstrasellüler matriks içerir. Hüc-
reler kondrosittir ve bunlar>n fonksiyonu matriks sentezi
ve/veya matriksin fizyolojik y>k>m> ile rezorpsiyonudur. Mat-
rikste çok miktarda su (%75) ile eflit miktarda olmak üzere
kollajen demetleri örgüsü ve PPS bulunur. Ayr>ca, özellikle
kondrositler civar>nda ve yafl a¤>rl>¤>n %1'inden az olmak üze-
re ya¤ bulunur. K>k>rdak dokusunda çok az inorganik bileflik-
ler de bulunur.
Eklem k>k>rda¤>n>n mekanik ve biyolojik özelliklerini
matriks makromolekülleri oluflturur. Bafll>ca kollajen tip II'dir
ve k>k>rda¤>n fleklini, gerilme sertli¤ini ve kuvvetini belirler.
Az miktarda bulunan tip IX ve tip XI kollajenleri tip II fibril-
lerinin organizasyonlar>ndan, a¤ yap>lar>n>n korunmas>ndan
sorumludurlar. Proteoglikanlar matriks permabilitesi ve su
miktar>n>n ayarlanmas>nda görev al>rlar.
Eklem k>k>rda¤> eklem yüzeyinden kemik yap>ya do¤ru
morfolojik, biokimyasal ve fonksiyonel farkl>l>klar gösteren
tabakalar içerir.
Yüzey Tabaka (Kayma zonu):
Eklem yüzeyine paralel uzanan
hücreler içerir. Kollajenle proteoglikanlar aras>nda kuvvetli
ba¤ vard>r ve kollajen daha fazlad>r.
Orta Tabaka (Geçifl zonu):
Sferik hücreler, genifl kollajen lifle-
ri ve artm>fl proteoglikan içerir.
Derin Tabaka (Radial zone):
Su miktar> azd>r.
Kalsifiye Tabaka:
Mineralize matriks ve küçük hücreler izle-
nir. Osteoartrozda tabakalarda biokimyasal yap> bozulur.
Fötal hayat>n 5. haftas>na do¤ru mezankimal hücreler yu-
varlaklaflmaya ve etraflar> bazofilik bir materyal taraf>ndan sa-
r>lmaya bafllar. Bu madde içinde kollajen lifleri belirir (Prekar-
tilaj dönemi). Hücreler olgunlaflt>kça etraf>ndaki matriksten
bir kapsülle ayr>l>r ve lakunalar içine gömülü kal>rlar. Daha
sonra kemi¤in geliflece¤i bu k>k>rdak hücre yuma¤>n>n etraf>n-
daki mezankimal hücreler perikondrium ad> verilen ince bir
ba¤ dokusu zar> yaparlar. Perikondrium tabakas> ileride peri-
osta dönüflecektir. K>k>rdak modelin büyümesi iki flekilde;
a. Appozisyonel büyüme: Perikondriumdaki i¤ fleklindeki
hücrelerin yuvarlak hücrelere (Kondrosit) flekline dönmesiyle,
2267
221
BÖLÜM
Ortopedi
Dr. A. Mümtaz Alpaslan