background image
Afet Potansiyelleri
Klasik bilgiler >fl>¤>nda afet türleri olarak deprem, sel, yang>n
ve heyalan say>l>r. Modern afet biliminde ise afet türleri ele
al>nd>¤>nda afet oluflturabilme potansiyellerine sahip hastalar
söz konusu olur (1). Afetin bu potansiyelleri, yaflam>n içinde
var olan gerçeklerden kaynaklan>r (Tablo 1).
Modern afet yaklafl>m>nda yaflam>n makro, mikro ve nor-
mo boyutu dikkate al>n>r. Bu üç boyuttan herhangi birine ait,
herhangi bir nedenin ortaya ç>karaca¤> enerji, insan yaflam>n>
sonland>rma gücüne sahiptir. Bilinen ve henüz bilinmeyen
nedenlerle ortaya ç>kan bu enerjiler, insano¤lu için afet olufl-
turabilme gücüne sahip olabilir.
Meteor ya¤murlar>, gezegenler aras> çarp>flmalar, uydu ya
da mekik kazalar> veya bunlar>n dünyaya iniflleri esnas>nda ya-
flanabilecek aksakl>klar "Makro Yaflam"a ait afet potansiyelle-
ridir.
"Mikro Yaflam" ise gözle görülemeyen ancak modern t>b-
b>n ayr>nt>lar>yla ortaya koyabilme olana¤>na sahip olunabilen
bir yaflam boyutudur. Bu boyuttaki potansiyeller tarihin de¤i-
flik dönemlerinde insan yaflam>na kitleler halinde son veren
afetlere neden olmufllard>r. Veba, Tularemi, AIDS ve SARS et-
kenleri bilinen en önemli mikro yaflam potansiyellerindendir.
Son boyut, normal yaflamdan kaynaklanan "Normo Ya-
flam" boyutudur. Hem do¤a hem de di¤er insanlarla olan ilifl-
kilerimizden biçimlenir. Buradaki potansiyelleri "Do¤a Kay-
nakl> Afet Potansiyellerim (AP)" ve " Afet Po-
tansiyelleri (AP)" olarak iki ayr> alt bafll>kta s>n>fland>rmak ge-
rekir.
afet potansiyelleri aras>nda; "Kimyasal, Bi-
yolojik, Radyolojik, Nükleer ve Patlay>c> (KBRN-P)" ajanlarla
gerçeklefltirilen terorist sald>r> ve istenmeyen ifl kazalar>, yan-
g>nlar, ulafl>m kazalar>, savafllar, çevre kirlili¤i, göçler, teknolo-
jik kazalar vs en s>k karfl>lafl>lan potansiyeller olarak s>ralana-
bilir. afet potansiyelleri içindeki en önemli teh-
dit KBRN-P unsurlar> olan terördür. Teror ça¤>m>z>n insan
eliyle yarat>lan ço¤u afet dinamiklerinde, altta yatan asil po-
tansiyeldir.
Do¤a kaynakl> afet potansiyelleri aras>nda ise "Tafl Küre",
"Gaz Küre" ve "Su Küre" kaynakl> afet potansiyelleri alt bafl-
l>klar> kullan>l>r. Bu s>n>flama potansiyelleri anlamada bize
yard>mc> olacakt>r. Deprem, heyelan, volkanik patlamalar tafl
küreye ait potansiyellerdendir. Sel, su bask>n> su kürenin, sik-
lon, f>rt>na, hurricane, tornado gibi meteorolojik olaylarda gaz
kürenin afet potansiyelleri aras>nda s>kl>kla gözlenen örnekle-
ridir. Her üç küresel katman> da içine alan "kar>fl>k" afet po-
tansiyelleri aras>nda ise kurakl>k, açl>k, tsunami vs say>labilir.
Afetin Tan>m>:
Klasik tan>mla insanlar için fiziksel, ekono-
mik, sosyal ve çevresel kay>plar do¤uran, normal yaflam> ve in-
san faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye u¤ratarak toplu-
luklar> etkileyen, etkilenen toplulu¤un yerel imkân ve kaynak-
lar>n> kullanarak bafl edemeyece¤i do¤al, teknolojik veya insan
kökenli olaylar>n sonuçlar>na afet denilmektedir (2). Afetin
genel kabul gören bir tan>m>n> yapmak zordur. Bu nedenle li-
teraturde bir çok afet tan>m> ile karfl>lafl>l>r. Bilimsel platfor-
malarda bile her zaman subjektif yaklafl>mlarla objektif bir ta-
n>mlama yap>lm>flt>r. Afet dinami¤inde herhangi bir flekilde
yer alan her meslek grubu kendi mesleki yaklafl>m>n> içeren bir
tan>mlama yapmaya çal>flm>fl ancak di¤er meslek ve kayg>
gruplar> taraf>ndan kabul gören bir yaklafl>m sa¤layamam>flt>r.
Tüm tan>mlardan yola ç>k>larak elde edilen en genifl pers-
pektifiyle afet; ola¤an yaflam ve zaman ak>fl>nda; öngörüleme-
yen bir yer ya da bölgede; insan yaflam>na bireysel ya da toplu
son verme gücü tafl>yan; makro, normo ve mikro yaflama ait
her türlü potansiyelin aktivitesi/harekete geçmesi ile bafllayan;
407
36
BÖLÜM
Afetlerde Cerrahi ve
Cerrahi Servislerin
Yönetimi
Dr. Mehmet Ery>lmaz, Dr. Selim Suner
TABLO 1.
Ülkemiz <çin Risk Teflkil Eden Muhtelif
Afet Potansiyelleri
I. MAKRO YAfiAMA A
Meteor ya¤murlar>, Gezegenler aras> çarp>flmalar,
Uydu ya da mekik kazalar>
II. MIKRO YAfiAMA A
Veba, Tularemi, AIDS, SARS
III. NORMO YAfiAMA A
A."Do¤a Kaynakl> Afet Potansiyelleri (AP)
Tafl Küre Kaynakl>
Deprem, Heyelan, Volkanik patlamalar
Gaz Küre Kaynakl>
Siklon, F>rt>na, Hurricane, Tornado
Su Küre Kaynakl>
Sel, Su bask>n>
Kar>fl>k
Kurakl>k, Açl>k, Tsunami
B. "insan Kaynakl> Afet Potansiyelleri (AP)"
- Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik, Nükleer ve Patlay>c>
(KBRN-P) ajanlarla gerçeklefltirilen terorist sald>r>lar,
,
Yang>nlar, Ulafl>m kazalar>,
Savafllar, Çevre kirlili¤i,
Göçler, Teknolojik kazalar