background image
Antibiyotiklerin keflfi t>p tarihinde devrim yaratan olaylardan
birisidir. Bu keflif sayesinde milyonlarca kiflinin yaflam> uzat>l-
m>flt>r. Antibiyotiklerin yayg>n kullan>m>, halen ülkemizde ve
pek çok baflka ülkede en fazla tüketilen ilaçlar listesinin bafl>n-
da gelmektedir, beraberinde önemli sorunlar> da getirmifltir.
Yan etkiler ve ilaç-ilaç etkileflmelerinin yan>s>ra, belki de en
önemli sorun olarak bakteriyal direnç tüm t>p dünyas>n>n kar-
fl>s>na dikilmifltir. Direnç sorunu nedeni ile yeni antibiyotikle-
rin bulunmas> gerekli hale gelmifl, bu da daha pahal> bir teda-
vinin uygulanmas>na neden olmufltur. Sonunda ise, halen eli-
mizde bulunan hiçbir antibiyoti¤in etkili olamad>¤> super-
bakteriler geliflmifltir.
Genel Kavramalar
Cerrahi enfeksiyonlar, antibiyotik tedavisinin gerekli oldu¤u
zaman uygulanmas> flart olan enfeksiyonlard>r. Ancak hemen
hat>rlanmal>d>r ki, ço¤u cerrahi enfeksiyonun tedavisinde an-
tibiyotik uygulamas> tek bafl>na olmayabilir. Cerrahide antibi-
yotik tedavi uygulamas> önleyeci (profilaktik) ve tedavi edici
(terapötik) amaçlarla yap>l>r. Tedavi edici antibiyotik uygula-
mas> sadece cerrahi alan enfeksiyonu geliflmifl hastalarda veya
cerrahi giriflim öncesinde cerrahi enfeksiyon saptanan hasta-
larda yap>lmal>d>r.
Cerrahi infeksiyonlarda hastan>n de¤erlendirilmesi çok
önemlidir. Bu infeksiyonlarda, ço¤u risk alt>ndaki hastalarda
oldu¤u gibi, hasta faktörleri, yap>lan cerrahi giriflimin özellik-
leri ve geliflebilecek infeksiyona neden olabilecek bakteri veya
di¤er organizmalar>n epidemiyolojisi iyi bilinmelidir. "Natio-
nal Research Council" 1964 y>l>nda cerrahi yara infeksiyonla-
r>n> 4 s>n>fa ay>rm>flt>r, bugün geçerlili¤ini korumakta olan bu
s>n>fland>rma risk faktörleri aras>nda önemli bir yer tutmakta-
d>r. Buna göre cerrahi yaralar, temiz, temiz kontamine, kon-
tamine ve kirli olarak tan>mlanm>flt>r. Bu s>n>fland>rmadan
sonra yay>nlanan iki çal>flma ile cerrahi infeksiyonlar>n risk
faktörleri belirlenmifltir (SENIC, NNISS) (Tablo 1).
Hastaya ba¤l> risk faktörleri aras>nda yafl, altta yatan has-
tal>klar, hastan>n immunolojik durumu, kulland>¤> ilaçlar ve
beslenme durumu önemli rol oynar. Bu arada cerrahi giriflimi
yapan ekibe ba¤l> olan risk faktörleri de unutulmamal>d>r.
Bunlar aras>nda önemli olanlar flu flekilde s>ralanabilir: Ameli-
yat öncesi kararlar, giriflimin zamanlamas>, cerrahi teknik,
tranfüzyon, kan kayb> ve cerrahi giriflim süresi.
Cerrahi infeksiyonlar>n biyolojisi ile ilgili iki önemli nok-
ta vard>r.
1. Cerrahi enfeksiyonlar>n büyük bölümü bakteriyeldir.
2. En önemli kaynaklar endojen veya eksojen bulaflmad>r.
Antibiyotik seçiminde bu iki nokta önemle hat>rlanmal>-
d>r.
Antibiyotik Tedavisinde Temel
Cerrahi enfeksiyonlarda antibiyotik tedavisinin temel ilkeleri
di¤er infeksiyonlardan farkl> de¤ildir. Bu temel ilkeler flu flekil-
de s>ralanabilir:
1. Olas> bakteriye etkin oldu¤u biliinen bir antibiyotik seçil-
melidir.
2. Direnç geliflmesi sorunu olan antibiyotiklerin kullan>m>
k>s>tlanmal>d>r.
3. Antibiyotikl tedavi uygulamas> sistemik olarak yap>lmal>-
d>r, topikal antibiyotik kullan>m>n>n yeri yoktur.
4. Seçilen antibiyotik, do¤ru dozda, do¤ru yoldan ve do¤ru
aral>klarla uygulanmal>d>r.
5. Seçilen antibiyoti¤in olas> yan etkileri, ilaç-ilaç etkileflim-
leri bilinmeli ve izlenmelidir.
6. E¤er etkinli¤i eflit olan maliyeti daha düflük antibiyotik te-
davisi yöntemi varsa seçilmelidir.
Sa¤l>k hizmetine ba¤l> geliflen enfeksiyonlara (hastane en-
feksiyonlar>) neden olan bakterilerin ço¤u s>k kullan>lan anti-
biyotiklere dirençli olabilirler. Bu nedenle antibiyotik tedavisi
uygulamas> sadece gerçek indikasyonu olan hastalarda yap>l-
mal>d>r. Her zaman hat>rlanmas> gereken konular> bir kez da-
ha hat>rlamakta yarar vard>r.
Hastanelerde enfeksiyonlara neden olan bakterilerin gö-
rülmesinin en önemli nedeni gereksiz/uygunsuz antibiyotik
kullan>m>d>r.
Direnç geliflimin önlemek için yap>lmas> gereken en
önemli uygulama rasyonel antibiyotik tedavisidir.
Belirli bir antibiyoti¤in yayg>n kullan>m> sonuçu ortaya ç>-
kan dirençli sufl, k>sa süre içinde o serviste veya hastanede en
s>k görülen enfeksiyon etkeni olacakt>r.
m> ilkeleri tüm hastanede uygulan-
mal>d>r.
Mikrobiyoloji laboratuvar> do¤ru antibiyotik kullan>m> ve
seçimi için klinisyene destek olmal>d>r (1).
359
31
BÖLÜM
Cerrahi Enfeksiyonlarda
Antibiyotik Tedavi
Dr. H. Erdal Akal>n
TABLO 1.
Cerrahi n Geliflmesinde
Risk Faktörleri
SENIC
Abdominal cerrahi giriflim
Kontamine veya kirli yara s>n>f>
Hastan>n 3 veya daha fazla medikal sorunu olmas>
NNISS
ASA skoru 3 ve üzeri
Kontamine veya kirli cerrahi giriflim s>n>f>
"T" süresinden daha uzun süren giriflim
(T süresi belirli giriflimler için saptanm>fl süredir)