lenmesi, analizi, sunumu, yorumlanmas> ve verinin al>nd>¤>
kitleye iliflkin ç>karsamalar yap>lmas> istatisti¤in konular> içe-
risinde yer al>r. Veri içerisindeki de¤iflkenlik, kesin olmay>fll>-
¤a neden olur. Bu yönden bak>ld>¤>nda istatistik, kesin olma-
y>fll>k (belirsizlik) alt>nda karar vermeyi sa¤layan bir bilimdir.
Tan>mlardan görüldü¤ü gibi her bilim dal>n>n istatistik bilimi
ile bir araya gelmesi kaç>n>lmazd>r. Sa¤l>k bilimlerinin, özel-
likle de t>p biliminin, istatistik biliminin yöntem ve gereçleri-
ni çok fazla kullanmas> sonucu, yeni bir dal olarak biyoistatis-
tik bilim dal> do¤mufl ve bu alanda yap>lan çal>flmalar>n h>zla
artmas> ile kuramsal ve uygulamal> alanda son 50 y>lda çok
büyük bir geliflme göstermifltir. Giderek artan bir h>zla da t>p
uygulamalar>na ve literatürüne girmifl, istatisti¤e dayand>r>l-
mayan hiçbir çal>flma, hiçbir sonuç kabul görmemeye baflla-
m>flt>r. Giderek artan ilgi, bilinçsiz ya da yanl>fl kullan>mlar>n>
da yayg>nlaflt>rm>flt>r. Amaç, sonuçlar>n güvenirli¤ini ve do¤-
rulu¤unu art>rmak oldu¤u halde, sadece gösterifl için ya da
kullanmam>fl olmamak için yer alan istatistiksel gösterimler ya
da ifadeler sonuçlar> çarp>tabilmekte, do¤ru olmayan ç>karsa-
malara neden olabilmektedir.
man>n planlanmas>ndan, verinin toplanmas>ndan, analizin-
den, sunumundan ve yorumlanmas>ndan oluflan bir süreçtir.
Yani araflt>rman>n kendisidir. Ancak, ço¤u kifli, istatisti¤i veri-
nin analizi ile özdefllefltirir. Çünkü bu k>s>m istatistiksel katk>-
n>n en gözle görünür oldu¤u k>s>md>r. Herkesin merakla bek-
ledi¤i bir P de¤erinin verildi¤i k>s>md>r. Verinin analizi kuflku-
suz istatisti¤in çok önemli bir parças>d>r, ancak, bu dar bak>fl
aç>s> deneyin ya da araflt>rman>n planlanmas> ve uygulanmas>
ile ilgili çok yaflamsal noktalar>n gözard> edilmesine neden
olabilir. Do¤ru ve güvenilir sonuçlar en az istatistiksel analizin
do¤ru kullan>m>na dayand>¤> kadar, do¤ru deney ya da arafl-
t>rma düzeni kullan>lm>fl olmas>na da ba¤l>d>r. Asl>nda, kulla-
n>lan araflt>rma düzeni, büyük ölçüde kullan>lacak istatistiksel
çözümleme yöntemini de belirler. Bu nedenle, araflt>rma dü-
zeninin göz ard> edilip, istatistiksel çözümlemenin yap>lmas>
ne kadar yanl>flsa, bafltan araflt>r>c>y> en do¤ru ve güvenilir so-
nuçlara götürecek tasar>m> yapmadan veri toplama ifllemine
bafllamak ve sonradan "bu veriye nas>l olsa uygun bir istatis-
tiksel yöntem bulunur" görüflü ile eldeki veriden sonuç ç>kar-
maya çal>flmak da o kadar yanl>flt>r.
biçimlerine göre de¤iflik kategorilerde s>n>flanabilir. Herhangi
lerde çeflitli gözlemlerin, ölçümlerin yap>ld>¤> gözlemsel arafl-
t>rmalar ve bireyler üzerinde bir giriflimin uyguland>¤>, ilgile-
nilen giriflimin etkisinin araflt>r>ld>¤> deneysel araflt>rmalar, iki
ana s>n>f> oluflturur.
lunmadan bireyler üzerinde gözlemler ya da ölçümler yapt>¤>
araflt>rmalard>r. De¤iflik türleri vard>r.
lard>r. Bu inceleme, bir hastal>k, bir hastal>¤a t>bbi yaklafl>m ya
da bireylerden elde edilen farkl> de¤iflkenler aras>nda iliflkinin
ortaya konulmas> biçiminde olabilir.
bir amaç da olmad>¤>ndan genellikle kontrol gurubuna gerek-
sinim duyulmaz. Yeni hipotezlerin ortaya at>lmas>na öncülük
etmeleri aç>s>ndan önemlidirler.
denler ya da risk faktörlerinin, zaman içerisinde geriye do¤ru
(geçmifle yönelik olarak) araflt>r>ld>¤> çal>flmalard>r. Bireyler
sonuca göre (hasta olup olmamaya, belirli bir özelli¤e sahip
olup olmamaya) göre grupland>r>l>r ve gruplarda geçmiflte, bu
sonuca yol açt>¤> düflünülen etkenin ya da risk faktörünün
varl>¤> ya da s>kl>¤> araflt>r>l>r. Özellikle ender görülen hastal>k-
lar için gereksinim duyulan hasta say>s>na ulafl>lmas>n>n ya da
flüphelenilen etkenin etkisinin ortaya ç>kmas>n>n uzun zaman
alabilece¤i düflünülürse, bu tür çal>flmalar son derece yararl>-
d>r. Kolay, h>zl> ve daha az maliyetli olmalar> bu tür araflt>rma-
lar> avantajl> k>lar. Olgular, bir hastal>¤a ya da ilgilenilen özel-
li¤e sahip bireyler aras>ndan seçilirken, kontroller sa¤l>kl>, ilgi-
lenilen özelli¤e sahip olmayan bireyler aras>ndan seçilir. Olgu-
lar ve kontroller iki farkl> kitleden seçildikleri için çeflitli özel-
likler aç>s>ndan farkl> olmalar> olas>d>r. Bu farkl>l>klar>n, so-
nuçlar>n güvenirli¤ini etkilememesi gerekir.
daki dengesizli¤in, sonuçlar> etkilemesinden endifle ediliyorsa
efllefltirme uygulanabilir. Yafl>n ve cinsiyetin ço¤u çal>flmada
sonuçlar üzerinde etkili bir rol oynayabilece¤i düflüncesiyle,
olgu kontrol çal>flmalar>nda ço¤unlukla yafla ve/veya cinse
göre efllefltirme yap>labilir. Böylece, iki gurup yafl ve cins aç>-
s>ndan benzer oldu¤undan, etkenin etkisi daha net olarak or-