nerallerin ve s>v>lar>n vücuda girifl kap>s>d>r. A¤>zdan al>nan
kat> maddelerin çok az bir k>sm> de¤iflmeden absorbe olabil-
mektedir. Diyetteki kompleks makromoleküllerin sindirim ile
daha basit, metabolize olabilen flekillere dönüfltürülmesi ge-
rekmektedir.
kürük bezleri, karaci¤er, safra kesesi ve pankreas gibi kanala
salg>lar> ile katk>da bulunan aksesuar organlar> içermektedir.
Gastrointestinal kanala giren g>dalar>n ço¤u proteinler, poli-
sakkaritler gibi makromoleküllerdir. Bu makromoleküllerin
intestinal epitelden emilmeleri mümkün de¤ildir. G>dalar>n
emilmeden önce küçük moleküllerine ayr>lmalar> gerekmekte-
dir (1,2). Gastrointestinal kanalda motilite fonksiyonu sayesin-
de ilerletilen besin maddesi, sekresyonlarla kar>flt>r>l>p hidrolitik
enzimlerle parçalan>r ve absorpsiyona haz>r hale getirilir. Gas-
trointestinal sistem bu fonksiyonlar>n> gösterirken enterik sinir
sistemi ve santral sinir sisteminin kontrolü alt>ndad>r.
gösterir. Fonksiyonunu göstermesi için besinlerin gastrointes-
tinal kanal>n sekresyonlar> ve pankreas, safra kesesi, tükürük
bezleri gibi organlar>n salg>lar> ile kar>flmas> gerekir. Gastroin-
testinal kanal>n d>fl yüzeyini oluflturan seroza, ince bir ba¤ do-
kusu tabakas>yla sar>lm>fl tek katl> skuamöz epitel yap>s>nda
oldu¤u halde, mukoza yüzeyinin yap>s> oldukça komplekstir.
Mukoza, tek katl> epitel tabakas>, lamina propria ve musküler
mukozadan oluflmaktad>r. Gastrointestinal kanal boyunca ya-
p> pek fazla de¤iflikli¤e u¤ramasa da, bölgeden bölgeye en çok
de¤ifliklik gösteren mukozad>r. Epitel hücreleri, kanal>n her
bölgesine uygun fonksiyonlar> yerine getirmek üzere farkl>lafl-
m>fllard>r. Epitel hücreleri lümene s>v> ve elektrolitleri, enzim-
leri veya mukus salg>layabilir, hücreler aras> bofllu¤a kimyasal
arac>lar> serbestleyebilir. Di¤er epitel hücreleri de, besinlerin
veya su ile elektrolitlerin emilimi için baflkalaflm>fllard>r. Kan
damarlar> ve lenf nodlar>, büyük oranda ba¤ dokusundan iba-
ret olan lamina propriada bulunur. Muskularis mukozan>n
kas>lmalar> mukozan>n fleklini de¤ifltirerek girinti ve ç>k>nt>lar
oluflturup emilim ve sekresyon alanlar>n> de¤iflikli¤e u¤rata-
bilmektedir. Kas tabakas> ise, içte sirküler ve d>flta longitudinal
yönde uzanan iki ince düz kas katman>ndan oluflmufltur (3,4).
Ayr>ca, submukozada sirküler kas tabakas>na yak>n bir ko-
numda bir sinir a¤> bulunur; bu tabakaya submukozal pleksus
ya da Meissner pleksusu ad> verilir.
tinal kanal>n farkl> bölgelerine göre de¤ifliklik gösterir. Genel
olarak, sirküler tabakan>n kas>lmas> lümenin çap>n> azalt>r-
ken, longitudinal tabakadaki kas>lma kanal>n belli bir segmen-
tinde k>salmaya neden olur. Sirküler ve longitudinal kas taba-
kalar> aras>nda miyenterik pleksus ya da Auerbach pleksusu
denen ikinci bir sinir a¤> bulunur. Miyenterik ve submukozal
pleksuslar enterik sinir sisteminin temel bileflenleridirler ve si-
nir uzant>lar>n> ve hücre gövdelerini içerirler.
katle düzenlenmektedir. Sindirim fonksiyonunun düzenlen-
mesinde rol alan 4 faktör vard>r: 1. Düz kaslar>n otonom ifllev-
leri, 2. Ekstrensek sinirler, 3.
Gastrointestinal hormonlar.
kas hücreleri de "uyar> üretebilir" hücrelerdir ve sabit aksiyon
potansiyelleri olmad>¤> halde, membran potansiyellerinde rit-
mik, spontan de¤ifliklikler sergilerler (fiekil 1). Sindirim siste-
mi düz kaslar>ndaki bu elektriksel aktiviteye "yavafl dalga po-
tansiyelleri" ya da "temel elektriksel ritm" ad> verilir. Ayr>ca,
kas tabakalar>na yak>n yerleflimde bulunan "Cajal'>n interstis-
yel hücreleri" de kendileri kas>lma özellikleri olmad>¤> halde
yavafl dalga potansiyellerini bafllat>c> görev yapmaktad>rlar. Bu
hücreler taraf>ndan bafllat>lan yavafl dalga potansiyelleri yak>n-
daki düz kas hücrelerine yay>l>rlar. Bu potansiyeller kendileri
do¤rudan kas>lmaya neden olmazlar, fakat membran potansi-
yelindeki ritmik, dalga fleklindeki tekrarlayan de¤ifliklikler
membran> eflik de¤er do¤ru yaklaflt>r>r ve uzaklaflt>r>rlar. Yavafl
dalgalar s>ras>nda mekanik (sindirim kanal>nda besin bulun-
mas>), sinir sistemi arac>l> ya da hormonal faktörlerin var ol-
mas> durumunda yavafl dalga potansiyeli eflik de¤ere ulaflabilir
ve aksiyon potansiyeli geliflebilir. Efli¤e ulafl>l>p aksiyon potan-
siyeli tetiklendikten sonra düz kas demetleri aralar>ndaki dü-
Sistem Fizyolojisi