background image
Cerrahi hastalar>n>n tedavisini yönlendirmek, tedavi yöntem-
lerinin karfl>laflt>r>ld>¤> araflt>rmalarda hastalar> gruplamak,
yo¤un bak>m hastalar>n>n bak>m>n>n etkinli¤ini de¤erlendir-
mek ve en önemlisi bunlar> mümkün oldu¤unca objektif veri-
lere dayand>rmak hastal>k fliddeti ve mortalite beklentisinin
bilinmesini gerektirir. Bu amaçla gelifltirilen skorlama ve ön-
görü sistemleri üç ana bafll>kta incelenebilir:
1. Yo¤un bak>m skorlama sistemleri
2. Travma hastalar> ile ilgili skorlama sistemleri
3. Peritonit ile ilgili skorlar
YO/UN BAKIM SKORLAMA VE
ÖNGÖRÜ S
Teknolojinin sundu¤u olanaklar, sa¤l>k alan>nda olanaklar>n
s>n>rl>l>¤> ve bunun yol açt>¤> yönlendirmelerle birleflince, has-
ta tedavisinde giderek daha s>kl>kla, kesin bilimsel verilere da-
yanma gereksinimi duyulmaktad>r. Asl>nda dikkatli bak>ld>-
¤>nda, sanat olarak nitelenen önsezilerimizin ard>nda, hemen
her zaman, bir hastal>k kal>b>n> alg>lamaya ya da tedavi algo-
ritmine dayal>, bilimsel bir yöntem oldu¤u görülmektedir.
Bu bilimsel yaklafl>mlara dayanma gere¤i kendini en çok
yo¤un bak>m konusunda, özellikle de hastal>k fliddetinin be-
lirlenmesi noktas>nda göstermektedir. Genel olarak, yo¤un
bak>m hastalar>n>n tedavisinde neden daha kesin bilimsel ve-
rilere dayanmak gerekti¤i flu flekilde yan>tlanabilir:
·
Yo¤un bak>m hizmetleri yüksek maliyetli hizmetlerdir. Bu
hastalar>n tedavisinin yönlendirilmesi mümkün oldu¤un-
ca bilimsel verilere dayand>r>lmal>d>r.
·
Yo¤un bak>m hastalar>n> içeren bilimsel çal>flmalarda,
hastalar>n hastal>k fliddeti gözönünde bulundurularak
gruplanmas> ve de¤erlendirmelerin buna göre yap>lmas>
standardizasyon aç>s>ndan gereklidir.
·
Yo¤un bak>m ünitelerinin iflleyifli, yeterlili¤i ve maliyet-
etkinlik de¤erlendirmeleri, tedavi edilen hastalar>n hasta-
l>k fliddetine göre yap>lmal>d>r. Yo¤un bak>mda klinik et-
kinli¤in belirlenmesinde önemli olan, bir yo¤un bak>m>n
belli bir dönemde %30 mortalitesinin olmas> de¤il, hasta
grubu gözönünde bulunduruldu¤unda bu mortalite ora-
n>n>n beklenen mortaliteye göre düflük ya da yüksek ol-
mas>d>r.
·
Bu de¤erlendirmeler yo¤un bak>m>n kendi içinde de¤er-
lendirilmesi yan>nda, di¤er yo¤un bak>mlarla karfl>laflt>r>l-
mas>n> ("benchmarking") da sa¤lar (fiekil 1).
Günümüzde yayg>n olarak kullan>lan skorlama sistemleri
Tablo 1'de verilmifltir. Burada dikkat edilecek nokta, skorlama
sistemlerinin, gelifltirilmeleri aç>s>ndan ayn> yöntemlere da-
yanmakla birlikte, farkl> amaçlara hizmet edebildikleri ve has-
tal>k fliddetini belirlemede farkl> yöntemler kulland>klar>d>r.
Skorlama sistemleri, hastal>k fliddeti ve mortalite ile iliflki-
li oldu¤u düflünülen etkenlerin, yo¤un bak>m hastalar>ndan
oluflan büyük veritabanlar>nda çoklu de¤iflken analizi ile de-
233
21
BÖLÜM
Skorlama ve
Öngörü Sistemleri
Dr. Yusuf Alper K>l>ç, Dr.
TABLO 1.
Güncel Olarak Kullan>lan Yo¤un
Bak>m Skorlama Sistemleri
Mortalite Beklentisi ve Hastal>k fiiddetine Dayananlar
Fizyolojik De¤iflkenlere Dayananlar
APACHE II
APACHE III
SAPS II
Yat>fltaki Bulgu ve Tan>lara Dayananlar
MPM II (yat>flta)
MPM II (24. saatte)
Uygulanan Tedavilere Dayananlar
TISS 28
Organ Fonksiyon Bozuklu¤una Dayananlar
Fizyolojik De¤iflkenlere Dayananlar
LODS
MODS
SOFA
fiEK
Klinik performans indeksi ve kaynak kullan>m indeksi kul-
lan>larak yo¤un bak>m ünitelerinin iflleyifli ve etkinli¤i karfl>lafltr>labilir
("benchmarking"). m ünitesinin en az kaynak
kullan>m> ile en yüksek klinik performansa eriflmesi gerekir.
Klinik Performans
Kaynak Kullan>m