litenin önemli nedenleridir. Bu klinik tabloyu oluflturan pato-
jenlerin do¤as> ve bu patojenlere karfl> lökositlerin yan>tlar>
hakk>nda birçok fley bilinmekle birlikte, kona¤>n bu patoloji-
lerdeki rolü yeni yeni anlafl>lmaya bafllanm>flt>r. Endotel, ko-
na¤>n infektif patojenlere yan>t>nda özellikli ve temel birçok
iflleve sahiptir. Virchow'un endoteli "vücutta daha basitine
rastlanmayacak bir membran" olarak tan>mlamas>ndan bu
yana, endotelin ifllevleri hakk>ndaki bilgilerimizin art>fl> bu
yarg>y> tamamen de¤ifltirmifltir. Endotel, vazoaktif mediatör-
ler sal>vererek ve yüzeyinde proteinler eksprese ederek, damar
tonusunu ve geçirgenli¤ini denetler, koagulasyonu ve trom-
büs oluflumunu düzenler, lökositlerin damar duvar>na adez-
yonunu ve inflamasyon alan>na göçünü sa¤lar. Bu say>lan sü-
reçler, inflamasyonun temel basamaklar>n> oluflturur. Tüm bu
nedenlerle endotel, inflamasyonda anahtar rol oynar. Endote-
le ait fizyolojik ve patolojik davran>fllar>n bilinmesi, enfeksi-
yon ve sepsis patogenezinin daha iyi anlafl>lmas>n> sa¤layacak
ve tedavide yeni yaklafl>mlar do¤uracakt>r.
lik iflleyen bir süreçtir. Genellikle kona¤>n yarar>na iflleyen bu
durum, uzun süren ya da fliddetli enfeksiyonlarda endotel,
monosit ve makrofaj kaynakl> sitokinler ve mediyatörler ara-
c>l>¤>yla, organizma zarar>na yayg>n bir inflamatuvar cevap
oluflturabilir. Bu yayg>n inflamasyon, "sistemik inflamatuvar
yan>t sendromu" (SIRS) olarak adland>r>l>r ve sadece enfeksi-
yonlar de¤il, travma, yan>k, ilaç reaksiyonlar>, pankreatit, oto-
immün hastal>klar da bu klinik tabloya neden olabilir (Tablo
1). Bu durum, devam etmesi halinde çoklu organ yetmezli¤i-
ne ve ölüme neden olur (fiekil 1). Bu süreçte endotel, nötrofi-
le ve patojene ba¤l> hasar>n hem hedefi hem de efektör orga-
n>d>r.
sa¤lanmas>, vasküler tonus ve permeabilitenin düzenlenmesi
gibi görevlerinin yan> s>ra kan ak>m>na kar>flan herhangi bir
patojene karfl> vücudun ilk savunma bariyerini oluflturur. He-
matopoetik hücre serileri ile ayn> kaynaktan geliflen, T hücre-
lerine antijen sunma yetenekleri ve sitokin-kemokin salg>laya-
bilmeleri de göz önüne al>narak art>k immünolojik bir organ
olarak de¤erlendirilen endotelin patojenlerin karfl>s>ndaki
stratejik konumu daha fazla önem kazanmaktad>r.
patojen de (a) direk etkileflimlerle, (b) toksinleri arac>l>¤> ile ya
dotelde hasara yol açar. (Tablo 2: Endotelde infeksiyon olufl-
turan baz> patojenler).
atefl etkenlerinden herpes virüslere kadar birçok viral patojen
do¤rudan ya da dolayl> olarak endotel hücrelerini enfekte
eder. Örne¤in, CMV hemen tüm hücre tiplerini enfekte ede-
bilirken endotel hücrelerini enfekte edebilmesi viral bir ürün-
le (UL45; antiapoptotik protein) apoptosisin inhibisyonuna
ba¤l>d>r. CMV ile enfekte olan endotel hücreleri çeflitli kemo-
kinler, adezyon molekülleri ve IL-6 salg>larlar. Lökositlerin,
endotel hücrelerine kemoatraksiyonu CMV taraf>ndan enfek-
siyonun sistemik yay>l>m> için arac> olarak da kullan>lmakta-
d>r. Her ne kadar CMV'ün endotelde latent enfeksiyon olufl-
turdu¤u düflünülmese de bulgular ateroskleroz gelifliminde
rolü oldu¤unu göstermektedir.
(NF)
da önemli birçok faktörün sal>n>m>na neden olur. Sitoplazma-
da inaktif formda bulunan NF-
yolakt>r. Bu yolu kullanan bir di¤er virüs, özellikle "Human
Immunodeficiency virus" (HIV) ile infekte olmufl kiflilerde
Kaposi sarkomu oluflumuna neden olan
ederek hücrelerin S faz>na giriflini engelleyen HHV-8 ayn> za-
manda enfekte etti¤i vasküler endotel hücrelerinde, lenfatik
endotel hücrelerine yak>n bir fenotipik de¤iflime neden olur.
kolaylaflt>ran gp120 zarf proteini ayn> zamanda virüse ait Tat
Vasküler Endotel
Sendromunun Kriterleri
daha fazlas>n>n bulunmas>yla kendini gösteren klinik bir
tablodur.
· Dakikada 90 ya da üstü kalp h>z>
· Dakikada 20 nin üstü solunum say>s> ya da 4.3 kPa'dan az