background image
Kist hidatik öncelikle, bir halk sa¤l>¤> sorunudur ve önlenebi-
lir bir hastal>kt>r. Enfekte köpekler, kontrolsüz hayvan kesim-
leri ve hijyen sorunlar> nedeniyle dünyan>n birçok yerinde ha-
len önemli bir sorundur. Türkiye'de Sa¤l>k Bakanl>¤> kay>tla-
r>na göre 1987-1994 y>llar> aras>nda 21,300 hasta kist hidatik
için ameliyat olmufltur. Bu rakam y>lda yaklafl>k 2,700 hasta
demektir (1). Ayr>ca kesimlik hayvanlar>n sakatatlar>n kayb>
ciddi ekonomik kay>plara da (89,200,000 $/y>l) neden olmak-
tad>r (2).
Geçmifli ve Terminolojisi:
Kist hidatik enfeksiyonu, bilinen
en eski hastal>klardan birisidir. Hipokrat kist hidatik hastal>¤>-
n> "karaci¤er su ile doludur" diye tan>mlam>flt>r. "Hydatid" te-
rimi Latince olup, "su damlas>" anlam>na gelmektedir. Asl>n-
da "kist hidatik" terimi, "kist" ile "hidatik" kelimelerinin her
ikisi de benzer anlam> iletti¤inden gereksizdir, ancak t>p lite-
ratüründe bu flekliyle genifl kabul görmüfltür (3). Dünya Sa¤-
l>k Örgütü bugün bu hastal>¤> kistik ekinokokkozis olarak ta-
n>mlamaktad>r.
Epidemiyoloji:
Dünyada kist hidati¤in insidans>na iliflkin
kesin veriler mevcut de¤ildir. Verilerin ço¤u, cerrahi olarak te-
davi edilen hasta say>s>ndan al>nmaktad>r. Kist hidati¤in dün-
yada en yüksek insidansta görüldü¤ü yer Kenya'n>n Turkana
bölgesidir (100,000 nüfus bafl>na 200 hasta). Bunun nedeni,
Turkana insanlar> ile köpeklerin çok yak>n iliflkisidir. Geceleri
>s>nmak için köpekleriyle yatarlar ve geleneksel olarak çocuk-
lar>n> köpeklere yalat>l>rlar. Ayn> zamanda Turkana'da konta-
mine sular da, enfeksiyonun yay>lmas>nda etkili olmufltur (4).
Ülkemizdeki insidans> 100.000'de 4,4 ile 6,3 aras>nda bildiril-
mektedir (5). Kist hidatik için baz> mesleki risk faktörleri bil-
dirilmifltir. Eskiden dericilik ile u¤raflanlarda, köpek d>flk>s>
kullanarak deriyi yumuflatma yöntemleri ile ba¤lant>l> olarak,
kist hidatik yüksek oranda bildirilmifltir.
Veteriner kontrolsüz hayvan kesimleri sonras>nda hasta-
l>kl> organlar>n uygun flekilde imha edilmemesi hastal>¤>n ya-
y>lmas>nda çok önemlidir. Hastal>kl> organlar>n do¤rudan ve-
ya dolayl> olarak (yetersiz imha nedeniyle) köpeklere aktar>l-
mas> ne yaz>k ki insan eliyle olmaktad>r. Hasta insanlar>n ken-
disinin ise parazitin yaflam döngüsünde bir rolleri yoktur.
Çiftçilik ve hayvan yetifltiricili¤e ile u¤raflmak, köpek besle-
mek, köpekleri beslenmeleri için do¤aya serbest b>rakmak ve
köpekleri çi¤ iç organlarla beslemek insanlar>n kistik hidatik
hastal>¤>na yakalanmalar> için risk faktörleri olarak bulun-
mufltur (6).
Kist hidatik s>kl>¤> kad>n ve erkeklerde eflittir ancak kad>n-
larda biraz daha fazla rapor edilmektedir (2/3) (7). Bunun ne-
deni kad>nlarda çeflitli nedenlerle (jinekolojik, obstetrik, safra
kesesi tafl> vb) kar>n ultrasonografisinin erkeklere göre daha
yayg>n olarak yap>lmas> olabilir. Kist hidatik hemen her yaflta
görülebilir, hidatik hastal>kl> 2 yafl>nda çocuklar bildirilmifltir
(8). Genel olarak bir orta yafl hastal>¤>d>r (30-50 yafl).
Taksonomi:
Çal>flmalar insanda hastal>k yapan yaln>zca dört
önemli ekinokok türü tan>mlam>flt>r (Tablo 1). Echinococcus
granulosus, Echinococcus multilocularis (Echinococcus alve-
olaris), Echinococcus oligarthus and Echinococcus vogeli (9).
Echinococcus granulosus çok daha yayg>n olup, bu bölümün
ana konusunu oluflturmaktad>r. Dünyada tek bir Echinococ-
cus granulosus suflu yoktur. Moleküler mitokondrial sekans
çal>malar> ile 10 ayr> genetik tipi oldu¤u gösterilmifltir (g1-10).
nan materyallerin ço¤u koyun sufluna
(G1) aittir. At, s>¤>r, deve, domuz gibi sufllar tan>mlanm>fl olup
bunlar insanlar için ya hiç enfektif de¤ildir ya da çok düflük
enfektif risk tafl>maktad>rlar (9,10,11). Dünya Sa¤l>k Örgütü
bugün Echinococcus granulosus'un neden oldu¤u hastal>¤a
"kistik ekinokokkosiz" ad>n> vermektedir.
Echinococcus oligarthus ve Echinococcus vogeli günü-
müzde yaln>z Orta ve Güney Amerika co¤rafyas>nda s>n>rl>d>r.
Echinococcus oligarthus'un yaflam döngüsünde ana konak
yaln>zca vahfli kedilerdir (jaguar, puma vb). Echinococcus vo-
geli ise ana konakç>lar> çal> köpekleridir (Güney-Orta Ameri-
ka'ya özgü bir köpek). Her iki parazit de polikistik lezyonlar
yapar (2-80 mm). Echinococcus oligarthus'un iç organ tutu-
1571
136
BÖLÜM
Karaci¤er Kist Hidatik
Hastal>¤>
Dr. Cüneyt Kayaalp, Dr.
TABLO 1.
¤>
Kistik ekinokokkozis
Echinococcus granulosus
Kist hidatik, Hidatik hastal>k, Hidatidozis, E. granulosus
echinococcosis
Alveolar ekinokokkozis
Echinococcus multilocularis
Alveolar hidatik hastal>k, E. multilocularis echinococcosis
Polikistik ekinokokkozis
Echinococcus vogeli
E. vogeli echinococcosis
Polikistik ekinokokkozis
Echinococcus oligarthrus
E. oligarthrus echinococcosis
Hastal>k T>p>
Etken Parazit
Hastal>k