flümsüz ve tam kayb> olarak tan>mlanabilir (8,12,19). Trans-
plantasyon cerrahisindeki geliflmeler, beyin ölümünün erken
tan>s>n> önemli hale getirmifltir (31). Travmatik beyin yaralan-
mas>, serebrovasküler hastal>klar, intrakranial yer tutan lez-
yonlar sonucunda oluflan hasarlarda temel tedavi yaklafl>m>,
nöronal fonksiyonlar>n korunmas> ve restorasyonuna yöne-
liktir. Primer tedavi baflar>s>z oldu¤unda, hasta beyin ölümü-
ne gidebilmektedir. Burada hekimlerin, hasta ailesine karfl> or-
gan ba¤>fl>na yönlendirme sorumlulu¤unun yan>s>ra, tan>ma-
d>¤> bir al>c>ya en iyi doku ya da organ> sa¤layabilme temelin-
de etik zorunlulu¤u da vard>r.
num ve kalbin birlikte durmas>yla olufltu¤u yönünde fikir bir-
li¤i vard>r. Ancak, beyin ölümü tan>m>n>n gündeme geldi¤i
1968 y>l>ndan beri tart>flmalar sürmektedir. S>kl>kla hekimler-
ce kullan>lan yöntemler t>bbi ve sosyal kriterlerle belirlenmifl-
tir. Hekimler ve kanun adamlar>nca, önceleri kafan>n kopma-
s>, kokuflma-çürüme, a¤r>l> uyarana yetersiz yan>t veya kardi-
yorespiratuvar aktivitenin kayb>n>n gözlenmesi ölüm kriteri
olarak kullan>lm>flt>r. T>bbi teknoloji ve donan>m>n de¤iflmesi
ile ek kriterler gündeme gelmifl, steteskopun keflfi ile kalp ses-
lerinin yoklu¤u: termometrenin gelifltirilmesiyle hipoterminin
varl>¤>; ya da EEG`nin keflfiyle de izoelektrik elektroensefalog-
ram>n varl>¤> kriterler aras>nda yeralm>flt>r (25).
minden önce kardiyak ve respiratuvar aktivitenin kesilmesi ile
ölüm çok rahatl>kla tan>mlanabiliyordu. Çünkü tek bir vital
organ>n kayb> ya da a¤>r hasar> kaç>n>lmaz flekilde tüm insan
organizmas>n>n kayb>na, ölümüne yol aç>yordu. 1950 lerde
flüpheli hastalarda beyin fonksiyonlar>na iliflkin klinik ve elek-
trofizyolojik kan>t yokken, kal>c> kardiyak aktivite gözlenmifl-
tir (4). Mollaret ve Goulon, 1959 da yay>nlanan makalelerin-
de, irreversible bilinçsizlik durumunda izoelektirik EEG bul-
gulari ile coma depasse` (geridönüflsüz koma) tan>mlamas>n>
yapm>fllard>r (21).
tasyonunda baflar>y> k>s>tlamas>, vital organ gereksinimini
gündeme getirdi. Her geçen gün artan organ transplantasyo-
nu gereksinimi de, kurumlar> beyin fonksiyonlar>n>n kaybol-
du¤u süreci, ölümden ay>rmaya yöneltti (31).
Colleges taraf>ndan 1971'de daha da gelifltirilerek, beyin ölü-
mü; tüm beyin sap> fonksiyonlar>n>n geri dönüflsüz kayb> ola-
rak tan>mlanm>fl ve bunu belirleyecek geçerli klinik testler, be-
yin ölümü tan>m>n>n temelini oluflturmufltur (6). Bu kriterle-
re göre; kraniyal sinirler ve beyin sap>na ait reflekslerin olma-
mas>, 3 dakika ventilatörden ay>rma durumunda hiç bir hare-
ket ve spontan solunumun olmamas>, teknik olarak iyi kayde-
dilen EEG'de en az 10 dakika düz EEG olmas> gerekmektedir.
Harvard kriterlerinde beyin ölümü tan>s> için, hipotermi ol-
du¤una veya santral sinir sistemi depressanlar>n>n kullan>ld>-
¤>na ait kan>t olmamas> ve uygulanan testlerin 24 saat sonra
tekrarlanmas> gerekmektedir. Bu kriterler 1976 y>l>nda
sap> reflekslerinin tamamen kayb> olarak tan>mlanm>fl ve Har-
vard kriterlerinden farkl> olarak, testin tekrarlanmas>nda kli-
nik durumun önemli oldu¤u vurgulanm>flt>r (7).
tablolar daha net belirlenmifl, beyin sap> fonksiyonlar> elektro-
fizyolojik olarak dökümante edilebilmifl, bu ve benzeri do¤ru-
lay>c> testlerin de >fl>¤>yla daha net kriterler ortaya konulabil-
mifltir (33,35).
keler aras>nda farkl>l>klar olabilmektedir. Wijdicks, 2002 y>l>n-
da yay>nlanan derlemesinde 80 ayr> ülkenin beyin ölümü kri-
terlerini geri bildirim yöntemiyle incelemifltir. Bu çal>flmaya
göre 55 (%69) ülkede yasal düzenlemeler yürürlüktedir ve 70
(%88) ülkede uygulamada belli k>lavuzlar kullan>lmaktad>r.
Derin koma, apne testi ve beyin sap> arefleksisinden oluflan te-
mel üçlü kriter 80 ülkenin tümünde kullan>lmaktad>r. Apne
testi uygulamas> s>ras>nda 41 (%59) ülkede
d>r. Yine beyin ölümü tan>s>n>n kesinlefltirilmesinde görüflüne
baflvurulan hekim say>s>na bak>ld>¤>nda ise 21 (%44) ülkede
tek hekim, 24 (%34) ülkede 2 hekim, 11(%16) ülkede ikiden
çok hekim görüfl bildirmektedir.
y>c> laboratuvar testleri, tan>da k>lavuz kullanan 70 ülkenin 28
inde (%40) zorunludur (32). Ülkeler aras>ndaki farklar dini
inan>fllarda da kendini göstermektedir. Beyin ölümü kriterle-
rinden ba¤>ms>z, farkl> dinlerdeki inan>fllara ba¤l> olarak beyin
ölümü tan>s> ve bununla birlikte organ ba¤>fl> farkl>l>k göster-
mektedir (29). Ülkemizde 1979 y>l>nda gerçeklefltirilen yasal
düzenleme flu flekildedir,