multimodal, kan>ta dayal> giriflim kavram> (h>zl> derlenme
metodolojisi) 10 y>ldan uzun bir süre önce gündeme gelmifltir
(1) ve günümüzde iyileflmeyi h>zland>rd>¤>, hastanede kalma
süresini, morbiditeyi ve iyileflme süresini azaltt>¤> baz> yeni ça-
l>flmalarla kan>tlanm>flt>r (2,4). Kavram>n mükemelli¤i kolon
ameliyatlar>nda oldukça belirgindir (5). Avrupa'da ameliyat
sonras> iyileflmenin h>zland>r>lmas> (ERAS= Enhanced Reco-
very After Surgery), Amerika'da h>zland>r>lm>fl süreç (fast
track) olarak adland>r>l>r. Danimarka'dan Henrik Kehlet'in
1990'lar>n sonuna do¤ru yapt>¤> çal>flmalar bu protokolün
oluflmas>nda temel tafllar> koymufltur ki bu nedenle kendisi
ERAS'>n yarat>c>s> olarak bilinir. ERAS, bir hastan>n ameliyat
öncesinden bafllayan ve evinde sonuçlanan yolculu¤unun ta-
mam> ile ilgili de¤ifliklikler önerir (fiekil 1).
ka'dan benzer sonuçlar geldi (7). Fearon ve Ljungqvist, bu du-
rumun bilimsel bir protokolle, kan>ta dayal> t>p kurallar>na
uygun olarak incelenmesi ve sonuçlar>n>n de¤erlendirilmesi
amac>yla 2001 y>l>nda Kuzey Avrupa ülkelerinden (
oluflturdu. Bu grup yaklafl>k bir y>l süreyle protokolü gelifltir-
mek için çal>flt> ve sonunda kolorektal cerrahi için haz>rlanan
kurallar yay>nland>. Protokolün hayata geçifl aflamas>nda belir-
d> ve kan>ta dayal> olmas>na ra¤men yeniliklerin kolayl>kla ka-
bul edilmedi¤i görüldü (8). Son befl y>lda ço¤u kolorektal cer-
rahi alan>nda olmak üzere pek çok prospektif randomize ça-
l>flma, derleme ve meta-analiz yay>nland>. Bu yay>nlar>n he-
men tamam>nda ameliyat sonras> iyileflmenin h>zland>r>lmas>
(ERAS) sonuçlara olumlu katk>lar> öne ç>kar>ld>.
r>lmas> protokolüne de¤ifltirmeye bafllad>lar. Bu alandan ge-
len sonuçlar>n yüzgüldürücü olmas> di¤er cerrahi giriflimler
ile ilgili benzer protokollerin gelifltirilmesine neden oldu. Tüm
bunlara ra¤men, sonuçlar anlaml> da olsa gelenekler ve kural-
lar üzerine kurulmufl bir bütün olan cerrahide radikal say>la-
bilecek de¤iflikliklerin h>zla yayg>nlaflmas>n> beklemek gerçek-
çi de¤ildir.
stresi azalt>rken, fonksiyonlar>n k>sa zamanda normalleflmesi-
ne destek olarak, mümkün olan en k>sa zamanda normal ak-
tiviteye dönmeyi sa¤lamakt>r.
ma ile mücadele etmektir. Ameliyat sonras> iyileflmenin
h>zland>r>lmas> ile tan>mlanan modern anestezi, analjezi ve
baz> destek uygulamalar sayesinde travmaya karfl> oluflacak
metabolik yan>t>n azalt>lmas> hedeflenir. Böylece az hasar ça-
buk iyileflme ile sonuçlanacakt>r. Unutulmamas> gereken
önemli bir nokta ameliyat sonras> iyileflmenin h>zland>r>lmas>
protokolünün bir cerrah>n geleneksel d>fl> uygulamalar> de¤il
bir ekibin performans> oldu¤udur. Hastaneye baflvurudan, ev-
de tamamen iyileflme haline kadar yaflanacak süreçte bir eki-
bin farkl> elemanlar>n>n katk>lar> söz konusu olsa da, baflrol
oyuncular> olarak cerrah ve anestezist ön plana ç>kmaktad>r.
ameliyat sonras> iyileflmenin h>zland>r>lmas> protokolü gele-
neksel, hatta dogmatik bile denilebilecek cerrahi ve anestezi
uygulamalar>n>n d>fl>na taflmakta ve radikal olarak nitelendire-
bilecek yenilikler getirmektedir.
(Tablo 1).