background image
Anestezi biliminin tarihçesinin insan>n var oluflu ve a¤r> çek-
mesiyle bafllad>¤> söylenebilir. A¤r>n>n giderilmesi için do¤a-
n>n önemli bir kaynak oldu¤unun bilincine var>lm>fl ve MS 1.
yüzy>lda Yunanl> düflünür Dioscorides, baz> bitkilerin narko-
tik benzeri etkilerini tan>mlamak amac>yla ilk kez `anestezi'
sözcü¤ünü kullanm>flt>r. As>rlar süren aray>fllar, 1540'da Para-
celsus'un haz>rlad>¤>, Frobenius'un isimlendirdi¤i `eterin'
1846'da William Thomas Morton taraf>ndan `inhalasyon
anestezi¤i' olarak kullan>lmas> ve modern anestezinin temeli-
nin at>lmas>yla sonuçlanm>flt>r. 18. yüzy>l>n 2. yar>s>nda ise
karbondioksit, oksijen, azotprotoksit ve kloroformun bulunu-
flu kimya alan>ndaki önemli geliflmelerin anestezi bilimine
katk>lar>d>r (1-3).
`Anestezi' kelimesinin günümüzdeki kullan>m> ise
1846'da Oliver Wendel Holmes'un "A¤r>s>z cerrahiyi olas> k>-
lan uyku benzeri durum" tan>mlamas>na dayand>r>lm>flt>r.
Anestezi; an (olumsuzluk eki) ve estezi (duyu, his) sözcükle-
rinden oluflur, `duyars>zl>k', `hissizlik' anlam>na gelir (1,2).
anestezi yöntemleriyle, intravenöz anestezi yaklafl>mlar> izle-
mifl ve modern cerrahinin geliflmesine önemli katk>lar> olmufl-
tur, bu ba¤lamda cerrahi anestezinin bulunuflu insanl>k tarihi-
nin en önemli geliflmelerinden biridir (1,2,4).
Türkiye'deki ilk anestezi uygulamalar>yla ilgili bilgiler ye-
tersiz olmakla birlikte bu konuda ulafl>labilen en eski kaynaklar
K>r>m Savafl>nda gerçekleflen uygulamalard>r. y>nlar> ise konuya ilgi duyan cerrahlarca yaz>lm>flt>r. Osmanl>
t>bb>nda anestezi; "zayi-i his/duyu kayb>", "iptal-i his/duyunun
ortadan kald>r>lmas>" olarak tan>mlanm>flt>r (1).
Mesleki örgütlenme, ba¤>ms>z bir uzmanl>k dal> fikrinin
oluflmas> ve uzmanl>k tüzü¤ünün haz>rlanmas> 1950-56 y>lla-
r>nda gerçekleflmifltir (1).
Günümüzde teknoloji, ilaç, hasta bak>m ve izlemi, cerrahi
ifllemler, kan koruyucu yöntemler, ameliyathane donan>m>,
e¤itim ve iflgücü alan>nda çok h>zl> geliflmeler olmakta ve eflza-
manl> olarak anestezi biliminin görev s>n>rlar>n> belirlemek
güçleflmektedir (1,2).
Ça¤dafl anestezi biliminin ilgi alan> afla¤>da sunulmufltur;
·
Ameliyat öncesi de¤erlendirme, haz>rlama
·
Çeflitli cerrahi ve tan>sal ifllemlerde hastan>n gerekli flekil-
de idaresi
·
Perioperatif dönemde ve acil durumlarda homeostaz>n
sa¤lanmas>
·
A¤r>l> durumlar>n tan> ve tedavisi
·
Kardiyopulmoner resusitasyon uygulamalar> ve e¤itimi
·
Solunum ifllevlerinin de¤erlendirilmesi, tedavi uygulama-
lar> ve e¤itimi
·
Fizyolojik ifllevler ve ilaç etkileflimlerinin de¤erlendirilme-
si ve hasta bak>m>n>n iyilefltirilmesi
·
Belirtilen görevlerin yap>lmas>nda idari katk> sa¤lanmas>
(5,2)
AMEL
Anestezi uygulamalar>, tan>sal ve cerrahi giriflimlerin a¤r>s>z ve
güvenle gerçeklefltirilmesine yönelik ifllemleri kapsar. Aneste-
zikler, etkileri verildi¤i anda bafllayan ve birçok organ sistemi-
nin fizyolojisini de¤ifltirme özelli¤i olan ilaçlard>r. Geliflmesi
olas> etkiler sa¤l>kl> kiflilerce tolere edilebilirken, yandafl hasta-
l>¤> nedeniyle ilaç kullananlarda önemli ve geri dönüflü olma-
yan sorunlara yol açabilir (5-7).
Anestezi morbidite ve mortalitesi fleklinde tan>mlanan
anestezi riski, hastan>n fizik durumu, yandafl hastal>klar>, cer-
rahi giriflimin yeri, süresi, ekibin bilgi ve becerisi gibi birçok
faktöre ba¤l> oldu¤undan insidans>na iliflkin kesin veri olma-
makla birlikte anestezi nedenli ölümlerin 1/10.000 s>kl>¤>nda
görüldü¤ü bildirilmektedir (6,5).
Gerekti¤inde her hastaya riskleri anestezi doktorunca be-
lirlenerek anestezi uygulanmas> planlanabilir. Bu süreçte anes-
tezi doktoru, di¤er bilim dallar>yla da iflbirli¤i yaparak hastay>
ziyaret eder. Ziyaretin amac> afla¤>daki gibi s>ralanabilir
(5,6,8):
·
Hastan>n t>bbi durumunun saptanmas>
­
Öykü
­
Fizik inceleme
·
Anestezi plan>n>n belirlenmesi
·
Hasta ve yak>nlar>n>n bilgilendirilmesi
­
Onam al>nmas>
Tüm hastalar>n gereksinimlerini kapsayan standart bir
anestezi yaklafl>m> olmad>¤>ndan ziyarette elde edilen verilere
dayanarak `hastaya özgün' bir planlama yap>lmal>d>r, çünkü
uygun olmayan anestezi plan>, anestezi komplikasyonlar>n>n
en önemli nedenidir. Hastalar fizik durumlar>na göre baz> de-
¤erlendirme ya da puanlama sistemlerine göre s>n>fland>r>la-
bilir. Bu yöntemler planlamada yol göstericidir, en s>k kullan>-
256
*Dr. Nazife ÇOLAKO/LU'nun an>s>na...
23
BÖLÜM
Anestezi
*
Dr. Elif Baflgül