background image
711
B
ÖLÜM
28: E
L
K
IRIK VE
Ç
IKIKLARI
aret ve Belirtiler
Elin kirik veya çikiklari ile ilgili belirtiler ari, ilik, sertlik,
kuvvetsizlik, ekil bozukluu ve koordi nasyon bozukluudur.
Uyuukluk ve karincalanma yaralanmaya sinirin de elik et-
tiine (sinire dorudan yaralanma veya ilie ikincil bir etki
sonucu) iaret eder. aretlere hassasiyet, ilik, ekimoz, ekil
bozukluu, çitirti sesi ve instabilite dahildir. Yaralanan bölgeye
dorudan veya çevresine anestezi uygulayarak çou kez daha
iyi bir iskelet muayenesi yapilabilir. zole metakarpofalanje-
al eklem çikiklari ve metakarp kiriklari yaralanan bölge içine
dorudan anestezik enjekte edilerek tedavi edilebilir. Daha
distal yaralanmalar dijital blok ile kolayca uyuturulabilir. El
bileinden uygulanan median sinir, ulnar sinir ve radiyal ile
ulnar sinirlerin dorsal cilt dallarini içeren sinir bloklari ile ari
daha geni çapta giderilebilir. Anestezi uygulandiktan sonraki
süre yüzeyel yaralarin temizlii ve atelleme donanimlarinin
hazirlii için kullanilabilir. Tendonun seyrini, kirik ve ba
stabilitesini arisiz olarak deerlendirmek böylece mümkün
olur. Anestezi etkisindeki bir iskelet muayenesinin sonunda
yaralanma hizla düzeltilir ve atellenir.
Çou tedavi algoritmalarinda önemli bir faktör de ro-
tasyonel ekil bozukluunun varliidir. Muayene eden kii
deerlendirmek için uygun bir yöntem benimsemeli dir. Elin
kemikleri kisa tübüler yapilardir. Bir kemik kisminin rotas-
yon bozukluunu en iyi ekilde bir sonraki daha distal bir
parçanin dizilimi ifade eder. Bu dizilim, en iyi ilgili eklemin
90 derece fleksiyona alindiinda gösterilebilir. Tirnak yatai
dizilimini karilatirilmak rotasyon deerlendirmede yetersiz
bir yöntemdir. Dier özgün fizik muayene bulgulari kendine
has yaralanmalarla birlikte tartiilacaktir.
Elik Eden Yaralanmalar
Açik Yaralanmalar
Deri kolayca yaralanmaktadir ve açik kiriklar siktir. Açik ya-
ralar acil servislerde kurcalanmamalidir; bunu yapmak yüze-
yel bulaicilari derinlere iter ve nadiren yararli bilgiler salar.
Açik el kirikla rinda koruyucu antibiyotiklere olan gereksinim
tartimalidir. Geçmite standart olarak uygulanan Ancef çou
toplum kökenli enfeksiyon görüntüsüne hâkim olan metisili-
ne dirençli Stafilokokus aureus (MRSA) için artik uygun gö-
rülmemektedir. Klindamisin, vankomisin, Baktrim ve kino-
lonlar MRSA'ya kari kullanili etkenlerdir. Kirli yaralar için
aminoglikozidler ve toprak veya çiftlik ortamlari için penisi-
lin ilave edilir. Antibiyotik kullaniminin ilk 24 saatten sonra
devamini destekleyen net bir kanit yoktur. Bunun istisnasi, di
dorudan korteksi deldiinde tükürüün kansellöz yapi içine
ilemesi sonucu osteomiyelit potansiyelinin belirgin olduu
isirik yaralaridir. Tüm isirik yaralari için agresif ve erken cer-
rahi debridman gereklidir.
Distal falanks tirnak matriksine dorudan destek olur.
Dorsal korteksin hemen tamamen yer deitirmesi durumun-
da tirnak matriksinin bozulduu düünülmeli ve dorudan
onarim planlanmalidir. skelet hasari olan bölgelerin üzerin-
deki açik yaralarin rekonstrüksiyonu fleplerin uygulanmasini
gerektirir. Siklikla transpozisyon flepleri yeterlidir. Daha az
siklikla, pediküllü veya serbest flepler gerekebilir.
75,76
Elde ve
özellikle parmaklardaki en büyük zorluk hem ince hem es-
nek bir doku örtüsü salamaktir. Kismi kalinlikta cilt grefti
ile örtül mü fasiyal flep, dorudan inervasyonlu pürüzsüz cilt
flebine ihtiyaç duyulan volar pulpa hariç, bu özellikleri bir
arada salar (ekil 28-1).
Tendonlar
Ekleme yakin noktalara yapitii yerden ekstensör tendonla-
rin kapali kopma lari çikiklara elik edebilir. Balica örnekler
distal interfalangeal eklem (DF) yaralanmala rina elik eden
terminal tendon kopmalari ve proksimal interfalangeal eklem
yaralanmalarina elik eden santral slip kopmalaridir. Travma-
tize olmu bir elde ilk muayene, her bir potansiyel tendon yara-
lanmayi kayda alan bir taramayi içermelidir. Bunlarin diinda,
tendon hasari genellikle yalnizca yüksek enerjili ezilme meka-
nizmalari veya açik kombine yaralanmalariyla ortaya çikar.
Sinir ve Damarlar
Bu dokular, açik kombine yaralanmalarin diinda, elin basit
kirik ve çikiklarinin bir parçasi olarak nadiren yarala nir. Bü-
yük bir açik el yaralanmasinda genellikle belirgin bir hasarli
bölge mevcut tur. Uygun tedavi, hasarli bölge içinde kalan si-
nir ve damarlar dâhil cansiz dokularin çikarilmasini takiben
otolog greft veya komusundan nakli içerir.
Kombine Yaralanmalar
"Kombine" terimi, yukaridaki listede mevcut en az bir yumu-
ak doku yaralanmanin el kiriina elik ettiini iaret eder.
Bunlar, en önemlileri fleksör tendon, ekstensör tendon veya
her ikisi nin de yaralandii, siklikla yumuak doku unsurlari
ile olan açik yaralanmalardir. Bu kombine yaralanma biçimi
kiriin kendisinin tedavi stratejisini dorudan olumsuz olarak
etkilemektedir. zole yaralanma ile gelen çou kirik biçimi için
en iyi tedavi, cerrahi dii veya ince paslanmaz çelik Kirschner
telleri (K-telleri) kullanarak kapali redüksiyon ve internal tes-
pit iledir. Kirik bölgeye ula an açik bir yara, cerrahi giriimi
genellikle internal tespit ile birlikte (ARF) kendiliinden açik
redüksiyona deitirir. Komu tendonda tamir bölgesinin
varlii, hemen tendon kayma rehabilitasyonu programinda
güçlere kari koyabilecek yeterlilikte bir iskelet stabilitesini ge-
rekli kilar. Bu, siklikla rijit internal tespit kullanilmasi anlami-
na gelir (ekil 28-2). Sinirli bir çalimada eklem-içi kiriklarin
ARF'u sonrasi en kötü prognoza yol açan baimsiz deiken-
lerin parçalanma ve ilk açik yaralanma olduu belirlenmi-
tir.
154
Çok parçali falanks kirii ve elik eden yumuak doku
yaralanmadan oluan dier bir çalimada yalnizca 16 hastanin
6'sinda 180 dereceden daha fazla toplam aktif hareket (TAH)
elde edilmitir.
29
Bu bölümün devami elin izole kirik ve çikik-
larin tedavisinde en uygun yöntemleri açiklamaktadir. "Kom-
bine yaralanmalar" terimi, daha stabil tespit seçenekleri ile il-
gili olarak, bölüm boyunca kullanilan listelerde mevcut tedavi
tablolarindaki endikasyonlarin bir parçasi olarak bulunacaktir.
Masif El Travmasi
Masif el travmasinda tedavi için gerekli olan kapsamli planla-
ma kendi baina bir kitap gerekti rir ve bu bölümün kapsami
diindadir. Bu yaralanmalarda çounlukla karmaik kararlar
yumuak dokuya özenli stratejiler seçerek verilir (ekil 28-3).
Gerçek avülsiyon yaralanmalarinda ve açikta kalan kemik ve
tendon için örtü olarak serbest flepler veya pediküllü flepler
gereklidir.
75,76
Pediküllü flepler daha basittir ve daha hizlidir
ancak büyüklük ve eriim olarak sinirlidir, her büyüklük ve