EPDEMYOLOJ VE MORTALTE
dünyada ölüm ve sakatlia neden olan major nedendir.
ülke ile merkezlerdeki cerrahlar arasinda deiir. Bu durum
merkezler arasinda yaralanmanin taniminin doru yapila-
bilmesi ve morbidite ile mortalitenin tahmin edilebilmesine
yardimci olunabilmesi amaciyla standardize edilmi skorlama
sistemlerinin gelitirilmesini salamitir. Çoklu travma has-
talari birden fazla vücut kismi ve organin yaralandii ve bu
yaralanmalarin en az birinin hayati tehlike oluturduu ya-
ralanmali hasta alt grubudur. Bu travma yükünün kurbanin
anatomi ve fizyolojisi üzerine olan kümülatif ciddiyeti Yara-
lanma Ciddiyet Skoru'na (YCS) göre 16 veya 18 üzerinde ola-
rak bildirilir.
(YCS17) çoklu travmalar ile ardiik sistemik reaksiyonlarin
(en az 1 gün için sistemik infl amatuar yanit sendromu (SIRS))
bir sendromu olarak tanimlar". Bu sistemik infl amatuar yanit
direkt olarak yaralanmami uzak organ veya hayati sistemler-
de fonksiyon bozukluu veya yetmezlie neden olur.
lik Raporuna göre, Birleik Devletlerde 2002 ile 2006 arasinda
rapor edilen 1.485.098 vakanin %45,2'si minör yaralanmalar-
dan (YCS 9-15), %12,8'i ciddi yaralanmalardan (YCS 16-24)
ve %9,6'si çok ciddi yaralanmalardan (YCS>24) oluturmak-
tadir.
Künt travmalar tüm vakalarin %86,2'sini oluturmakta iken
penetran travmalar %11,1 ve yaniklar %1,7 vakayi olutur-
maktadir. Major tepe noktalari 16-24 ya grubunda motorlu
araç ve ateli silah ilikili yaralanmalar iken %35-44 ya gru-
bunda en sik neden motorlu araç yaralanmalaridir. Erkekler
travmaya daha meyillidir ve travma kurbanlarinin sadece
%35'i bayandir. Mortalite oranlari derlendiinde bayanlarin
%3,8'inde ölüm varken bu oran erkeklerde %4,8'dir. Deiik
yaralanma ciddiyet seviyeleri incelendiinde YCS'u 1-8 olan
hastalara mortalite orani %0,7 olarak bulunmutur. YCS'u
9-15 olan hastalarda %1,9, YCS 16-24 olanlarda %5,3 ve YCS'u
>24 olanlar için %29,3 olarak saptanmitir. Organ sistemle-
rinin yaralanmasina göre mortalite oranlari derlendiinde
abdominal ve torasik yaralanmasi olan hastalarin sirasiyla
%10,9 ve %10,1 ile en yüksek mortalite oranlari olduunu
göstermekte iken bunlari %8,4 ile pelvik ve %7,8 ile kafatasi ve
beyin yaralanmalari takip etmektedir. Tümü incelendiinde
motorlu araç kazalari en yüksek mortaliteye sahiptir ve ölüm-
lerin yaklaik %40'indan sorumludur.
rek artan aktif yali populasyonunda, bu tür hastalarin artmi
siklikla görülmesi beklenmektedir. Azalmi fizyolojik rezervi
olan, siklikla ciddi komorbiditeler ile ilikili yalilar özel ilgi
gerektirmektedir. Yaralanmanin dailimi ve yaralanma me-
kanizmasinin tipi yüksek osteoporoz insidansi olan popülas-
yonda farkli olma eilimindedir. Yali hastalar düük enerjili
lanmalarin daha kötü sonuçlari olabilir. Örnek olarak, genel
popülasyonda dümeler yaralanma ile ilikili ölümlerin %9-
11'ini olutururken, 65 ya üzeri insanlarda travmatik ölüm-
lerin %50'den fazlasini oluturur.
vermek için daha yava olduklarindan kazalara daha sik kati-
labilirler.
tolojilerin hastanin yaralanmalari ile birlikte tedavi edilmesi
gerekebilecei unutulmamalidir.
Bu ciddi yaralanmasi olan grup içinde, 438'i (%14) 65 ya üze-
rinde idi. Ciddi yaralanmali yali hastalarin tüm bavurulara
göre yüzdesi %1,8'dir. Yali gruptaki median ya 75 yil (65-100
yil arasinda) ve median YCS'u 25 (16-75 arasinda) idi. ekil
9-1 yali ve erikin ya grubundaki yaralanmalarin dailimla-
rini göstermektedir. Erikinlerin yalilara göre, daha fazla yüz,
boyun ve abdominal yaralanmaya ve daha ciddi (Kisatilmi
Yaralama Skoru (KYS) 3 veya yüksek) yüz,göüs ve abdomi-
nal yaralanmaya maruz kalmasina ramen, tüm yaralanma-
larin dailiminin benzer olduu görülebilir. Yali hastalar
daha ciddi (KYS 3 veya yüksek) di yaralanmalara ve ciddi
yaniklara maruz kalmaktadir. Yüksek enerjili yaralanmalar bu
yaralanmalarin büyük kismindan sorumluyken rölatif olarak
daha minör travmalar da yali hastalarda artan oranda önemli
hale gelmektedir. lk 24 saatte opere edilmi 65 ya üstü hasta-
larin %47'si nörocerrahi, %34'ü ekstremite veya spinal, %15'i
abdominal ve %7'i kardiotorasik giriimler geçirmilerdir. Bu
oranlar erikin grup hastalara uygulanan giriimlerle karila-
tirildiinda ciddi farkli deildir ve oranlar sirasi ile %50, %36,
%19 ve %12'dir. Yali hastalarda erikinlere göre mortalite
oranlari belirgin fazladir (%42'ye karin %20, p<0,0001). ekil
9-2 ya gruplarina göre hastane içi mortaliteyi göstermekte-
dir. Bu arti 40 yaindan daha küçük hastalarda %15 iken, 75
ya üzeri hasta grubunda neredeyse %50'lere varmaktadir. Ya
gruplari arasindaki farkla son 2 grupa kadar her noktada ista-
tistiksel olarak anlamlidir. 75-85 ya grubu ile >85 ya grubu
arasinda mortalite oranlari deerlendirildiinde fark saptan-
mitir (%48,2'ye kari %47,8, p:NS). ekil 9-3 her zaman peri-
yodu içinde ya gruplarina göre ölüm yüzdesini göstermekte-
dir. Hem erikin hem de yali hastalarda büyük çounluk ilk
2 saatte ölmektedir ve bunun üzerindeki zamanda ölüm orani
progresif olarak dümektedir. Ancak yali hastalarin büyük
orani için trend erikinlerle karilatirildiinda daha sonra
ölüm eklindedir. Bu fark sadece 27-72 saat ve 2-3 haft a grubu
arasinda (sirasiyla p<0,05 ve p<0,001) istatistiksel olarak an-
lamlidir. Ya, YCS ve Glaskow Koma Skalasi (GKS) Skoru ya-
li hastalarda mortaliteyi tahmin etmeye devam ederken, genç
erikinlerde etkili olan dier faktörler deildir (Tablo 9-1).
TASARIMLARININ PREVALANS VE
MORTALTE ORANLARINA ETKS
ölüme (16/100,000 populasyon/yil) ve 3,4 milyon ölümcül
olmaya yaralanmaya (1270/100,000 populasyon/yil) neden