background image
1753
B
ÖLÜM
52: P
ATELLA
K
IRIKLARI VE
E
KSTENSOR
M
EKANZMA
Y
ARALANMALARI
sizlii, azalmi kuadriseps gücü, rezidüel ari ve fonksiyonel
yeti kaybi oranlari rapor edilmitir.
40,45,65,89,130,137,157
1940'larda Haxton
54
ve dier bazi aratirmacilar tarafin-
dan yapilan laboratuar çalimalari patellanin kritik biyome-
kanik özelliklerini ortaya koymu ve ekstensör mekanizma
fonksiyonlarini en uygun hale getirmek üzere korunmasinin
önemini belirginletirmitir. Aseptik cerrahi ve kirik tespit
tekniklerindeki gelimeler ile bu yaralanmalarin tedavisine
yönelik alternatif metodlar üzerine dikkatler younlamitir.
Malgaigne 1843 yilinda griff e metallique adini verdii depla-
se patella kiriklarinda kirik parçalari birbirine yaklatirmaya
yarayan birbiri üzerinde kayan plaklar üzerine monte bir me-
tal pençe ekilli yapidan oluan tespit aracini yapmitir.
36,93
Glasgow Scotland'da Sir Hector Cameron 1877 yilinda parça-
lar arasi tel uygulamasi yaparak ilk açik redüksiyon internal
fiksasyon ameliyatini gerçekletirmitir.
28
Lister ve Trendelen-
berg
88
Almanya'da delik delerek ve tel kullanarak tespit ek-
linde benzer uygulamalar yapmilardir. Redüksiyon ve tespit
amaciyla çok sayida teknik ortaya konulmutur ancak stabil
tespit salamak güçtür.
39,56,57,145
Perkütan pinler, metal halka-
lar, kanguru tendon xenogreft leri, faysa bantlari ve vidalar
tespitte kullanilan materyallerdir.
39,56,57,145
Patella kiriklari tedavisindeki en büyük gelime 1950'lerde
Pauwel
106
tarafindan tarif edilen anterior gergi bandi teknii-
nin sunumu ile olmutur. Th
e Arbeitsgemeinschaft fur Oste-
osynthesefragen/Association for the Study of Internal Fixati-
on (AO/ASIF) müteakiben bu teknikte deiiklikler yapmi ve
patella kiriklarinda erken eklem açiklii ve rehabilitasyon im-
kani salayan bir teknik olarak desteklemilerdir.
106
Weber ve
arkadalari
156
transvers patella kiriklarinda modifiye anterior
gergi bandi ve retinacular tamir teknii ile serklaj veya parça-
lar arasi tel uygulama tekniklerini karilatirmi ve modifiye
anterior gergi bandi ve retinacular tamir tekniinde çok daha
iyi biyomekanik gerilim elde edildiini ortaya koymutur.
Sonrasinda çok sayida klinik seride gergi bandi ile yüksek ba-
ari oranlari elde edildii dorulanmitir.
20,21,61,152
Günümüzde
deplase patella kiriklarinda u üç cerrahi müdahale teknii
siklikla kullanilmaktadir:
·
Gergi bandi teknii kullanilarak yapilan açik redüksiyon
ve internal fiksasyon
·
Parsiyel patellektomi
·
Total patellektomi
Her tekniin endikasyonlari bireyselletirilmitir ve kirik ek-
li, hastanin aktivite düzeyi ve fonksiyonel beklentilere bali-
dir. Uygun hasta seçimi ve uygulama ile her müdahale sonra-
si iyiden mükemmele kadar deien sonuçlar elde edilebilir.
Seçilen teknie bali olmaksizin cerrahi tedavinin amaçlari
unlar olmalidir.
·
Patella eklem yüzeyinin yeniden oluturulmasi
·
Patellanin maksimum derecede korunmasi
·
Ekstensör mekanizma fonksiyonel bütünlüünün ve gü-
cünün korunmasi
YARALANMA MEKANZMASI
Patella kiriklari iskelet sistemi kiriklarinin yaklaik %1'ini
oluturur ve direk, indirek ve kombine yaralanma mekaniz-
malari ile oluabilir. Dizin ön kisminda yerleik olmasi ve
üzerinde az yumuak doku destei olmasi nedeniyle patella
direk çarpmalar ile yaralanmalara açiktir. Direk yaralanma-
lar otururken veya ayaktayken düme gibi düük enerjili veya
araç içi trafik kazalarinda torpido yaralanmasi olarakta bili-
nen yüksek enerjili yaralanma eklinde olabilir. Çok parçali
kiriklar siklikla yüksek enerjili yaralanmalara bali oluur.
Bu vakalarda ayni taraf ekstremitenin kalça çikii, proksimal
femur kirii veya diz eklemini kapsayan kiriklar gibi ilikili
yaralanmalar açisinda deerlendirilmesi önemlidir.
Ekstansör mekanizma kaynakli büyük kuvvetlere bali in-
direk yaralanmalar meydana gelebilir ve bu tipik olarak diz
fl eksiyondayken kuadrisepsin güçlü kontraksiyonu neticesin-
de oluur. Güçlü kuadriseps kontraksiyonu ile oluan belirgin
kuvvet patellayi kirar ve ekstansör mekanizma retinakulumu-
nu yirtacak ekilde ilerleyebilir. Sonuç olarak direk yaralan-
malar ile karilatirildiklarinda daha fazla oranda retinakular
yaralanmaya neden olurlar ve pek çok vakada aktif diz eks-
tansiyonu bozulur. Kirik deplasman miktari genel olarak gizli
kalmi komu yumuak doku hasarinin belirtecidir. Transvers
kirik ekli indirek yaralanma mekanizmasi ile ilikili iken ki-
rik eklinin sadece yaralanma mekanizma ile ilikili olmadii
ve hasta yai, kemik kalitesi ve diz eklemi fl eksiyon derecesi
gibi pek çok ayri faktörlere bali olduu açiktir. Gerçekte ise
patella kiriklari direk ve indirek kuvvetlerin birlikte etkileri ile
oluur. Direk patlama, kuadriseps kontraksiyonu ve sekonder
eklem parçalanmasinin toplami eklindedir.
Patella kiriklarinin çounluu ekstansör mekanizma kay-
nakli çok büyük kuvvetler neticesinde ortaya çikan transvers
kirik ekline sahiptir. Bu kiriklar patella gövdesinde, apeksin-
de veya distal kutbunda meydana gelebilir. Küçük proksimal
veya distal avulsiyon kiriklari göz ardi edilmemelidir çünkü
bunlar siklikla kuadriseps kasinda veya patella tendonunda
olumu belirgin yumuak doku yaralanmalari ile ilikilidir.
Vertikal kiriklar tipik olarak kismi fl eksiyondaki dize direk
çarpmanin neticesinde oluur ve retinakulum ve ekstansör
mekanizma hasar görmemi ise nondeplasedir. Çok parçali
yildiz ekil kiriklar tipik olarak femur kondillerine direk gelen
kuvvetler ile oluur ve femur ile patella kikirdak eklem yüzey-
lerinde belirgin hasar ile ilikili olabilir.
HKAYE VE FZK MUAYENE
Hastanin patella üzerine direk çarpma, yüksekten düme veya
kismi fl eksiyondaki diz üzerine düme esnasindaki güçlü ku-
adriseps kontraksiyonu hikayesi bulunur. Yaralanma meka-
nizmasi ile kiriin elemesi cerrahin kirik eklini ve yumuak
doku hasarinin derecesini anlamasina yardimci olur. Anterior
diz arisi, ilik ve yürümede güçlük siktir ve ekstensör meka-
nizma hasarini gösterir. Yüksek enerjili yaralanmalarda ili-
kili alt veya üst ekstremite yaralanmalari konusunda uyanik
olmalidir.
Fizik muayenede deplase patella kiriklari akut hemart-
roz ve kirik parçalar arasinda hassas arili palpe edilebilen
bir boluk ile kendini gösterir. Palpe edilebilen kemik bolu-
a ramen büyük bir efüzyonun olmamasi retinakular yirtik
üzerine dikkatleri younlatirmalidir. Hastadan bacaini düz
olarak kaldirmasi veya kismi fl eksiyondaki dizini yerçekimine
kari ekstansiyona getirmesi istenerek ekstansör mekanizma