background image
1525
B
ÖLÜM
46: K
ALÇA
Ç
IKIKLARI VE
F
EMUR
B
AI
K
IRIKLARI
nizmalari arasinda dümeler, yayalarin tait çarpmasina ma-
ruz kalmasi, endüstriyel kazalar ve spor yaralanmalari vardir.
41,49,112,120,162,167,170
Kirikli çikik veya sadece çikik durumlarinda çikiin yönü-
nü etkileyen faktörler kalçanin pozisyonu, etki eden kuvvetin
vektörü ve bireyin anatomisidir. (Tablo 46-1)
21,28,34,39,42,43,44,94,95,
124,128,162,179.
Arkaya çikiklar öne çikiklarin neredeyse dokuz ka-
tidir.
11,32,170,193
Arkaya çikik olumasi için tipik bir mekanizma
da olgunun dizi, diz ve kalça fl eksiyondayken ön panele çar-
par. Femur boyunca uzunlamasina bir kuvvet uygulandiinda,
kalça ne kadar fazla fl eksiyon ve adduksüyonda ise , oluacak
çikiin tam olacai Letournel tarafindan vektör analizi kul-
lanilarak açiklanmitir (ekil 46-1).
94,95
Daha az adduksüyon
ve iç rotasyon kirikli çikia neden olur, bu durumda femur
bai arka duvara vuracaindan asetabulum arka duvar kirii
yada femur bainda yirtilmaya neden olur. Yirtilma yaralan-
masi Pipkin tarafindan açiklanmi bir tipte yaralanmadir ve
bu durumda femur bainin bir parçasi asetabulumda kalir ve
salam kisim arkaya çikar.
Bain, vurma anindaki pozisyonunun yaralanmanin ti-
pinde büyük rolü olduu kavrami Upadhay ve arkadaslari
179
tarafindan desteklenmitir. Bu çalimada çikikli ve kirikli
çikikli olgularda femoral anteversiyon incelenmitir. Kirik-
li çikik olgularinda normal popülasyona göre daha az kalça
anteversiyonu ve retroversiyonu sadece çikikli olgulara göre
ise çok daha az kalça anteversiyonu gözlemlenmitir. Azalan
anteversiyon, içe dönme gibi, bai daha arka pozisyona getirir,
her iki durumda sadece çikik oluturur. Bunun tersi olarakta
daha büyük anteversiyon ve daha az içe dönme kirikli çikia
neden olur.
Daha az görülen öne çikiklar hiperabdüksiyon ve ekstan-
siyon sonucudur.
40,128
Bu mekanizma frene basilan yaralan-
malarda görülür, olgu bu durumda rahat bir pozisyondadir
ve vuru aninda bacaklar fl eksiyonda, abduksüyonda ve dia
dönük durumdadir. Ayni mekanizma bacaklarin siki sik hi-
perabdüksüyonda oldugu motorsiklet kazalarinda da görülür.
Kadavra kullanilarak yaptiklari çaimada Prinyle ve Edward
128 hiperabdüksiyon ve di rotasyonla öne kalça çikiini olu-
turmulardir. Kalça fl eksiyonunun derecesi öne çikiin tipini
belirler, ekstansiyon superior pubik çikia yol açarken fl eksi-
yon sonucunda inferior obturatuar çikii meydana gelir.
Hem çikiklarin hem de femur bai kiriklarinin nedeni ola-
rak spora gösterilmektedir. Moorman ve arkadalari
112
sekiz
Amerikan futbolcusu üzerinde çalimilardir. Bu oyuncular
esas olarak kalça adduksiyondayken diz üzerine düme son-
rasi kalçanin arkaya subluksasyonuna maruz kalmilardi. Bu
durumun MRI bulgularinin karakteristik triadi. Küçük arka
duvar kirii, iliofemoral ba yirtii, hemartroz olarak gözlen-
mi ve tanisal olduu ifade edilmitir.
112
Ciddi AVN ve kalça
artroplastisi gerektiren duruma sahip sekiz oyuncunun iki-
sine geni hemartroz için aspirasyon önerildi. Matsumata ve
arkadalari 106 kayak ve snowboard yaralanmalarindan olu-
an geni bir deneyimi aratirdilar. Snowboard sonucu oluan
çikik siklii kayak sonucu oluanin be katiydi (0. 45 vs 0.
09/109000). Ek olarak snowboard yaralanmalari daha sik ola-
rak arkaya çikiklar idi ve %30'nda femur bai kiriklari vardi.
Femur bainda yorgunluk kiriklari oluabilir, bunlarin
mekanizmasi yüksek enerjili travmalardan daha az belirgin-
dir. Bunlar osteopenili hastalarda meydana gelir ama yeni bir
egzersiz programi uygulamaya balayan hastalarda da görü-
lebilir.
16,26,93,138,155,166,185
Bu kiriklar subkondral çökme veya ye-
tersizlik kiriklari olarak adlandirilirlar, ancak femur bainda
ciddi bir yaralanmayi gösterirler. Song ve ark.
155
ve Visyri ve
ark.
185
askerlerin 17'sinde yetersizlik kiriini tespit etmilerdir.
Çou MRG ile tehis edilmitir. Ama bazilarindaki kollaps di-
rek grafide görülebilir. 17 vakadan 14'ü iyi sonuçlanmi ama 2
tanesine kalça artroplastisi uygulanmitir.
Son olarak, femur bai kirii olan ve olmayan, bilateral
kalça çikii olgulari rapor edilmi. Ayni zamanda femur bo-
yun kirii ile birlikte olan ve olmayan femur bai olgularida
rapor edilmitir.
4,35,70,80,104,137,154,174
EKL 46-1
Aksiyel yüklenme sirasinda kalça-
nin pozisyonu yaralanamanin tipini belirler.Ar-
tan fleksiyon,adduksiyon ve iç rotasyon sadece
çikia yol açarken, her birinin daha az dereceli
olmasi kirikli çikia yol açar (Letournel E,Judet
R, Fractures of the Acetabulum 2nd ed. New
York:Spriger­Verlag 1993 izniyle uyarlanami-
tir).
TABLO 46-1
Kalça Yönüne Karin Yaralanma
ekli
Fleksiyon, adduksiyon, içe dönme
Sadece arkaya çikik
Parçali fleksiyon, daha az adduksiyon,
Arka kirik çikik
içe dönme
Hiperabduksüyon ve ekstansiyon
Öne çikik
ER, kalçanin di rotasyonu; IR, kalçanin iç rotasyonu
Fleksiyon, IR
+ addüksiyon
= Sadece dislokasyon
Daha az fl eksiyon
IR ve addüksiyon
= Kirik dislokayonu