background image
364
G
ENEL
K
URALLAR:
T
EDAV
P
RENSPLER
malidir. Hayati yaralanmalarin öncelikli olduu çoklu-travma
hastalarinda açik yara islak gaz ve seyreltilmi antiobiotikli
solusyonlar (Betadin veya Klorheksidin) ile sarilip kemik ve
yumuak dokularin daha fazla zarar görmesi önlenmelidir.
YARALANMANIN SINIFLANMASI
Açik Kiriklarin Sinifl anmasi
Açik kas-iskelet sistemi yaralanmasini sinifl ayan birçok ça-
lima yara defektinin büyüklüü, yumuak dokunun ezilme
derecesini ve kirik tipini dikkate alan Cauchoix ve arkadala-
rini takip etmilerdir.
59
Rittman ve ark. yaralanma iddetini 3
gruba ayirmi ve yaradaki nekrotik ve kontamine materyale
ek olarak nörovasküler yaralanma derecesine odaklanmilar-
dir.
328,329
1976 yilinda Gustilo günümüzde halen kullanilan ve bazi
yazarlar tarafindan modifiye edilen sinifl amayi tanimlami-
tir.
154-157,159,160
Gustilo ve Anderson klasik yazilarinda 3 grup-
lu bir sinifl ama tasarlamilardir: Tip-1 açik kiriklar 1cm'den
daha ufak temiz yara içerirler; tip-2 kiriklar 1 cm'den daha
büyük ancak airi yumuak doku yaralanmasi bulunmayan
kiriklari; tip-3 kiriklar ise ciddi yumuak doku laserasyonu
bulunan, segmental veya çok parçali kiriklar ile yüksek ener-
jili yaralanmalari temsil ederler.
156,157
1982 yilinda Gustilo ve
Mendoza gözden geçirdikleri 1400 açik kirik sonrasinda so-
nucu etkileyen be faktör olduunu bildirmilerdir. Bu faktör-
ler; yumuak doku yaralanma derecesi, debridmanin yeterlili-
i, uygun antibiotik kullanimi, kirik tespiti, ve yumuak doku
örtümüdür.
154
1984 yilinda Gustilo ve ark. Tip-3 grubunu yu-
muak doku yaralanmasina göre alt gruplara ayirmitir. Tip-
3A yaralanmalar kemii örtebilen ancak geni yumuak doku
yaralanmalarini veya fl eplerini temsil eder. Bu grup yumuak
doku yaralanmasindan baimsiz olarak ciddi derecede parça-
li kiriklari içerir. Tip-3B kiriklari airi yumuak doku kaybi
ve devaskülarize kemik ve airi kontaminasyonu tanimlamak
için kullanilir. Tip-3C kiriklar ise arteriyel yaralanmanin elik
ettii kiriklar için kullanilmitir (Tablo 14-1).
Kapali Kiriklara Elik Eden Yumuak Doku
Yaralanmalari
Yumuak doku yaralanmalari laserasyon, abrazyon, kontüz-
yon, eldiven tarzi ve yanik eklinde olabilir. Buna ilaveten
yumuak doku yaralanmalari bariz bir cilt laserasyonu olma-
dan ancak açik kiriklarida görülenden daha yaygin ekilde
geliebilir.
389-391
Cilt kontüzyonlari, derin abrazyonlar, yaniklar
veya dermal tabakanin cilt alti dokusunda bariz bir ekilde
ayrildii yaralanmalar Tscherne tarafindan sinifl andirilmitir
(Tablo 14-2). Her ne kadar onaylanmami olsa da bu sinifl ama
sistemi kapali kiriklara elik eden yumuak doku yaralanma-
larinin farkindaliinin önemini arttirmitir.
Yaralanma mekanizmasi yumuak doku yaralanmasinin
ciddiyeti açisindan ip uçlari verebilir. Delici travmalar lokal ve
çevreleyen dokularda ani yaralanmaya neden olur ve debrid-
man delici yaralanmanin çevresi ile sinirlandirilabilir. Trafik
kazalari ve dümeler sonrasi siklikla geliebilen künt travma-
lar, kontüzyonla beraber seyreden nörovasküler yaralanma-
lara, devaskülarizasyona, ve nekroza neden olabilir. Dairesel
veya basinçli yaralanmalarin prognozu yaralanan yumuak
doku miktari nedeni ile kötüdür. Kiria neden olan elektirik
çarpmalari ilk bakita zararsiz görünse de altta ciddi yumuak
doku yaralanmasi yatabilir.
Yara yilemesi
Yumuak dokunun yaralanmasinin doasini tam anlamak
için cerrahin yara iyilemesini bilmesi gereklidir. Cerrahi ya-
ralar birkaç basamakta iyileir. Yara iyileirken; koagülasyon,
infl amasyon, matriks sentezi ve depozisyon, anjiogenezis,
fibroplazi, epitelizasyon, kontraksiyon ve yeniden yapilanma
safh alarindan geçer. Bu safh alar üç ana bölümde incelenebilir:
infl amasyon, fibroplazi ve maturasyon. Bu safh alarin aksama-
si yara iyilemesinde komplikasyonlara neden olur.
201
nfl amatuar faz debris ve cansiz dokularin temizlendii
hücresel cevabi içerir. nfl amatuar mediator ve vazoaktif mad-
delere cevap olarak damar geçirgenlii ve lökosit infiltrasyo-
nu artar. nfl ammatuar hücreler yarayi zararli hücrelerden ve
cansiz dokulardan temizler. lk 24-48 saatte fibroblastlardan
salinan fibronektin ve hyalüronat daha fazla fibroblast göçü
için iskelet oluturur.
118,368
Fibroblast proliferasyon fazi ilk 2-3 günde yüksek mik-
tarda fibroblastin yaraya göçü ile balar. Yara iyilemesi için
yüksek miktarda glikozaminoglikan kollajene ihtiyaç duyulur.
Kollajen seviyeleri yaranin gerim kuvvetine paralel olarak 3
haft a boyunca artar. Üçüncü haft a sonunda yikim hizi de-
pozisyona hizina eitlenir. Anjiogenezis infl amasyon fazinin
TABLO 14-1
Gustilo ve Anderson'un Tibia Açik
Kiriklari Siniflandirilmasi
156-158
Tip I
1 cm'den ufak temiz yara
Tip II
Airi yumuak doku hasari bulunmayan 1cm'den
geni yara
Tip IIIA
Yeterli yumuak doku örtümü salayabilecek geni
yumuak doku yaralanmalari
Tip IIIB
Yaygin kontaminasyon ve devaskülarize kemik ile
birlikteki
yaralanmalar
Tip IIIC
Arteriyel yaralanmalarin elik ettii kiriklar
TABLO 14-2
Kapali Kiriklarla Birlikte Görülen
Yumuak Doku Yaralanmalari
Tscherne ve ark.
389-391
0. Derece
Minimal yumuak doku yaralanmasi, indirekt
yaralanma
1. Derece
Yüzeyel abrazyon/kontüzyon altinda yatan
yumuak doku yaralanmasi
2. Derece
Direkt yaralanma, yaygin yumuak doku
yaralanmasi
3. Derece
Cilt alti kas dokularin harabiyetine neden olan
eldiven
tarzi yaralanma