![]() lememitir. Kurtarmayi kestirecek skorlama sistemleri faydali olabilirken spesifik amputasyon eiinin tespitine yönelik yo- unlama dikkat çekicidir. Skorlama sistemleri bir döküman- tasyon araci gibi ve cerrahlar arasinda iletiime izin verecek araç olarak kullanilabilir. Çou olguda, hastanin detayli de- erlendirmesine imkan taniyacak, hastayi potansiyel cerrahi prosedürler hakkinda bilgilendirecek ve hastayi kurtarma ya da amputasyon kararina itecek öncelikli kurtarici giriimle- re ilk aamada balanmalidir. iddetli uzuv yaralanmasina maruz kalip kurtarici ilemler uygulanan hastalar siklikla yeniden hastaneye yatirilsalar da amputasyon, uzuv kurtar- ma ile karilatirilip `Hastalik Etki Profili' ile ölçüldüünde 2 ve 7 yillik sonuçlarin benzer olduu gösterilmitir. camalari, kurtarici ilem uygulananlara göre 3 kat daha fazla olduu tahmin edilmektedir. KLNK DEERLENDRMES lendirmesi, ayrintili hikaye ve `Amerikan cerrahlari koleji ileri travma hayat destek ABC algoritmi' kullanilarak tam fizik mu- ayene ile balar. Birincil müdahale ve yaralanma aratirmasi tamamlandiktan sonra özellikle entübe ve/veya donuk hasta- larda her 4-6 saatte bir ikincil deerlendirme yapilmalidir. Ek bilgilenme yaralanma mekanizmasinin ilk kabul edenlerden sorgulanmasi, kurtarma için gerekli zaman, elemanlara maru- ziyet, olaydaki kan kaybi miktari, potansiyel yara kontaminas- yon derecesi, canlandirma uygulamalari ve olay yeri ile hasta- ne arasinda geçen süreden elde edilebilir. Bu bilgilenme cer- raha karar verirken detayli klinik deerlendirme salar. Hasta deerlendirilip, hayati tehdit eden yaralanmalar tespit edilip, canlandirma balandiktan sonra uzuv muayenesine younla- ilabilir. Ekstremite tüm olarak incelenmeli, görünümü ile her hangi açik yaralarin varlii aratirilmalidir. Kapali yumuak doku yaralanmalari iddetli olabilir ve Tscherne sinifl amasi si ile kiriklarla ilikili açik yaralar sinifl andirilmalidir. sonra dökümante edilmelidir. Kirikli çikiklar redükte edilme- li ve anatomik pozisyonda uygun tespitte tutulmalidir. Eks- tremite müdahalesinden önce ve sonra mümkün olduunca motor ve duyu muayene ayrintili ekilde dökümante edilme- lidir. Nabiz hissedilemiyorsa tüm ekstremitenin basit Dopler muayenesi yapilmalidir. Tam Dopler muayene yaralanmanin asil merkezinden uzakta olan ve uzvun dolaimini etkileyip canliliini tehdit eden gizli yaralanmalari ortaya çikarabilir. Azalmi ya da hissedilemeyen distal nabiz durumunda ayak bilei-brakial indeks (ABI) deerlendirilmelidir. Tereddüt varsa baldira tansiyon manonu sarilabilir. Duyulabilir Dopler nabzi alinamayincaya dek manon iirilir. Daha sonra man- on basinci yavaça azaltilir ve nabiz duyulduunda ki sistolik kan basinci not edilir. Ayni ilem üst ekstremiteye uygulanir ve alt ve üst ekstremite basinçlari oranlanir. Bu oran vaskü- ler yaralanma yoksa 0.9 ya da daha yüksek olmalidir. 0.9'dan aratirma (örn. anjiografi) ya da müdahale gerektirebilir. Bu basit testin diz çikii ve yüksek enerjili tibia plato kiriklarin- da deerli olduu gösterilmitir. Anjiografi arteriel yaralanmanin kesin yerinin tespiti için sak- lanmali ve intralüminal stentleme gibi potansiyel giriimlere yön vermelidir. Eer spesifik yaralanma tanisi konursa uzuv canliliini korumak için damar tamiri uygulanmalidir. Kirik ya da ba yaralanmasi nedeniyle uzuv instabil ise damar tami- ri sirasinda geçici stabilite salamak, uzvun uzunluk ve dizi- limini salamak için hizlica basit tek planli eksternal fiksatör uygulanabilir. hastalarda detayli fizik muayene zorunludur. Bu hastalarda ilerleyici yumuak doku nekrozu ve enfeksiyon bulunabilir (ekil 13-1). Yaralar potansiyel yüzeyel ve/veya derin enfek- siyonunun yayginliini deerlendirmek için gözlenmelidir ki bu amputasyonun son seviyesini belirleyebilir. Ayrica giri- imsel olmayan vasküler deerlendirme yapilmalidir. 0.45 ten daha düük ABI distal iyilemenin yeterli olmayacainin ia- retidir. mitir. Dier yararli testler arteriel sistemin dupleks Dopler muayenesi ve transkutanöz oksijen gerimi (TkP temi ile tedavi edilmi çoklu metatarsal kiriklara maruz kalmitir. Ayak nabizlari hissedilir durumda ve yaralar kapali olduu halde yumuak doku örtüsü canli kalamadi ve transtibial amputasyon uygulandi. |