ve doktorun dikkatinden kaçabilir.
acil çalianlarindan veya olayin taniklarindan alinabilir. Hika-
ye, yaralanma mekanizmasini, bavuruya kadar geçen süreyi,
birlikte görülen yaralanmalari ve kaza yerinin belirlenmesini
içerir. Yaralanma mekanizmasi hikayenin önemli bir kismi-
dir ve kirik yeri, kirik tipi ve yumuak doku yaralanmalarinin
tahminine olanak salar. Bavuruya kadar geçen süre uyluk
içerisine olan muhtemel kan kaybi miktari, hastanin genel du-
rumu, özellikle uzun bir kurtarma sonrasinda görülen geni
yumuak doku yaralanmasi hakkinda deerli bilgiler verir.
Kaza yeri açik kirikli hastalarda olasi mikroorganizmalar ve
hastaya etki eden olasi ortam sicaklii hakkinda bilgiler ve-
rir. Elik eden medikal morbiditeler de hikayenin önemli bir
bölümüdür. Her ne kadar bu son bilgi femur kirii tanisi için
çok önemli olmasa da, hastanin tedavi zamaninin belirlenme-
si, fiksasyon metodunun belirlenmesi ve ayrintili deerlendir-
meler için gereklidir.
olan bölge ile sinirlandirilmamalidir. Hastanin ilk muaye-
nesinde ileri travma yaam destek protokolleri izlenmelidir.
Ortopedik muayene inspeksiyon ve tüm ekstremitelerin, pel-
visin ve vertebralarin palpasyonunu içermelidir. nspeksiyon
ekstremitelerde açik yaralarin siyrilma yaralanmalarinin, eki-
mozlarin ve abrazyonlarin deerlendirilmesine yönelik yapi-
lir. Ayni taraf diz ve kalça, baka kiriklar ve ba yaralanmalari
açisindan muayene edilmelidir. Dikkatli bir diz eklemi çevresi
ba ve yumuak doku muayenesi her ne kadar genel anestezi
sirasinda daha doru sonuçlar verse de yapilmasi arttir. Fe-
mur kiriklarinda e zamanli ayni taraf diz eklemi balari ve
meniskal yirtiklar arasindaki iliki iyi bilinmektedir.
sinda anestezi altinda muayene etmi ve artroskopi ile deer-
lendirmitir. Ba laksisitesi %49 hastada, medial menisküs
yirtii %26 hastada, lateral menisküs yirtii %28 hastada sap-
tanmitir. Burada menisküs yirtii ile ba laksisitesi arasinda
bir iliki olmadii görülmektedir.
kopik olarak deerlendirmitir.
ben yapilan artroskopik muayenede %48 parsiyel, %5 total ön
çapraz ba yirtii ve %5 parsiyel, %2,5 total arka çapraz ba
yirtii ve %20 lateral, %12 medial menisküs yirtii belirlen-
mitir. Toplamda hastalarin %55'inde pozitif artroskopi bul-
gulari saptanmitir. Artroskopi ve fizik muayene sonucunda
belirlenen elik eden bu ba yaralanmalarinin tedavisine yö-
nelik oluturulmu güncel bir protokol yoktur. Büyük oranda
cerrahi tamir veya rekonstrüksiyona balangiçta gerek du-
yulmamaktadir. Genel olarak sik görülen bu ba yaralanma-
larina yaklaim femur cisim kirii olmayan ba yaralanmali
hastalara yaklaimla ayni olmalidir. Elik eden diz çikiklari
sik olmasa da geliigüzel yapilan diz muayenesi veya belirgin
yeneler damarsal yaralanmalar nedeniyle ekstremiteyi tehdit
edebilir. Ekstremitenin damarsal durumu distal nabizlarin
palpasyonu veya doppler muayenesi ile belirlenebilir. Kari
ekstremiteyle olan herhangi bir farklilik ileri deerlendirme
gerektirir. Ekstremitelere traksiyon uygulanmasi ve daha ana-
tomik bir düzeltme vasküler durumu düzeltebilir. Genileyen
bir hematom, ekimoz veya belirgin bir kanama odai ilgili
damar hasarini gösterebilir. Ayni zamanda tamamen normal
olan nabizlar muhtemel bir damar hasarini tamamen ekarte
ettirmez. Kluger ve arkadalarinin
akut damar yaralanmasi saptanmi. Anjiyografi ile damar
hasari kanitlanmi bu hastalarin küçük bir kesiminde nor-
mal periferik nabizlar alinmi. Bu durum bu hastalarda de-
vamli ve tekrarlayan deerlendirmeler yapilmasi gerekliliin
göstermektedir. DiChristina ve arkadalarinin çalimasinda
arteryal hasarin %15 oraninda segmental olduu gösterilmi.
Ayak bilei brakial indeksinin çeitli künt alt ekstremite trav-
malarina bali damar yaralanmalarinin tanisinda duyarli bir
test olduu gösterilmitir. Bu test ayni zamanda fizik mua-
yeneyi de destekleyen basit ve objektif bir testtir. Ayak bilei
brakial indeksinin (yaralanan alt ekstremite doppler sistolik
basincinin etkilenmemi kol doppler sistolik basincina orani)
0,90'dan küçük bir deer bulunmasi alt ekstremitede majör
arteryal yaralanma tanisi için yüksek duyarlilik ve özgünlük
gösterdii belirtilmitir.
sonrasinda femur ve obturator sinir hasari nadir görülse de
siyatik sinir yaralanmasi görülebilir. Bu nedenle tibialis ve pe-
roneal sinir dallarinin motor fonksiyonlarinin kesin deerlen-
dirilmesinin dökümante edilmesi gereklidir.
dahi üpheyle yaklailmali ve ya veya kan drenaji olmasi
durumunda aksi ispatlanana kadar açik kirik olarak kabul
edilmelidir. Her ne kadar lateral ve anterolateral açik yaralar
daha sik görülse de medial ve posterior açik yaralar nadir de-
ildir ve damarsal ve nörolojik yaralanma açisindan endie
yaratir. Açik yaralar nazikçe irrige edilmelidir ve büyük debris
ve yabanci materyaller uzaklatirilmalidir. Kontaminasyonu
önlemek için steril örtüler uygulanmali ve tekrarlayan mua-
yenelerden kaçinilmalidir. Eer mümkünse diariya uzanan
kemik uçlari daha fazla yaralanmalari, kontaminasyonu ve
basinca bali cilt ve kas nekrozunu önlemek amaciyla redükte
edilmelidir. Rahatlama ve hemostaz da bu yolla salanabilir.
Delici yaralanmalarda giri ve çiki noktalari belirlenmelidir
ve grafi çekimi öncesinde bu bölgeler radyoopak maddeler ile
iaretlenebilir. Bu ekilde ameliyat sirasinda yabanci madde-
lerin, debrisin ve delici yaralanmaya neden olan maddelerin
bulunmasi kolaylaabilir.
durumuna etkisi vardir. Licurence ve arkadalarinin 53 izo-