background image
1562
A
LT
E
KSTREMTE
irksal farkliliklar vardir. Siyahi irklarda sik görülmezken,
233
daha sik görülen beyaz irkta ise kadinlarda erkeklere göre
daha yaygindir.
197
Günümüzde bu kiriklar en sik Avrupa ve
Kuzey Amerika'da yaayan beyaz irk topluluklarinda görül-
mektedir.
127
nsidans yala beraber katlanarak artmaktadir.
72
ki yil içinde ikinci kez kalça kirii gelime riski kadinlarda
%10, erkeklerde %5'e yaklamaktadir.
16,41
kinci bir kalça kirii
geçiren hastalarin %70'inden fazlasinda ayni tip kalça kirii
görülmektedir.
86
Epidemiyolojik çalimalar, artmi kalça kiri-
i gelime riski ile ilikili birçok risk faktörü ortaya koymu-
tur. Bunlar arasinda, dier faktörlerle beraber, düük Vücut
Kitle Endeksi (18,5'ten düük), güne iiina az maruz kalma,
düük aktivite, sigara kullanimi, osteoporotik kirik geçirme
öyküsü, annenin kalça kirii geçirme öyküsü ve kortikostero-
id kullanimi sayilabilir.
58,122,126,209,210
Geçmite, tüm dünyada bu kiriklarin insidansinin 2050'ye
kadar artacai tahmin edilirdi. Avrupa'dan yayinlanan son
epidemiyolojik çalimalarda, osteoporotik kirik insidansinin
plato çizmi olabilecei rapor edilmitir
41,197
ve hatta insidan-
sin azaldiini bildiren kanitlar bulunmaktadir.
41,128
Bir çali-
ma, kalça kiriklari insidansinin ve mutlak sayisinin düecei-
ni öngörmütür. nsidanstaki bu deiikliklerin koruyucu ön-
lemlere veya dier tedavi modalitelerine ikincil olup olmadii
ise kesin deildir.
Kalça kiriklari için risk faktörleri, yalilarda düme riskini
artiranlar ve kemik kitlesinde deiiklie sebep olanlar eklin-
de ikiye ayrilabilir. Kemik kitlesinde azalma ile balantili risk
faktörleri daha önce belirtildi. Kalça kiriklari ile osteoporoz
kaynakli kemik kitlesinde azalma arasinda net bir balanti
vardir ve femur boyun kirikli hastalarin %84'ünde bulunmak-
tadir. Kalça kemik kitlesinin bir standart sapma kadar azalma-
si, kalça kirik riskini iki katina çikarmaktadir.
56
Çou hastada
kemik kitlesindeki azalmadan osteoporoz sorumludur. Oste-
omalazi ve renal osteodistrofi gibi dier metabolik hastaliklar
da femur boynunu kiria daha fazla hassas hâle getirir ancak
bu durumlar daha nadirdir.
39
leri ya gruplarinda düme risk
faktörlerinin artmi prevalansi nedeniyle, yala beraber dü-
me riski de artar. Bu risk faktöleri arasinda kas güçsüzlüü,
yürüyü veya denge bozukluu, nörolojik hastaliklar, görme
bozukluklari, sedatif veya kardiyovasküler yan etkisi olan ilaç-
lar sayilabilir.
60,102
Dümenin yönü de önemlidir. Daha zinde
olan yalilar, öne doru düme eiliminde olduklarindan, dis-
tal radius kiriklari ve dier üst ekstremite kiriklarina maruz
kalirlar. Daha halsiz yalilar, yana doru dümeye yatkindirlar
ve bu ekilde kuvvet direkt olarak trokanterik bölgeye gelir.
Yaralanma Mekanizmalari
Bu kiriklarin çounluu, yali kadin hastalarda oluur. Sebep
genellikle basit bir düme ile beraber kiria neden olan tro-
kanter majörden femur boynuna iletilen kuvvettir.
145
Alter-
natif bir mekanizma da, anterior kapsül ve iliofemoral liga-
mentlerde gerilimin artmasiyla beraber olan bacak di rotas-
yonudur. Boyun rotasyon yaparken, ba sabit kalir ve bu da
kiria neden olur. Bu mekanizma, kiriklarin çounluunda
görülen boynun posteriorundaki parçalanmadan sorumlu-
dur. Kirik genellikle, artiküler yüzeyin hemen altinda, femur
boynunun en zayif yerinden olur. Niceliksel bilgisayarli to-
mografi (BT) femur bai ve boynunda kirik bölgesine denk
gelen daha proksimal ve süperolateal bölgelerde maksimal
kemik kaybi olacak ekilde yer-spesifik kemik kayboluunu
teyit etmitir.
51
Daha nadiren kirik, yüksek enerjili travma sonrasi oluur.
Bu yaralanmalar, kirik oluturmak için daha büyük kuvvet-
lerin gerektii genç hastalarda daha siktir.
78
Kafa kafaya araç
çarpimalarinda bu yaralanma görülebilir. Bisikletlerde ayak-
kabiyi pedala tutturan sistemlerin kullanimi yayginlamitir,
bunlar bir kaza durumunda ayain hizlica pedaldan ayril-
masina mani olarak trokanter üzerine dümeye ve siklikla
kalça kiriina neden olur. Genç hastalarda, yaralanma daha
fazla olarak erkekleri etkiler. Son olarak, femur boynu stres
kiriinin iyi tanimlandii bir bölgedir, tekrarlayan döngüsel
yüklenmeler, normal kemiin dayanma gücünü ainca bu ki-
riklari oluturur.
83
Elik Eden Yaralanmalar
Kalça kiriklarinin büyük çounluu izole yaralanmalardir.
Bununla beraber, yali hastalarda distal radius kiriklari ve
proksimal humerus kiriklari ile beraber görülebilir. Kalça ki-
riklarinin yaklaik %3 ila %5'i genç hastalarda görülür; bun-
larin bir kismi yüksek enerjili travma sonucu meydana gelir
ve dier kiriklar da görülebilir. psilateral femur aft ve boyun
kiriklari bu hastalarda siklikla birlikte görülebilir
172,223,252
ve fe-
mur aft kiriklarinin %2 ila %6'sinda femur boyun kiriklari
görüldüü tahmin edilmektedir.
Belki de daha önemlisi, risk altindaki popülasyon göz
önüne alindiinda ciddi medikal komorbiditelerin bulunma-
sidir. Prospektif toplum çalimalarindan elde edilen verilere
göre, femur boyun kirikli hastalarin %70'i, elik eden medikal
problemleri nedeniyle, bavuru aninda ASA 3 veya 4'tür. Bun-
lardan bazilari, inme veya miyokard enfarktüsü gibi akuttur
ve kiria sebebiyet vermi olabilir.
Hikâye ve Fizik Muayene
Çou hastada basit, düük enerjili bir düme öyküsü mevcut-
tur. Olgularin %2-3'ünde travma öyküsü yoktur,
114
kirik patolo-
jik kirik veya stres kirii olabilir. Stres kiriklari genç hastalarda
görülebilir ve tipik olarak hasta erkek ise air, tekrarlayan fizik-
sel aktiviteyle, hasta kadin ise anoreksia nervosa, osteoporoz ve
amenore triadi ile birliktedir. Femur boynu, stres kiriklarinin
özellikle sik görüldüü bir yer deildir ve bu yaralanmalarin
sadece %3'ünü oluturur.
262
Stres kirii olan hastalarin öykü-
sünde genellikle prodromal semptomlar vardir.
Yali hastalarin %25-30'unda bilisel bozulma olduu ha-
tirlanmalidir, yaralanmanin ekli ve zamanlamasi konusunda
güvenilir olmayan bir hikâye verebilirler. Ciddi oranda elik
eden tibbi ek hastaliklarin iiinda, tibbi öz geçmiin dikkat-
li sorgulanmasi gereklidir. Akut tibbi bir olay ya da önceden
bulunan durumun alevlenmesi dümeye, sonucunda da kalça
kiriina neden olabilir ve bu olasilik her zaman akilda tutul-
malidir. Osteoporoz, bu yaralanmasi olan çou hastada bulu-
nur ve post-operatif dönemde tedavi gerekli olabilir. Osteopo-
roza elik eden herhangi bir baka tibbi hastalik karar verme
aamasini etkileyebilir ve üzerinde durulmasi gereklidir. Bu
kirii olan genç hastalarin önemli bir kisminda, yaralanma-
ya zemin hazirlayan medikal komorbiditeler ve risk faktörleri
vardir. Bu faktörler arasinda hepsi de genç hastalarda kemik
mineral dansitesinin azalmasina neden olan alkol istismari,
steroidler, böbrek yetmezlii, romatoid artrit ve endokrin has-
taliklari sayilabilir.