kullanimini ve dier kisitlamalari, araçtaki dier yolcularin
yaralanma derecelerini, hastanin araçtan ne kadar uzaa firla-
diini, kan kaybi miktarini veya acile gelmeden önce hastanin
yanitlilik durumunu içerebilir.
(veya kronik steroid kullanimi gerektiren herhangi bir durum)
gibi durumlar yara ve/veya kirik iyilemesini etkileyebilir ve
bu sebeple tedavi seçeneklerini ve optimal bir iyileme potan-
siyelini etkileyebilir. Uzun süreli fenitoin kullanimi ile nöbet
hikayesi, kemik kalitesinin bozulmu olabileceini gösterebilir.
Yaralanma öncesi aktivite ve airlik kaldirma durumu, tedavi
sonrasi aktivite düzeyinin bir göstergesi olabilir. Önceden ya-
pilan cerrahi müdahaleler, özellikle açik kirik yarasi civarinda-
ki kesiler ve/veya implantlar, tedavi seçeneklerini etkileyebilir.
ki tüm kisitlayici giyecekler çikartilmalidir. Ciltaltinda belir-
gin deformite veya kemik kiriklari, yetersiz vasküler dolaim
belirtileri, daha önceki insizyonlar veya dier nedbeler, yara
içinde büyük debris, yaniklar, abrazyonlar ve yumuak doku
siyrilmalari belirlemek için görsel inspeksiyon yapilir. Belir-
lenmemi geri kalan herhangi bir uzuv deformitesi varsa dü-
zeltilir. Kompartman sendromu incelemesi ihmal edilmemeli-
dir, çünkü açik kiriklarda da görülebilmektedir.
veya yaradan diariya doru firlamitir. Bununla birlikte dier
durumlarda bir kiriin açik veya kapali kirik olup olmadii
bu kadar belirgin olmayabilir. Aksi kanitlanana kadar kirik
bölgesindeki veya hatta ayni ekstremite segmenti içindeki
herhangi bir yara, açik kirik olarak kabul edilmelidir. Tam-kat
laserasyonlar, basit bir delinme olsa bile, açik bir kirik anlami-
na gelebilir. iddetli aksiyal yüklenme sonucu, kirik parçalari
teleskop gibi birbiri içine geçerek kemik boyu kisalmisa, yara
yeri kiriktan uzak biryerde olabilir. Yaradan devamli sizinti
eklinde kan gelmesi, özellikle kanda ya görüldüyse, bir de-
komprese edici kirik hematomunu gösterebilir. Bu her zaman
olmasa da genelde karilailan bir sonuçtur. Eer cilt ve ciltalti
dokular altindaki fasya ve daha derin dokulardan ayrilirsa, ki-
rik bölgesinden uzaktaki açik yaralar bile kirik ile temas halin-
de olabilir (ekil 10-1).
lik veya transvers), yakinindaki derinin durumunu ve ilikili
abrazyonlari veya dier hasarlari belirtecek ekilde yaranin
tanimi belgelenmelidir. Bu tip hastalarin bakiminda sorum-
luluklarin artan biçimde paylaildii bu çada, böyle bir dö-
kümantasyonun önemi yadsinamaz. Ek olarak, bir eklem çi-
kiinin veya kirik deplasmaninin uzun sürmesi, üzerini örten
yumuak dokular üzerinde büyük ihtimalle tam-kat deri bo-
zulmasina yol açabilecek efektif olarak kapali bir kirii açik bir
kiria çevirebilecek airi gerilim oluturabilir (ekil 10-2). Bu
önemli olabilir çünkü cerrahi kesiler genellikle longitüdinal
yapilir ve travmatik yara, kiria ulaim ve yaklaim için cer-
rahi planini etkileyebilir. Pelvisteki açik kiriklar di çevreden
veya içerden rektal, vajinal ya da üriner floradan kontamine
rineal ve rektal kan ile yumuak doku kilif yirtilmalari veya
protruze kemik fragmanlarinin kontrolünün yapildii ayrinti-
li bir muayene gerçekletirilmelidir. Bu tip durumlarda tedavi
kolostomiyle fekal saptirmayi içerebilir. Tedavisi ve müdaha-
lesinin en iyi ekilde yapildii durumlarda bile bu kiriklar cid-
di morbidite hatta mortalite ile ilikilidir. Bu yaralanmalarin
açik ve kontamine olarak tehis edilememesi, daha da kötü
sonuçlara yol açabilir.
nabiz muayenesi, ekstremitenin sicaklii ve rengi, kapiller
dolum, venlerin dolumu ve ABI testi ile deerlendirilir. Bir
kiriin deplasmani veya redükte edilmemi dislokasyondan
dolayi oluan bir ekstremitenin hatali pozisyonlanmasi, vas-
küler yetmezlik iaretleri gösterebilir, bu durumda ekstremite
uygun bir pozisyona getirilerek kan akiinin yeniden salan-
masiyla damardaki kivrimlarin düzelebilecei hatirlanmali-
dir. Pozisyonlama ile dolaim düzelmez ise, vasküler bir ya-
ralanmadan üphenilmeli ve aratirilmalidir. Nabiz defisitine
vasküler spazmin neden olduu asla düünülmemelidir. Böyle
düünülmesi katastrofik komplikasyonlara ve/veya yasal so-
runlara neden olabilir. Genileyen bir hematom veya pulsatif
kanama, arteriyel bir yaralanmayi iaret eder.
dirilmelidir. Bu, hafif dokunma ve basinç hissi deerlendirme-
si ile balar. Atele alma, ari, entübasyon, kimyasal sedasyon
veya paralizi nedeniyle motor kuvvet testini uygulamak zor
olabilir. Neyin incelenebildiinin ve muayenenin hangi kisim-
larinin bilinip bilinmediinin dökümantasyonu önemlidir.
Nörolojik muayenenin belirlenemeyen spesifik bölümlerinin
dökümantasyonunu salamak bu konuda yorum yapmaktan
kaçinmaktan iyidir. Hasta söylenilenleri yapabilecek duruma
geldiinde yeniden muayene edilmelidir ve önceki muayene-
nin eksik kisimlari tamamlanarak kaydedilmelidir.
tinda-üstünde yer alan eklemlerin stabilizasyonunu salayan
dairesel olmayan bir atele alinmalidir. Kompresif pansuman-
lar vasküler bir yaralanmanin müdahalesinde kullanilabilir.
Acil serviste yara tekrar tekrar muayene edilmemelidir, çünkü
bu artan bir enfeksiyon hizina neden olabilir. Eer hasta veya
ailesi izin verirse yaranin bir fotorafi çekilebilir. Bu özellik-
le bozulmu ekstremitenin müdahalesinde ie yarar. Tetanoz
ailamasi durumu belirlenir ve gerekli ise ek doz verilir. Açik
bir kirik varlii belirlenince hemen intravenöz antibiyotiklere
balanir.
uygun tedaviyi düzenlemek için gerekli bilgiyi salamak için
uygun görüntüleme gerekir. Uzun kemik yaralanmalarini
doru bir ekilde deerlendirebilmek için en azindan komu
eklemlerle birlikte bütün kemiin anteroposterior ve lateral
radyografileri gereklidir. Görüntüleme planina yaralanma-
nin üzerinde ve altinda yer alan eklemi dahil etmek rutindir.
Oblik radyografiler ve kari tarafin karilatirmali görüntüleri
sadece özel durumlarda kullanilir. Bir segmental diyafiz kiri-
i veya açik yara ile ilikili kiriin distalinde veya proksima-