UYLUK VE PELVİS GENEL BAKIŞ Uyluk ve Pelvis: Giriş ve Genel Bakış Genel Bilgi Son on yılda kalça ve pelvis kuşağında tedavi ve görüntüleme anlamında oldukça fazla ilerleme kaydedilmiştir. Atletik pubalji, femoroasetabuler sıkışma gibi daha önce tanı konulamayan ve tedavi edilemeyen durumlar artık tanınabilmektedir. Bundan hareketle radyolog morfolojik varvasyonlar ve tedavi için belirlenmiş sınırlar hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Aynı zamanda denenmiş, doğru sınıflamalar halen pelvis ve kalça travmasında tedavi yaklaşımında oldukça önemli yer tutmaktadır. Günümüzde radyologlar eskisine göre daha fazla görüntüleme modalitesi seçeneğine sahiptirler, ve en iyi görüntüleme yöntemine ulaşmak için protokolleri bulunmaktadır.Bu bölümde görüntüleme yöntemleri ele alınmaktadır. Radyologlar kırıktan dinamik biyomekanik sendromlara kadar oldukça geniş bir yelpazede sağlık ekibine yardımcı olmaktadırlar. Terminoloji Son yıllarda görüntüleme alanında literatürde yeni bir takım terimler yer almaktadır, bunlardan bazıları günlük kas iskelet sistemi pratiğinde rutin hale gelmiştir. Femoraasetabuler şıkışma sendromu kalça bölgesindeki bir grup ekleme ait değişken morfolojik anormalliği ve anormal biyomekanik stresi ifade etmektedir. Bu durumların çoğu günümüzde genç yaşta görüntüleme yöntemlerinin yardımı ile artık tanı alabilmektedir ve sekonder dejeneratif durumlar gelişmeden önce tedavi imkanı bulunabilmektedir. Gelişimsel kalça displazisi gelişen cerrahi teknikler ve görüntüleme yöntemleride meydana gelen ilerlemeler ile daha fazla kullanılan bir terim halini almıştır. Bazı hastalarda lezyonlar hem şıkışma hemde displazik elementelere bağlı olabilir. Kalça dışında atletlerde ve genç erişkinlerde kasık ağrısına neden olan bazı durumlar için spor hernisi, anatomik olarak rektus abdominis/adduktor aponevrozu ve klinik atletik pubalji tanımlanmıştır. Postoperatif hastalarda pelvik taban onarımı ve femur boynu/başı debritmanı gibi oldukça yeni cerrahi literatüre giren terimlerin ortopedik ve spor radyologları tarafından bilinmesi oldukça önemlidir. lıdır. Hastanın tedavisini uygun biçimde yönlendirmelidir. Yaralanan yapı kasık bölgesine ait bir yapı olabilir, (örneğin; visseral bir yaralanma genel cerrah tarafından tedavi edilmelidir) ya da anatomik olarak uzak bir noktadan kaynaklanabilir (asetabuler labrum gibi, bu durumda kalça ile ilgilenen bir ortopedik cerrah tedaviyi üstlenmelidir). Geçtiğimiz yıllarda, kemik, tendon, simfizis pubis rektus abdominis/adduktor gibi visseral yapılardaki kompleks anatomik yapı grupları arasındaki ilişki hakkında oldukça fazla bilgi sahibi olunmuştur. Aynı zamanda anatomik varvasyonların nasıl biyomekanik strese neden olduğu hakkında da fazlaca bilgi edinilmiştir. Sinovyal fıtığa ait izole bir fıtık çukuru femur başı için normalin bir varyantı olarak görülebilse de, femur başı ile boynu arasındaki bileşkede anterosuperiorda kemik yapıdaki bir fazlalık mildirseği tip femoroasetabuler sıkışmaya neden olabilir. Anatomik kompleks yapı hakkında ve varvasyonlar hakkında olan bilgi arttıkça görüntülemelerde bu yapıları tanımlamak için daha fazla bilgiye ihtiyaç duyulacaktır. Patoloji Pelvis kuşağına ait yüksek hızlı travmalar varlığında biyomekanik halkanın tek bir yerinden ayrışması biraz daha zor olmakadır (çubuk krakerin sert bir biçimde kırılması gibi). Bu nedenle pelvik bir travma geliştiğinde tek bir pelvik kırık tanımlandığında ek olarak pelvik halkadaki diğer kemiklerde kırık ve pelvis eklemlerinde ayrışma olup olmadığına bakılmalıdır. Görüntüleme tamamlanınca, sınıflama sistemi kullanılması oldukça önemlidir. Tedaviye yardımcı olunurken hemde ilişkili visseral ve yumuşak dokularda ya da nörolojik hasarlanmalarda tedaviye yol gösterici veriler elde edilmektedir. Pelvis ve kalça görüntülemesinde temel amaç önemli olan lezyonların tanımlanması olmalı bunun yanında ilişkili lezyonlar ve lezyonun net olarak tanımlanması bu duruma eklenmelidir. Bazı gözlemlerde peritoneal yağ dokunun inguinal kanal içerisine doğru gelişmesinin, semptomlara ait primer neden olduğu görülmüştür. Diğer bulgular sekonder yarık ya da osteitis pubis varlığı tecrübesiz bir kişi tarafından atlanabilir ancak önem arz etmektedir. Anatomi Kemik pelvis yapı sert olarak sakrum ve sakrum etrafında ilium, iskium ve pubisten oluşur. Bu üç kemik için bazen innominat terimi de kullanılmaktadır. Pelvik kırıklarının uygun biçimde sınıflandırılabilmesi için anatomik yapıya oldukça iyi aşina olunmalıdır. “Kalça” terimi genellikle femoroasetabuler eklemi içermektedir, ancak “kalça ağrısı” bir takım eklem dışı lezyonları da içermektedir. Pelvis, kasık ve kalça ağrısı varlığında kronik olarak aşırı kullanım yapan kişilerde ağrıya neden olan durumun anatomik olarak tanımlanması oldukça önemlidir. Pelvik lezyonlarda yansıyan ağrı oldukça yaygın görülmektedir. Sıklıkla bu durum hekimin muayene bulguları ve hasta arasında yanılgılara neden olabilmektedir. Klinik olarak kasık ağrısı varlığında radyolog hastanın ağrı nedenini uygun biçimde araştırma- Görüntüleme Yüksek basınçlı travma varlığında, kalça kırığında, gelişimsel lezyonlarda şüphelenilirse ilk planda pelvise ait direkt görüntüleme yapılmalıdır. Pelvis direkt grafisinde, iliopubik, ilioiskial ve iliopektineal (arkuat) hatların seyri ve simetrisine bakılmalıdır. Judet görüntüleme ya da oblik olarak pelvisin değerlendirilmesi eğer BT planlanmıyorsa yapılmalıdır. Direk grafinin sadece iki boyutlu bir planda değerlendirme yaptığı ve tam olarak kas iskelet pelvis yapıyı değerlendirmediği akılda tutulmalıdır. Ayakta çekilen pelvis AP grafiler ve kalçanın lateral olarak kurbağa bacağı pozisyonunda alınan filmler femoroasetabuler sıkışmayı değerlendirmede ve gelişimsel kalça displazisinin değerlendirilmesinde oldukça 5 2