ARTROPLASTİLERE GİRİŞ Ortopedik İmplantlar veya Artrodezler: Artroplastiler ve Artrodezler Giriş: Artroplasti Terminolojisi Artroplastiler değişik malzemelerle değişik bölgelere uygulansa da, birbirleriyle ortak birçok nokta vardır. Her eklemin değerlendirilmesi gereken kendine has bir niteliği olsa da, hangi eklemin değerlendirildiğine bakılmaksızın her eklem, benzer görüntüleme özelliklerine sahip ortak bir grup komplikasyonlar için risk altındadırlar. Komplikasyonlar için gelişen standart bir tarama paterni iyi hasta bakımı ile sonuçlanmalıdır. İmplantlar için değişik üretici isimlerine ayak uydurmak oldukça zordur. Genelde en uygunu, eklem isimlerine göre (örneğin; total kalça artroplastisi [TKA] veya total diz artroplastisi [TDA]) veya sıklıkla kullanılan tanımlayıcı isimlerine göre (örneğin; ters omuz artroplastisi veya küçük eklem implantları için silastik artroplasti) isimlendirmektir. Bazı komponentler sement tarafından sağlamlaştırıldığında, artroplastiler ‘’sementli artroplasti’’ olarak isimlendirilebilirler. Diğerleri düzensiz bir yüzey içerisine kemik büyümesi ile sağlamlaşırlar. Bu tip yüzeyler her zaman radyografilerde görünmezler. Tomurcuklu bir arayüz (yüzeye kaplanmış ince mikrosferler) görünürken, kazınmış yüzeyler görünmezler. Bu nedenle, bunlar için kabul edilebilir terminoloji ‘’sementsiz artroplasti’’ veya bir komponenti sementli diğer komponent sementsiz ise ‘’hibrid artroplasti’’ olmalıdır. Büyük eklemler için komponentler genelde metaldir ancak parçalari polietilen (Asetabuler kap, patellar düğme, glenoid, bazen tibyal tepsi) olabilmektedir. Metal üzerine metal TKA’ları göreceli olarak yaygın görülmektedir fakat birçok TKA’ları ve sıklıkla diğer eklemler metal komponentler arasında polietilen kaygan yüzeylere sahiptirler. nayabilir, bu ‘’metalozis’’ olarak adlandırılır. Belirgin sinovit ve sonuçta osteolizis, metalozis ile ilişkili olabilir. Silastik komponentler, ince hareketli parça bulundurduklarında özellikle kırığa yatkındır veya IF veya MKF artoplastilerinin ‘menteşeleri’ olduklarında ligamentöz instabilite tarafından anormal stres altındadırlar. Bu kırıkları, parmakların hizalarında ani bir değişikliği belirterek implantın kendisi görülmekte zorlanıncaya kadar izleyin. Çıkık Eklem çıkığı, veya eklemin beklenen bölgeleri arasındaki devamlılık kaybı, eklemin beklenen hareket açıklığı dışında hareket etmesi durumunda gerçekleşir. Bazı eklemler, örneğin kalçada olduğu gibi, belirli bir pozisyonlarda bulunduğunda, örneğin belirgin adduksiyonda (çapraz yapan bacaklarda olduğu gibi) veya aşırı abduksiyonda, çıkığa yatkındır. Ayrıca komponentler uygun pozisyon veya hizada değilse eklemler risk altındadırlar. İmplantlar altlarındaki kemikten çıkabilirler. Bu durum, kemikten sementin disosiyasyonu veya sementsiz komponentinde kemik ya da fibröz büyüme gelişmeyen implantlar üzerinde stres sonucu meydana gelir. Glenoid ve patellar komponentler özellikle risk altında gözükmektedir. Diğer implantların, örneğin silastik karpal protezlerin, kemik tespitleri yoktur. Anormal hareket veya stres çıkık ile sonuçlanabilir. Metal bir tepsiye birleştirilmiş polietilen bir komponent metalden çıkabilir ve eklem içinden ayrılabilir. Bu çıkıkların etyolojisi muhtemelen anormal stres ve/veya eklem instabilitesidir; polietilen kaplama eklem instabilitesine katkıda bulunur. Polietilen radyolüsen olduğunda, şaşırtıcı bir şekilde görülmesi zordur. Şayet küçük bir parça sement veya metal yapışıksa, ayrılan komponent daha kolaylıkla görülebilir. Diğer taraftan ayrışma, diğer yapılarda yer değiştirmeye sebep olan, komponent içerisinde bir radyolüsensi (yumuşak doku veya sıvıdan hafifçe düşük bir dansite) olarak veya eklemin bir parçası arasında kama şeklinde görülebilir ve eklemde genişleme veya kilitlenmeyle sonuçlanır. Komponentlerin İlk Yerleştirilmesi Artroplasti komponentlerinin ilk yerleştirilişi uzun dönem başarıları için kritiktir. Genel olarak, komponentler öyle yerleştirilmelidir ki; komponentler orijinal patolojik olmayan bir eklemin yerleştirilmesini taklit etmeli, kasları ve yapıları stabilize etmeye müsaade etmeli, komponentler karşısında bu yapıların normal stresini uygulamalıdır. Ancak bazı materyaller, düzgün yerleştirildiği halde, ‘anatomiye uygun’ yerleştirilmiş görülmeyebilirler. Sıkışma olasılığının düşürülmesi için gerekli operasyon ile ilişkili osteoplastilerde olduğu kadar, komponentlerin beklenen postoperatif yerleşiminin ve açılanmalarının uygun şekilde değerlendirilmesi ve anlaşılması da kritiktir. Bu konu sonraki bölümlerde eklemler bazında spesifik olarak tartışılacaktır. Stres Koruyucu Artroplastiler yerleştirildikleri kemik boyunca ağırlık taşımayı değiştirirler. Daha fazla stres bulunan alanlar kemik üretirken, daha az stres alanları rezorbsiyon sayesinde kemik dansite kaybederler. Bu süreç ve görünüm ‘’stres koruyucu’’ olarak isimlendirilir. Bu tahmin edilebilir lokalizasyonlarda gerçekleşir ve patolojik bir osteolitik süreç gibi yanlış tanı konulmamalıdır. Stres koruyucu ile artroplasti başarısızlığı veya ağrı arasında ilişki gösterilememiştir ve normal kabul edilmektedir. İmplant Kırılması Bir komponentin kırılması instabilite veya anormal stres nedeniyle gerçekleşir. Komponentin yanlış yerleştirilmesi katkıda bulunan bir faktördür. Kırılmış bir implant açık olarak ortada olabilir, ancak genellikle çok net seçilemez. Metalik sapın devamsızlığı sadece hafifçe bir eğilme olarak görülebilir, genelde yer değiştirmemiştir. Sementli polietilen komponent kırıkları genelde komponent şeklinin distorsiyonu (sferik bir asetabuler kap daha oval hale gelebilir) veya sementde kırık olarak görülürler. Şayet implant ince metal destekli polietilen ise (patellar düğmeler bir örnektir), metal destek fragmante olabilir veya kırılabilir ve koptuğunda polietilen bir parça taşıyabilir. Metal desteğin fragmantasyonu varsa, ince polietilen veya sinoviyal bir yüzey boyunca kay- Enfeksiyon Artoplastiler enfeksiyon için artmış risk altındadırlar. Genellikle hastanın semptomları, radyografik değişiklikler ortaya çıkmadan daha önce hastayı tıbbi olarak dikkate getirir. Şayet radyografik bir anormallik varsa, bu anormallikler sıvıyı, büküntülü (serpijinöz) kemik yıkımını, periost reaksiyonunu ve endosteal kemik reaksiyonunu içermektedir. Nadiren yumuşak doku içerisinde hava görülebilir. Kabarık olgunlaşmamış eklem çevresi heterotopik kemik formasyonu tanı için destekleyicidir. Bununla birlikte, olguların çoğunluğunun radyografileri normaldir; şayet enfekte artroplasti için klinik kuşku varsa, aspirasyon uygulanmalıdır. 7 2