ELBİLEĞİ VE EL GENEL GÖRÜNÜM El ve El Bileği: Giriş ve Genel Bakış Genel Bakış Distal üst ekstremite, distal önkol, bilek, el ve parmaklardan oluşur. Anatomik olarak farklı bölümlerde ele alınırken fonksiyon ve yaralanma bakımından bir bütünlük gösterirler. Bu bölümde her anatomik bölgede yaygın görülen kemik ve yumuşak doku yaralanmaları ayrı ayrı ve birbiri arasındaki etkileşimlere de dikkat çekilerek ele alınmıştır. Bu yaralanma biçimlerini görüntüleme, değerlendirme şekli multimodaliterdir. Radyografi ve Bilgisayarlı Tomografi (BT) kemiğe ait yaralanmaların başlıca görüntüleyicisi olmaya devam ederlerken, Manyetik Rezonans (MR) ve ultrasonografi yumuşak doku patolojilerinin açıklanması için önemli birer araçtırlar Terminoloji ve Tanımlar El bileğindeki bölgeleri tanımlamak için çeşitli terimler kullanılmıştır. Bu yazıda el bileğinin ulnar tarafa ait görünüşü “medyal” olarak ifade edilirken radyal tarafa ait görünüşü “lateral” olarak anılacaktır. El ve bileğin palmar tarafı “volar” olarak tanımlanmıştır. Görüş kolaylığı sağlamak için tüm görüntülerde başparmak ve elin volar yüzü solda olacak şekilde pozisyonlanmıştır. Transvers görüntülemede de başparmak solda ve avuç içi aşağıya bakacak şekilde pozisyonlama yapılmıştır Akut travmalarda tendonlar kısmi ya da tamamen yırtılabilir. Daha tedricen gelişen dejeneratif değişiklikler genelde kronik tekrarlayan travmalarla ilişkildir ve kitabın diğer bölümlerinde olduğu gibi “tendinozis” veya “tendinit” terimleri yerine “tendinopati” terimi ile anılacaktır El ve el bileği travmalarını ele alan literatür, lezyonu tanımlayan kişi adları ve kısaltmalarla doludur. Bu nedenle bir bölüm en çok kullanılan terimlere ve kısaltlamalara ayrılmıştır. Çok geniş kapsamlı olmayan temel bir bilgilendirme şeklindedir. Eponimler yani lezyonu tanımlayan kişinin adıyla ifade eden isimler, çoğunlukla yanlış uygulanmıştır. Örnek olarak; “Colles Kırığı” terimi esas kırık paternini, eklem yüzeyini etkileyip etkilemediğini, hastanın yaşını önemsemeksizin distal radyus kırığını tanımlar. Bir yaralanmanın isabetli ve doğru tanımlanması için yeri, açılanması, yer değiştirmesi, karşlıklı yüzeylerin birbirine temas durumu, eklem yüzeyi ile ilişkisi eklem yüzeyinin lezyona dahil olup olmaması hastanın takip ve bakımında doğru eponimle (bulan kişinin ismiyle anmak) adlandırmaktan çok daha önemlidir Terminoloji de kafa karıştırıcı olabilmektedir. Donanıma ait temel türler plak, vida ve tellerin genel komplikasyonlarına göre tanımlanır. Herbert vidası skafoid kırığın tedavisinde tarihi önemi nedeniyle anılmaktadır Anatomi Distal ön kol, radyus ve ulnanın 1/3 distalini, radyus ve ulnanın proksimal sıra karpal kemiklerle ve karpal kemiklerin kendi aralarında yaptığı eklemleri ifade eder. El bileği distal radyoulnar eklemi (DRUE), proksimal ve distal sıra karpal kemiklerle karpometakarp eklemleri (KMK) ifade eder. El, değişken olarak KMK eklemleri, metakarpofalangeal (MKF) eklemleri, metakarp gövdeden, başparmağın MKF ve interfalangeal (IF) eklemlerine yapılan girişimleri ve falankslardan veya parmaklardan MKF ve interfalangeal eklemlere ve falankslara yapılan girişimleri ifade ederken kullanılır. Anatomi ile 4 2 görüntüleme arasında anlamlı bir örtüşme de vardır ve değerlendirilecek bölgenin anatomisinin anlaşılmış olması önemlidir. El bileğinde ve elde birçok küçük kemik ve sesamoidler vardır. Bir anatomik varyant oldukları bilinmez ise yanlışlıkla patolojik olarak yorumlanabilirler. En yaygın bulunan sesamoid ve küçük kemiklere ait özet bilgi sunulmuştur. Elin intrensek ve ekstrensek ligamanları stabilite ve mobilite için temeldir. İntrinsik ligamanlar karpal kemikleri birbirine bağlarlar. Birçok interkarpal ligaman olmasının yanında skafolunat ligaman (SLL) (skafoidin volar fleksiyonuna ve lunatumun dorsal fleksiyonuna direnç gösterir) ve lunotrikuetral ligaman (LTL) (proksimal sıra karpal kemiklerin hareketini ters yöne karşı dengeler) klinik olarak en önemli iki ligamandır. Ekstrensek ligamanlar ise karpal kemikleri distal radyus ve ulna veya metakarplar gibi bitişik yapılara bağlarlar. Bilek hareketleri sırasında intrensek ligamanlar “ince ayar” sağlarken ekstrensek ligamanlar el bileğinin esas ve ana stabilitesini sağlarlar Triangüler fibrokartilaj kompleksi (TFKK) klinik değerlendirmeyi ve tedaviyi kolaylaştırmak için tipik olarak elin diğer ligamanlarından ayrı olarak ele alınırlar.TFKK distal ulna ve proksimal sıra karpal kemikler, dorsal ve volar radyoulnar ligamanlar, meniskal yapı ve ulnar kollateral ligaman arasında giren triangüler fibrokartilajdan oluşur. Sonuncu yazılan gerçek bir ligaman değildir fakat ekstensor karpi ulnarisin alt kılıfı ve veya ulnotrikuetral ligamanın medyal kısmıdır. TFKK distal radyoulnar eklemin (DRUE) stabilitesinde tamamlayıcıdır Distal ön koldan başlayan ve el bileğine gelen fleksor tendonlardan fleksor dijitorum profundus ve süperfisiyalis tendonları ve fleksor pollisis longus tendonu karpal tünelden geçerek ait oldukları parmaklara bağlanırlar. Her parmakta, süperfisiyal tendon MKF eklem düzeyinde ayrılır, proksimal interfalangeal (PİF) eklem düzeyinde profundus tendonunun çevresini sararak volar medyal bölgeye bağlanır. Profundus tendonu distale devam ederek distal falanks tabanına yapışır. Fleksor düzenek; parmak hareketlerinde mekanik avantaj sağlayan halka ve çapraz şekilli makaralardan oluşan fibrokemik sinoviyal çizgili tünel ile kapatılmıştır. Ekstensor tendonlar distal önkoldan başlayarak el bileği dorsumu boyunca altı ayrı fibrokemik kompartman içinden geçerler ve parmaklara doğru devam ederler. Her ekstensor dijitorum tendonu proksimal, santral ve lateral bandlara ayrılır ve distale doğru ekstensor başlığı oluşturmak üzere devam ederek proksimal, orta ve distal falanksların tabanlarına ekstensiyon fonksiyonunu oluşturmak üzere yapışır El ve el bileğinin sinirlerini; medyal, ulnar ve radyal sinirler oluşturur. Sınırları nispeten sert olan karpal tünelden geçtiğinden dolayı medyal sinirde bası riski vardır. Ulnar sinir de el bileğinin volar orta bölgesindeki Guyon kanalına girdiği derin motor ve yüzeyel sensöryal dallarını verdiği bölgede yaralanabilir Radyal ve ulnar arterler avuç içinde derin ve yüzeyel dallarına ayırılırlar. Ulnar arter Guyon kanalından çıkıp palmar aponöroza girmek üzere fleksor retinakulumun üzerinden geçerken yüzeyel dalının ayrıldığı 2 cm’lik segment boyunca yaralanmaya çok açıktır. Radyal arterin yüzeyel dalı trapezioidal çıkıntının üzerinden abduktor pollisis longus derinine girerken yaralanma riskine sahiptir