KISALTMALAR, EPONİMLER, EL VE EL BİLEĞİ El ve El Bileği: Giriş ve Genel Bakış TERMİNOLOJİ • Bekçi başparmağı (kayakçı başparmağı): Hiperabduksiyona bağlı başparmak MKF UKL yaralanması, ± avulziyon kırığı • Yeşilağaç kırığı: Uzun kemiğin inkomplet kırığı. Kompresyona uğrayan bölgede plastik bombelenme, gergin tarafta kortikal kırılma vardır • Jimnastikçi bileği: Tekrarlayan travmaya bağlı olarak ortaya çıkan ve neden olan osteolizle birlikte distal radyal büyüme kıkırdağı yaralanması • Otostopçu başparmağı (ornitorenk deformitesi): Başparmak İF hiperekstensiyonu ve MKF fleksiyonu; genelde RA’da veya tendon yaralanması sonrasında olur • Çekiç hipotenar sendrom: Ulnar arterin yüzeyel palmar dalının trombozu, el tabanının tekrarlayan travmasıyla ilgilidir, ± ulnar arter anevrizması ile ilişkilidir • Hörgüç deformitesi: Skafoid kırığının distal ve proksimal parçaları arasındaki dorsal açılanma • Kavşak sendromu: 1. (EPB/APL) ve 2. (EKRB/EKRL) ekstensor tendonların kesiştiği yerde radyal el bileği ekstensor tenosinoviti • Jersey parmağı (rugby parmak): FDP tendon avulziyonu; çoğunlukla yüzük parmağında olur; aktif fleksiyon sonrası (örnek olarak rakibin formasını çekerken) olan ani hiperekstensiyon sırasında olur • Kienbök hastalığı: Lunat kemiğin osteonekrozu • Kurşun boru kırığı: İnkomplet uzun kemik kırığı; gergin tarafta kortikal kırılma, kompresyona uğrayan bölgede plastik bombelenme vardır • Cob kırığı (savunma k.): Ulnaya direkt darbe ile ilişkili izole orta veya distal ulnar şaft kırığı • Preiser kırığı: Skafoid kemiğin osteonekrozu • Ters Barton kırığı (volar Barton kırığı): Eklem içi distal radyus volar uç kırığı; parçalı kırıkla birlikte karplar volar tarafa doğru yer değiştirmişlerdir • Rolando kırığı: 1. metakarp tabanın eklem içi alana parçalı kırığı; Y veya T şekilli parçaların oluştuğu volar ve dorsal uç parçalanması ile olur • Gümüş kaşık deformitesi: Yemek çatalı gibi görünen deformiteye sebep olan dorsal yer değiştirmeyle birlikte görülen Kolles kırığı • Kayakçı başparmağı (bekçi başparmağı): Kayak sopasıyla beraber düşerken olur • Smith kırığı (ters kolles k.): Volar açılanma ve yer değiştirme ile birlikte olan distal radyus metafiz kırığı • Stener lezyonu: Proksimalden adduktor pollisis aponevrozuna doğru kopan ligamanların retraksiyonu ile birlikte başparmak ulnar kollateral ligaman yırtığı • Kuğu boynu deformitesi: PİF ekstensiyonu ve DİF fleksiyonu; PİF’te volar tabaka yaralanması veya DİF’te ekstensor tendon yaralanması sonucunda ortaya çıkar • Terry Thomas işareti: Skafolunat ligaman ayırlması ve aralığın genişlemesi; ön dişlerin arasındaki boşluğa benzer (a.k.a. “David Letterman bulgusu”) • Tetik parmak: Eklem hareket açıklığı sırasında kilitlenme, yakalanma, çıtlama sesi gibi semptomlara neden olan tenosinovite bağlı durum • Torus kırığı: Jüvenil inkomplet kortikal burkulma kırığı; Antik Yunan sütun kabartmalarının şeklini andırır • Volkmann kontraktürü: Önkol kompartman sendromlarına bağlı olarak el elbileği fleksiyon kontraktürleridir Kısaltmalar • KLIP = Kapitolunat instabilite paterni: radyokapitat ligaman parçalanması ile ilişkili • KRPS (RSD) = Kompleks bölgesel ağrı sendromu: kronik şiddetli ilerleyici ağrı; yaralanma sonrası cilt değişiklikleri ve şişlikler görülebilir • DISI = Dorsal İnterkalar Segment İnstabilitesi: lunat kemiğin dorsifleksiyonu > 15° (daha fazla da olabilir) kapitat kemikle kıyaslandığında; skafolunat ligaman yaralanması ile ilişkili • SLAK el bileği deformitesi = Skafolunat ileri kollaps: skafoid ve lunar arasına kapitatın yerleşmesi ile birlikte skafolunat aralıkta genişleme • SNAK el bileği = Skafoid kaynamama ileri kollaps: skafoid kaynamama ile birlikte görülen karpal kollapsı takiben ortaya çıkan artrit • VISI = Volar interkalar segment instabilitesi: lunat kemiğin volar tarafa fleksiyonu > 15° (daha fazla da olabilir) kapitat kemikle kıyaslandığında; lunotrikuetral ligaman yaralanması ile ilişkili Eponimler • Barton kırığı: Eklem içi distal radyus dorsal kenar kırığı; kalan kırık parçaları ile birlikte karpallerde distale doğru çıkık • Beyzbol parmağı (Mallet parmak): ekstensiyondaki DİF’in zorlu fleksiyonu ile ekstensor terminal bandın yaralanması, ± karşılıksız kalmış DİF fleksiyonu sonucu dorsal distal falanks tabanının avulziyon kırığı • Bennet kırığı: 1. metakarp tabanının oblik eklem içi kırığı. Küçük triangüler volar uç fragmanı da olabilir • Düğme iliği deformitesi: Orta falanks yapışma yerinde veya yakınında santral ekstensor tendon kayma yaralanması, ± PİF fleksiyonu ve DİF ekstensiyonu sonucu olan dorsal orta falanks tabanının avulziyon kırığı • Boksör kırığı: 5. Metakarp kırığı, metakarp başının açılanması • Boksör eklemi: Genel ekstensor tendon subluksasyon/çıkığı ile birlikte MKF’de ekstensor başlık sagital band yırtığı, genelde eklem fleksiyonda ve parmak ulnar deviasyondayken şok darbesi sonrası olur • Şoför kırığı (Hutchinson k.): Oblik eklem içi radyal stiloid kırığı; bu yaralanmalar 20. yüzyılın başında şoförlerin arabayı çalıştırmak için kranka bağlı kolu çevirdikleri sırada olmaktaydı • Koç’un parmağı: Tipik olarak el bileği sırtına doğru PİF çıkığı, ± volar yüz yaralanması; top yakalama sırasında olan hiperekstensiyon yaralanması • Kolles kırığı (pouteau k.): Dorsal açılanma ile beraber distal radyus metafiz kırığı, ± dorsal yerinden ayrılma, ±ulnar stiloid kırığı • De quervain kırığı: Transskafoid perilunat kırık-çıkığı • De Quervain tenosinoviti: (çamaşırcı kadın burkulması, anne bileği): 1. ekstensor kompartman (EPB ve APL) tenosinoviti • Dupuytren kontraktürü: Palmar fasya ve cilt fibrozisine bağlı el/parmak kontraktürü • Essex Lopresti kırığı: Distal radyoulnar eklem çıkığı ile birlikte radyus başı kırığı • Galeazzi kırığı (ters Monteggia k.): Distal radyoulnar eklem çıkığı ile birlikte distal radyus şaft kırığı, ± ulnar stiloid kırığı SEÇİLMİŞ KAYNAKLAR 1. Green DP et al. Green’s Operative Hand Surgery. 5th ed. Philadelphia: Elsevier Churchill Livingstone, 2005 4 13