larda tamam> okunmufl son s>ra (20/25) olarak kaydedilirken, di¤erlerinde harf say>s> ola-
rak (20/25 + 2) fleklinde kaydedilmifl olabilir.
Takibin tamamlanabilirli¤i ve süresi
Hastalar>n seyrini bildiren olgu serilerinde, takip sürelerinin farkl>l>klar>na titizlikle uyul-
mas> gerekir. Genellikle olgular uzun bir dönemden toplan>rlar, örne¤in 1996 -2000 y>lla-
r> aras>nda toplanm>fllar ve veriler 2005 y>l>nda tarand> ise, 59 y>l aras>nda bir takip süre-
si beklenecektir. Özellikle zaman içinde giderek artacak flekilde de¤iflen karakteristikler
için (örne¤in glokomlu hastalarda standart sapma), tüm hastalarda gözlenmifl bir de¤iflik-
li¤in ortalamas>n> bildirmek, hastal>¤>n seyri hakk>nda yeterli bir tan>mlama sa¤lamaz.
Takip süresi de¤ifltikçe, veriler, tedavinin bafllanmas>ndan 1, 2 ve 3 y>l sonrakiler gibi, bel-
li takip sürelerini belirtecek flekilde sunulmal>d>r. Kornea grefti yetmezli¤i gibi, araflt>r>-
lan, bir olay ise, sa¤kal>m analizi de¤iflen takip süreleri için uygun sonuç verebilir. Hasta-
lar>n tümü takip süresi boyunca takip edilmemiflse, bildirilen olgu serisi görüflünde, takip
kayb>ndan do¤an bir tarafgirlik olabilir. Özellikle, olgu serileri t>bbi kay>tlar>n taranmas>-
na dayal> ise, takip kay>plar> zaman içinde hastalar>n gidiflat> ile çok ilgili olabilir. Örne-
¤in, ven dal t>kan>kl>¤>na ba¤l> maküler ödemli hastalar>n olgu serisinde, baz> hastalar
maküler ödemleri düzeldi¤i ve görmeleri artt>¤> için geri gelmemeyi seçmifl; baz> hastalar
görmeleri daha da azald>¤> için baflka bir göz doktoruna baflvurmufl; baz>lar>nda da bü-
yük bir de¤ifliklik olmam>fl ama baflka bir bölgeye tafl>nm>fl olabilirler. Takipte kalan has-
talar ola¤and>fl> iyi veya kötü hastal>k seyirlerine sahip olabilece¤i için, hastalar>n büyük
bir k>sm> tüm takibe kat>lmam>flsa, hastalar>n seyri ile ilgili s>n>rl> bir genellefltirme yap>-
labilir.
Olgu-Kontrol Çal>flmalar>
Olgu-kontrol çal>flmalar> maruz kalma veya olas> risk faktörleri (örne¤in, sigara içme, t>bbi
durumlar, tedaviler) ile sonuç (örne¤in, görme keskinli¤i kayb>, glokom geliflimi, kornea
grefti yetmezli¤i, katarakt cerrahisi) aras>ndaki iliflkiyi araflt>ran gözlemsel bir çal>flma mo-
delidir. Olgu-kontrol çal>flmalar>nda, araflt>r>lan hastal>¤a sahip bir grup (olgular) ve has-
tal>¤a sahip olmayan benzer bir grup (kontroller) seçilir. Olgular>n ve kontrollerin özellik-
leri ve geçmiflte maruz kal>fllar> mukayese edilir. E¤er bir bulgu olgularda kontrollere gö-
re daha s>k (veya daha nadir) ise hastal>k ile iliflkisi vard>r diye düflünülür (fiekil 162).
Laboratuar bulgular>ndan, olgu sunumlar>ndan ve olgu serilerinden oluflturulan, bir
faktörün bir hastal>kla iliflkisi oldu¤una dair hipotezlerin araflt>r>lmas> için uygulanan ilk
yaklafl>m genellikle olgu-kontrol çal>flmalar>d>r. Her zaman olmasa da, tipik olarak, olgu
ve kontroller halihaz>rda mevcut gruplardan seçilir ve hasta hikayesi ile maruz kal>fl has-
ta görüflmelerinden ve/veya t>bbi kay>tlar>n taranmas>ndan elde edilir. Böylece, genellik-
le daha fazla takip süresi ve s>kl>¤> gerektiren kohort çal>flmalara (sonradan tart>fl>lacak)
k>yasla, olgu-kontrol çal>flmalar> nispeten daha ucuza ve h>zl> yap>labilirler. Ayr>ca, kay>t-
Bölüm 16:
Pratikte ve lmas>
·
347