background image
bas>nç de¤iflikliklerinin bir e¤risi çizilirse, sinüzoidal bir
dalga flekli elde edilir (Resim 1-1). Bu e¤ride Y ekseni
belli bir noktadaki bas>nc>, X ekseni zaman> gösterir.
Zaman içinde bas>nçtaki de¤ifliklikler, sesin temel öl-
çüm birimini tan>mlar. Zaman-bas>nç e¤risinin karfl>l>k
gelen noktalar> aras>ndaki mesafe dalga boyu (
) olarak
tan>mlan>r, tek bir döngüyü tamamlamak için geçen sü-
re (T) periyod olarak adland>r>l>r. Birim zamandaki tam
döngü say>s> sesin frekans>d>r (f). Frekans ve periyod
ters iliflkilidir. Periyod (T) saniye olarak ifade edilirse f =
1/T veya F = T x sn
-1
. Akustik frekans>n birimi hertz
(H) dir; 1 Hz = saniyede 1 devir. Yüksek frekanslar ki-
lohertz (kHz; 1 kHz = 1000 Hz) veya megahertz (MHz;
1 MHz = 1.000.000 Hz) olarak ifade edilir. ¤> bunun en alt k>sm>n>, 20-20.000 Hz aral>¤>n> iflitebi-
lir. Ultrasesin iflitilebilir sesten tek fark> frekans>d>r ve
normalde duyabildi¤imiz sesten 500-1000 kat daha
yüksektir. Belli baz> özel görüntüleme uygulamalar> için
50-60 MHz gibi yüksek frekanslar araflt>r>l>yor olsa da,
tan>sal ifllemlerde kullan>lan frekanslar genellikle 2-15
MHz aral>¤>ndad>r. Genel olarak, ultrasonografi için
kullan>lan frekanslar, Doppler inceleme için kullan>lan-
lardan daha yüksektirler. Frekans ne olursa olsun, ayn>
temel akustik prensipler geçerlidir.
Sesin Yay>l>m>
Ultrasonografinin ço¤u klinik uygulamas>nda, insan be-
denine k>sa patlamalar ya da pulslar halinde enerji akta-
r>l>r ve dokuda yay>l>r. Akustik bas>nç dalgalar>, yer de-
¤ifltiren partiküllerin yönüne dik yönde yol alabilir
(transvers dalgalar), fakat dokuda ve s>v>larda sesin yay>-
l>m>, partikül hareketi ile ayn> do¤rultudad>r (longitudi-
nal dalgalar). Bas>nç dalgas>n>n doku içindeki yay>l>m
h>z> çok de¤iflkendir ve dokunun fizik özelliklerine ba¤-
l>d>r. Yay>l>m h>z>, bafll>ca ortam>n kompresyona direnci
taraf>ndan belirlenir ve bu da, ortam>n yo¤unlu¤u, sert-
li¤i ve s>k>flt>r>labilirli¤i ile iliflkilidir. Sertlik artt>kça ve
yo¤unluk azald>kça yay>l>m h>z> artar. de belli bir doku için yay>l>m h>z> sabit kabul edilebilir
ve sesin frekans ve dalga boyundan ba¤>ms>zd>r.
Resim 1-2'de bir dizi madde için sesin yay>l>m h>z>
gösterilmifltir. l>m h>z> 1540
m/sn kabul edilir. Bu de¤er, normal dokulardan elde
edilen ölçümlerin ortalamas>d>r.
1,2
Bu de¤er, ço¤u yu-
muflak dokuyu temsil etse de, haval> akci¤er ve ya¤ gibi
dokularda yay>l>m h>z> 1540 m/sn'den belirgin düflük-
tür, kemik gibi dokularda ise daha yüksektir. Birkaç
normal dokuda yay>l>m h>z>, ultrasonografi cihaz>n>n
3
B
ÖLÜM
1
Ultrason Fizi¤i
RES
Ses dalgalar>. Ses molekül düze-
yinde mekanik olarak iletilir. s>nç ortam>n tamam>nda benzerdir. Ses, iletici orta-
m>n parçac>klar>nda s>rayla s>k>flma ("compression")
ve seyrelme ("rarefaction") oluflturan bir dizi bas>nç
dalgalar> fleklinde yay>l>r. Bir bas>nç dalgas>n>n bel-
li bir noktay> geçmesi için geçen süre periyod, T dir.
Dalgan>n frekans> 1/T'dir. Dalga boyu,
, zaman-
bas>nç e¤risi üzerinde karfl>l>k gelen iki nokta ara-
s>ndaki mesafedir.
330
1450
1480
1540
1550
1560
1570
1580
4080
1400
1500
1600
1700
1800
Ya×yl×m h×z× (m/sn)
Kemik
Kas
Kan
Böbrek
Karaciùer
Yumuüak doku
(ortalama)
Su
Yaù
Hava
RES
Yay>l>m h>z>. l>m h>z>
dokunun fizik özellikleri taraf>ndan belirlenir. fiekilde görüldü¤ü
gibi, bu hayli de¤iflkendir. T>bbi ultrasonografi cihazlar> ölçümle-
rinde, varsay>lan ortalama yay>l>m h>z> olarak 1540 m/sn'yi temel
al>rlar.