background image
arteri oluflturmak üzere hipoekojen medulla-pons bilefl-
kesi ve ekojen klivus aras>nda kranyale do¤ru uzan>rken,
"V" fleklinde görünürler (Resim 49-3, B). Söz konusu ar-
ka taraftan bak>ld>¤>nda, vertebral ve baziler arter içeri-
sindeki ak>m, probdan uzaklaflan yöndedir olmal>d>r
(Resim 49-3, C ve D).
Oftalmik arter (OA), 3.0-5.0- veya 7.5 MHz'lik
prob kullan>larak, en düflük akustik güç ayar>nda, göz
kapaklar> kapal> iken, orbita yoluyla de¤erlendirilir
(Resim 49-4). OA içerisindeki ak>m proba do¤ru yönde
olmal>d>r. Arter, optik sinirin lateral ve hafifçe afla¤>s>n-
da kalmak üzere optik foramene girer. Daha sonra genel-
likle optik siniri üzerinden çaprazlay>p, gözün iç k>sm>n-
da öne do¤ru ilerler. OA'in santral retinal arter dal>,
renkli Doppler ultrasonografi ile retinan>n hemen arka-
s>nda, en kolay incelenebilen dal>d>r. Santral retinal arte-
rin görüntülenmesi, ses dalgalar>n>n mercekten geçmesi-
ni gerektirdi¤inden, inceleme s>ras>nda akustik güç, en
düflük de¤ere ayarlanm>fl olmal>d>r. ABD G>da ve Dairesi ("US Food and Drug Administration, FDA") ta-
limatlar>, orbital görüntüleme için ultrason ses demetin-
de ortaya ç>kacak en yüksek fliddet de¤erlerinin, bir ses
dalgas> gönderimi süresi boyunca ortalama de¤erinin
("spatial peak temporal average, SPTA") 17 mW/cm
2
olarak s>n>rlanmas>n> önermektedir.
14,15
Öte yandan,
OA'n>n, orbitan>n nazal ya da medial duvar> boyunca
uzanan büyük bir dal> da mevcuttur. Özel olarak bu da-
l>n incelenmesinde, ses demetinin göz merce¤i içinden
geçmesi gerekmedi¤i için, daha yüksek akustik güç de-
¤erleri kullan>labilmektedir.
Dalga formunun spektral de¤erlendirilmesi, cm/sn
cinsinden belirlenen, maksimum, minimum ve birim
zaman aral>¤>ndaki maksimum h>z de¤erleri ortala-
mas>
("time average mean of the maximum velocity,
TAMMX" ya da bazen "time average peak velocity,
TAP" olarak isimlendirilen) ortalama h>z ölçümlerini
kapsar. Her damar için en az>ndan iki örnekleme ve oku-
ma yap>lmal>d>r. En uygun damar aç>s>nda elde edildi¤i-
ne inan>ld>¤> için, ölçülen en yüksek h>z de¤eri, en do¤-
ru de¤er olarak kabul edilebilir.
16
Anatomik görüntü sa¤lamayan TKD tekni¤inde aç>
düzeltmesi yap>lamaz. Anatomik görüntü oluflturan tek-
nikte ise damar trasesi görülebildi¤i için aç> düzeltmesi
mümkündür. Ancak ikinci teknikle elde edilip, yay>n-
lanm>fl olan h>z de¤erleri, genellikle aç> düzeltmesi ya-
p>lmadan toplanm>flt>r. Bu nedenle, anatomik görüntü
oluflturan teknik kullan>larak ve aç> düzeltmesi yap>larak
elde edilen h>z ölçümlerinin, aç> düzeltmesiz h>z ölçüm-
lerine göre daha do¤ru olabileceklerinin bilinmesi
önemlidir. Orak hücre anemisi olan çocuklarda inme ris-
kinin de¤erlendirilmesi gibi klinik uygulamalarda, nor-
malle karfl>laflt>r>lan anormal ya da belli koflullardaki h>z-
lar için kullan>lan k>lavuzlar, aç> düzeltmesi ve dupleks
kapasitesi olmayan cihazlarla yap>lan genifl klinik deney-
lerle ortaya konulmufltur.
17-21
Do¤rudan proba do¤ru bir
traseye sahip olmayan (Doppler aç>s> s>f>rdan yüksek) da-
marlar>n gerçek h>z de¤erleri, uygun aç> düzeltilmesi ya-
p>ld>¤> takdirde, daha önce yay>nlanm>fllardan önemli öl-
çüde yüksek olabilir.
22
Aç> düzeltmesi, anatomik görün-
tüleme yapan ve yapmayan teknikler aras>ndaki farkl>-
l>klar> düzeltmek için bir yöntem olarak önerilmiflse de,
aç> düzeltmesi ile elde edilen h>z de¤erleri için henüz ye-
terli yay>nlanm>fl veri olmamas>, bu yaklafl>m> s>n>rla-
maktad>r.
11,12,23
MCA, ACA, ve OA genellikle, hemen
hemen do¤rudan proba do¤ru yaklaflan ya da uzaklaflan
(yani s>f>r ya da s>f>ra yak>n aç>l>) traselerde olduklar>
için, bu vasküler yap>larda aç> düzeltmesi yap>lm>fl ya da
yap>lmam>fl olmas> daha az önem tafl>maktad>r. ACA ve
PCA ak>m h>zlar> ise, seyirlerinin büklümler gösterme-
leri nedeniyle daha fazla de¤iflkenlik gösterirler.
Ak>m pulsatilitesini ortaya koyan bir indeks olarak,
Gosling'in pulsatilite indeksi (P<) ([maksimum sistolik
h>z ­ diyastol sonu h>z] / ortalama h>z) ya da Pource-
lot'nun rezistif indeksi (R<) ([maksimum sistolik h>z ­
diyastol sonu h>z] / maksimum sistolik h>z) ölçülebilir.
Her iki pulsatilite de¤erlendirme indeksi de (R< ya da
P<), damar- ses demeti aras>ndaki aç>n>n ölçümlere etki-
sini azaltan ölçümlerdir. R< bir oran oldu¤u için, tam bir
say> (50), bir yüzde de¤er (%) ya da bölüm sonucu ola-
rak (0.50) ifade edilebilir.
Çeflitli intrakranyal damarlar>n h>z ve rezistif indeks-
lerinin, yafla göre referans de¤erleri mevcuttur. Eriflkin-
lerde MCA'de normaldeki ortalama h>z de¤eri 50-80
cm/sn, ACA'de 35-60 cm/sn, PCA'de 30-50 cm/sn ve
baziler arterde 25-50 cm/sn aral>¤>ndad>r. Orak hücre
anemili hastalarda, anemiye ba¤l> sistolik tepe h>z de¤er-
leri 150 cm/sn.e kadar ç>kabilmektedir.
24,25
OA ak>m
h>z>, normalde MCA ak>m h>z>n>n yaklafl>k dörtte biri
kadard>r. PCA, vertebral ve baziler arter ak>m h>zlar>,
MCA ak>m h>z>n>n yaklafl>k yar>s> kadar olmal>d>r. Fon-
tanel kapanmas>ndan sonra normal R< de¤erleri 0.50 ile
0.59 aras>ndad>r (Resim 49-3, B). Bunun tek istisnas>,
kas yata¤>n>
13
besledi¤i için daha az diyastolik ak>m>
olan ve buna ba¤l> R< de¤eri daha yüksek R< olan (genel-
likle 0.70-0.79 aras>nda) OA'dir. Diyastolik ak>mda bir
art>fl ile R< azal>rken, diyastolik ak>mda azalma olmas>
halinde ise R< yükselecektir. Kafa içi bas>nç (Klama arteriyel bas>nc>n üzerindeki de¤erlere ulafl>rsa, di-
yastolik ak>m terse dönebilir. Bu durumda R< de¤eri
1'den büyük olabilir.
26
ULTRASONOGRAF< DOZU: AKUST
GÜÇ AYARLARI
Amerikan T>bbi Ultrasonografi Enstitüsü ("American
Institute of Ultrasound in Medicine, AIUM") ve ABD
federal kanunlar>na göre, birim zaman aral>¤>ndaki orta-
lama fliddet de¤eri ("spatial peak temporal average inten-
sity, I
SPTA
), çocuk kafas> için 94 mW/cm
2
'yi aflmamal>-
d>r. Göz damarlar> için ise bu s>n>r de¤er 17
mW/cm
2
'dir.
27
Her cihaz parças> ve her prob için farkl>
üreticilerin prob güç ayarlar> farkl>d>r.
28
Üretici ve pro-
ba ba¤l> de¤iflmekle beraber, enerji düzeyleri sadece dü-
flük güç ayarlar> kullan>ld>¤>nda önerilen de¤erler içinde
olabilir. Ancak, transtemporal pencere kullan>ld>¤>nda,
akustik enerjinin en az>ndan %65'i (belki de daha fazla-
s>) kafatas> taraf>ndan so¤urulmaktad>r. Bu nedenle,
transtemporal yaklafl>mda nisbeten yüksek güç oluflturan
ayarlar kullan>labilir. Buna karfl>n göz ya da foramen
magnum arac>l>¤> ile yap>lan görüntülemelerde belirti-
len s>n>r de¤erler afl>lmamal>d>r.
29
DOPPLER TETK
Çocuklarda TKD incelemesi yap>l>rken karfl>lafl>lan çok
say>da tuzak söz konusudur.
12,30,31
Elde edilen verilerin
do¤ru yorumlanabilmesi için düflük duvar filtre ayarlar>,
1657
B
ÖLÜM
49
Çocuklarda Beynin Doppler Ultrasonografisi