background image
de görülen fetal anomalilerin çok daha erken saptanabil-
meleri f>rsat> mevcuttur. Özel anomalilerin ilk trimester
tan>s>, ilgili organ sistemlerini kapsayan bölümlerde tar-
t>fl>lm>flt>r. Bu bölümde, ilk trimester anomalilerinin ta-
n>s>ndaki temel ilkeler üzerinde durulacakt>r.
deneyim gelifltikçe, tek incelemeyle erken gebelik kayb>
ya da embriyo ölümünün ultrasonografik tan>s>nda kul-
lan>lan parametreler üzerinde tart>flmalar bafllam>flt>r.
4
Bu dönemdeki güncel uygulama, ektopik gebelik ve em-
briyonik kayb>n güvenilir ultrasonografi belirteçlerinin
kullan>m>na dayal>d>r. Canl> bir embriyonun varl>¤> ya
da embriyonik kay>p tan>s>nda kullan>lan baz> ultraso-
nografik do¤rulu¤u, modern, yüksek-çözünürlüklü ul-
trasonografi cihazlar>n>n kullan>lmas>na ve uygulay>c>
deneyimine ba¤l>d>r. Literatürde yüksek-frekansl> prob
kullan>larak yay>nlanan de¤erler daha düflük çözünür-
lüklü 5.0 MHz'lik problara uygulanamaz.
5,6
Bu bölüm-
de s>ralanan transvajinal bulgular, titiz tarama tekni¤iy-
le, prob frekans> en az 7-8 MHz olan modern donan>m
kullan>lmas> halinde geçerlidir. Ek olarak, yay>nlanm>fl
de¤erler "mutlak" de¤erler olarak kullan>lamaz ve bu de-
¤erleri kullan>rken en az>ndan birkaç milimetrelik es-
neklik pay> b>rakmak uygun olacakt>r. Nyberg ve Filly
4
ultrasonografiyi yorumlayan deneyimli doktorlar>n tek
bir parametreye nadiren güvendi¤ini ve tan>sal bir izle-
nim oluflturmak için eflzamanl> olarak çok say>da de¤ifl-
keni de¤erlendirdiklerini vurgulam>fllard>r.
Transvajinal renkli Doppler ultrasonografi 1990'la-
r>n bafl>nda kullan>labilir hale gelmifltir. Baz> yazarlar,
renkli Doppler TVS'nin erken intrauterin ve ektopik ge-
beliklerin tan>nmas>nda gri skala TVS'ye göre, daha
yüksek tan>sal do¤ruluk ve bafllang>ç incelemesinde da-
ha kesin tan> sa¤layabilece¤ini öne sürmüfllerdir
7
. Ancak
bu yaklafl>m biçiminin, erken intrauterin gebelik
(ramas>na ba¤l> yüksek ses enerjisi maruziyetini artt>rd>-
¤> da ak>lda tutulmal>d>r (bkz. Bölüm 29).
MATERNAL FEMBR
Bu bölümde sunulan bütün tarihler embriyolojistler tara-
f>ndan kullan>lan embriyolojik yafltan çok radyolojik ve
obstetrik literatüre ba¤l> kalacak flekilde, menstrüyel ya
da gestasyonel yafl olup, afla¤>daki flekilde belirlenebilir:
Gestasyon yafl> = Konsepsiyon yafl> + 2 hafta
Menstrüasyon döngüsünün bafl>nda, hipofiz bezi 4-12
adet primordial folikülün primer ovariyan folikül ola-
rak büyümesini sa¤layan folikül-stimüle edici-hormon
(FSH) ve lüteinize edici hormonu (LH) artan düzeylerde
salg>lar
1
(Resim 30-1). Folikülde s>v> dolu bir kavite ya
da antrum olufltu¤unda sekonder folikül olarak adlan-
d>r>l>r. Primer oosit folikülün kenar>nda yer al>r ve foli-
kül hücreleriyle ya da kümülüs ooforus ile çevrilidir.
Bir folikül bask>n hale geldi¤inde, overin yüzeyinde flifl-
kinlik yapar ve "olgun folikül" ya da graafian folikül
haline gelir. Ovulasyona kadar bu folikül büyümeye de-
vam ederken, di¤er foliküller ufal>r, atretik hale gelirler.
Geliflen foliküller östrojen üretirler. Östrojen düzeyi
ovulasyondan 4 gün öncesine kadar nisbeten düflük sevi-
yelerde seyrederken, sonras>nda dominant ya da aktif fo-
likülün salg>lad>¤> ani östrojen düzeyi art>fl>, ard>ndan da
LH ve prostoglandin düzeyindeki ani yükselme ile ovu-
lasyon gerçekleflir. LH'un tepe yapmas>n> 12-24 içinde
ovulasyon takip eder. Oositin olgun folikülden gerçek
at>l>m>, intrafoliküler bas>nç, olas>l>kla teka eksterna-
n>n
prostoglandinlerle uyar>lan düz kaslar>n>n kas>lmas>,
ve folikül duvar>n>n enzimatik sindirimi gibi çeflitli un-
surlarla kolaylaflt>r>l>r.
8
Ovulasyon menstrüasyon döngüsünün yaklafl>k 14.
gününde ikincil oositin over yüzeyinden at>lmas> ile ger-
çekleflir. Yirmisekiz günden daha uzun menstrüasyon
döngüsüne sahip kad>nlarda, ovulasyon daha geç olur,
böylece menstrüel döngünün sekretuar (salg>sal) faz>n>n
süresi 14 gün olarak kalmaya devam eder. Ovulasyondan
sonra, folikül, progesteron ve daha az miktarda östrojen
salg>layan korpus luteumu oluflturmak için kendi içine
çöker. E¤er gebelik oluflmazsa, korpus luteum geriler.
Gebelikte, korpus luteumun gerilemesi, gestasyonel ya
da koryonik kesenin d>fl hücre katman> (sinsityotrofob-
last) taraf>ndan üretilen insan koryonik gonadotropini
(
-hCG) taraf>ndan önlenir.
Ovulasyondan önce, östrojen sal>n>m>na yan>t olarak
endometriyal proliferasyon oluflur (Resim 30-1). Ovu-
lasyondan sonra, endometriyum östrojen etkisi alt>nda
kal>nlafl>r, yumuflak ve ödematöz hale gelir.
9
Glandüler
epitel glikojenden-zengin bir s>v> salg>lar. E¤er gebelik
oluflursa, progesteronun sürekli sal>nmas>, endometriyal
hücrelerde ve bezlerde blastokistin beslenmesi için daha
belirgin hipertrofik de¤iflikliklere neden olur. Bu hiper-
trofik de¤ifliklikler desidual reaksiyon olarak adland>-
r>l>r ve implantasyonun nerede gerçekleflti¤ine (intraute-
rin ya da ektopik) bak>lmaks>z>n hormonal bir yan>t ola-
rak ortaya ç>karlar.
Fallop tüpünün saçakl> ucuna oosit nakli ovülasyon
s>ras>nda, sekonder oosit foliküler s>v> ile beraber d>flar>
at>l>p, saçaklar (fimbriyalar) taraf>ndan "yakaland>¤>nda"
gerçekleflir. Fimbriyalar>n süpürme hareketi, mukoza
hücrelerinin siliyer hareketiyle oluflan ak>mlar ve fallop
tüp kaslar>n kas>lmalar>ndan oluflan nazik peristaltik
dalgalar sayesinde oositi tüpe do¤ru çekilir.
10
Sperm tafl>nmas>n>n mekanizmas> tam olarak anla-
fl>lamam>flt>r. yon s>v>s> iliflki s>ras>nda vajinal fornikste depolan>rlar.
Sperm, fallop tüpünün distal 1/3 k>sm>nda ya da ampul-
lada bekleyen oositle buluflmak için, servikal kanal ve
onun mukus t>kac>n>n aras>ndan önce yukar> do¤ru en-
dometrium ve ard>ndan da afla¤> do¤ru fallop tüpü için-
de hareket etmek zorundad>r. Spermlerin esasen kuyruk-
lar>yla hareket ettikleri ve dakikada 2-3 mm.lik bir h>z-
la 20 cm uzaktaki hedeflerine yaklafl>k 50 dakikada ulafl-
t>klar> düflünülmekteydi. Ancak Settlage ve ark.
10
yap-
t>klar> çal>flmalarda hareketli spermleri, eksternal servi-
kal a¤z>n kenar>nda depolanmalar>ndan 5-10 dakika
1073
B
ÖLÜM
30
Birinci Trimester