background image
perfüzyon yoklu¤u, erken gestasyonel dönemde ultra-
sondan kaynaklanan gerçek >s> art>fl>n>n hafife al>nmas>-
na neden olabilir. Bu durum, özellikle son zamanlarda
artan ilk trimester Doppler uygulamalar> düflünüldü-
¤ünde, birinci trimester incelemelerinde son derece dik-
katli olunmas> gerekti¤ini gösterir.
74-77
Öte yandan, prob >s>nmas> ("transducer heating")
sorunu, e¤er endovajinal inceleme gerçeklefltiriliyorsa
birinci trimesterde özellikle önemli olabilir.
76,78
Is>t>lan
bölgeyi da¤>tan, hafifletici etmenlerden biri muayene
eden kiflinin elinin hareketi (çok az bile olsa) yan> s>ra,
hastan>n solunum ve vücut hareketleridir (obstetrik ul-
trasonda hem anne hem de fetüsün). Ancak, spektral
(puls) Doppler çal>flmalar> s>ras>nda, probun mümkün
oldu¤unca sabit tutulmas> gereklidir. Doppler ultrason-
daki yo¤unluk ve akustik güç, tüm genel kullan>m kate-
gorileri aras>ndaki en yüksek seviyeye sahip oldu¤undan,
Doppler ultrasonografi modunda inceleme yaparken har-
canan süre çok önemlidir. Ziskin,
79
15.973 Doppler ul-
trason muayenesinde ortalama süreyi 27 dakika (en uzu-
nu 4 saat !) olarak bildirmifltir. Rutin incelemeler s>ra-
s>nda 1°C'lik >s> art>fllar>na kolayca ulafl>ld>¤> aç>kt>r.
80
Özellikle puls Doppler kullan>m> ile ilk trimesterde
1.5°C, ikinci ve üçüncü trimesterlerdeyse 4°C'ye kadar
art>fllar elde edilmifltir.
81
Klinikte kullan>lan birçok ci-
hazda, TI de¤erleri Doppler modunda 5 ya da 6'l> de¤er-
lere yükselebilmektedir.
MEKAN
Yenido¤an ya da eriflkin hayvanlarda baz> etkiler tan>m-
lanm>fl olmas>na ra¤men, fetal akci¤er ya da ba¤>rsakta
gaz kabarc>klar>n>n olmamas> nedeniyle, kavitasyona
ikincil mekanik etkiden kaynaklanan riskin çok az oldu-
¤u varsay>l>r.
10
Ultrason dalgas>n>n yaratt>¤> dokunma
hissi, iflitsel tepkiler, hücre agregasyonu ve hücre za-
r> de¤ifliklikleri
gibi bir çok di¤er mekanik etki de ka-
vitasyonla ilgili görünmemektedir. Hemolizin oluflmas>
için baz> kavitasyon çekirdeklerinin mevcut olmas> ge-
reklili¤ine ra¤men, baz> hemoliz olgular> da bildirilmifl-
tir.
82
Bu tür mikro-baloncuklar, ultrason incelemesi al-
t>nda kalan alana, ultrason kontrast maddelerinin ve-
rilmesiyle sa¤lanabilir. Ancak, fetal ultrasonda bu mad-
delerin kullan>m> için günümüzde henüz kesin bir kli-
nik endikasyon bulunmamaktad>r.
83,84
Buna ek olarak,
puls ultrasonografi s>ras>nda kavitasyon ile bariz bir ilifl-
kisi olmayan, fetal stimülasyon tarif edilmifltir.
85
Bu et-
ki ultrason maruziyetiyle iliflkili radyasyon güçlerine se-
konder olabilir. sal ultraso-
nun termal olmayan mekanizmalara ikincil geliflen hiç-
bir zararl> etkisi bildirilmemifltir. Ancak, ultrasonun
canl> dokular üzerindeki bilinen bu mekanik etkileri ve
Doppler yay>l>m>ndaki bas>nç de¤erlerinin, B-modun-
kinden çok daha yüksek seviyelerde olmas> nedeniyle,
özellikle ilk trimesterde ultrasonun kullan>m>nda daha
dikkatli olunmas> önerilmektedir.
86
ULTRASONUN B
Hayvan Araflt>rmalar>
Birçok araflt>rma, ultrasonun çok çeflitli hayvan türleri
üzerinde etkileri oldu¤unu göstermifltir.
87-90
Kedilerin
beyin ve karaci¤erindeki bariz etkiler konusunda yap>lan
araflt>rmalarda, s>ras>yla 1 ve 3 MHz'lik ultrasona birkaç
saniyelik maruziyetin, beyinde s>n>r veren lezyonlar ve
demiyelinasyon
91
ve karaci¤erde doku hasar>
92
ile sonuç-
land>¤> gösterilmifltir. Gözlemlenen di¤er etkiler aras>n-
da, s>çanda omurilik hasar> sonucu oluflan ekstremite fel-
cinin
93,94
yan> s>ra tavflanlar>n karaci¤er, böbrek ve tes-
tislerindeki lezyonlar bulunmaktad>r.
95
Testislerinin in
utero ultrasona maruziyetini takiben erkek farelerin do-
¤urganl>¤>nda ("fertility") baz> de¤ifliklikler gösterilmifl-
tir.
96
Baz> etkiler muhtemelen mekanik süreçlerden kay-
naklan>yorsa da, çok yüksek (tan>sal ultrasona göre çok
daha yüksek orandaki) s>cakl>k art>fllar>, doku hasar>ndan
daha do¤rudan sorumlu olabilir. Kaslarda bir etki olufl-
turmak
97
ya da ba¤>rsak
98
ve akci¤erlerde kanamaya
99
neden olmak için litotripsi cihaz> taraf>ndan üretilen
oranda akustik bas>nçlar gerekmifltir. Bu düzeyler, tan>-
sal ultrasonla elde edilenlerden çok daha yüksektir ancak
ultrasonun muhtemel biyoetkileriyle ilgili mekanizma-
lar>n anlafl>lmas>nda yararl>d>r.
Hayvan çal>flmalar>nda ortaya ç>kan biyolojik etkiler-
den insan çal>flmalar> ile do¤rudan ilgili olabilecek bir-
kaç önemli klinik sonuç aras>nda fetal büyüme ve do¤um
a¤>rl>¤>, santral sinir sistemi fonksiyonu ve beyin üzerin-
deki etkiler ve hematolojik fonksiyon de¤ifliklikleri bu-
lunur. Yüksek düzeydeki maruziyetler, maruz kalan
maymunlar kontrol grubuyla karfl>laflt>r>ld>¤>nda, düflük
do¤um a¤>rl>¤> ile iliflkili bulunmufltur. Ancak do¤um-
dan 3 ay sonra hepsinin, kontrol grubunu yakalad>¤> tes-
pit edilmifltir.
100
Ultrasona prenatal maruziyet sonras>
düflük do¤um a¤>rl>¤> farelerde de tespit edilmifl,
101,102
ancak s>çanlarda ayn> flekilde ikna edici bulgulara rast-
lanmam>flt>r.
103
Bu nedenle türler aras>nda belirgin fark-
l>l>klar olup,
104
insanlar üzerindeki etkileri hesaplamak
zorlaflmaktad>r. Bir araflt>rmada, 30 gebe maymunun ya-
r>s> ultrasona maruz b>rak>lm>flt>r.
100
Ultrasonografik
olarak incelenen fetüslerin kontrol grubuna göre daha
düflük do¤um a¤>rl>¤> ve daha k>sa boya sahip olduklar>
görülmüfltür. Düflük, major malformasyon, ya da ölü do-
¤um oranlar>nda anlaml> bir fark tespit edilmemifltir.
Ayr>ca, 3 ayl>kken incelendiklerinde hepsinin kontrol
grubunu yakalayacak flekilde büyüdü¤ü tespit edilmifl-
tir. Bu çal>flmada in-situ olarak kullan>lan sonografik yo-
¤unluklar, insanlarda klinik obstetrik görüntülemede
rutinde kullan>lan seviyelerden daha yüksektir. Tan>sal
ultrasona in-utero maruziyet sonras> fareler üzerinde ya-
p>lan çal>flmalarda artm>fl mortalite ve düflük do¤um
a¤>rl>¤> oranlar> gösterilmifltir.
105,106
Memelilerin san-
tral sinir sistemi
107
ve omurgas>nda
94
bariz lezyonlar ta-
riflenmifltir.
Nörolojik ya da davran>flsal bulgular, teratojenik et-
kilerin duyarl> belirteçleri olabilir.
87,108
Hamile
albino fareleri gestasyonun 14.5'ncu gününde (fetal dö-
nem) 10, 20 ya da 30 dakikal>k sürelerle tan>sal ultraso-
nografiye maruz b>rak>lm>fl ve plasebo kontroller ile kar-
fl>laflt>r>lm>flt>r.
109
Maruz kalan gruplarda azalm>fl löko-
motor ve keflifsel aktivite ile ö¤renme için yap>lan tekrar
say>s>nda art>fl> da içeren önemli davran>fl de¤ifliklikleri
kaydedilmifltir. Fizyolojik refleksler ya da do¤um sonra-
s> hayatta kalma oranlar>nda herhangi bir de¤ifliklik göz-
lenmemifltir. Yazarlar, erken fetal dönemde ultrasona
maruz kalman>n, eriflkin farelerde beyin fonksiyonlar>n>
1064
KISIM IV
Obstetrik Ultrasonografi